صلح خیاری چیست

صلح، یکی از عقود لازم در قانون مدنی است که انواع مختلفی دارد و می تواند برای رفع تنازع یا در مقام معاملات منعقد شود. با درج خیار در عقد صلح، امکان فسخ قرارداد به طرفین داده می شود، که در این حالت به آن، صلح خیاری می گویند. البته، صلح خیاری، به طور معمول، به صلحی گفته می شود، که در آن، برای مصالح، درج خیار شده باشد. صلح خیاری، دارای شرایط و آثاری است و با صلح عمری، متفاوت می باشد.

صلح، یکی از عقود لازم و معین، در قانون مدنی است. عقود از لحاظ قابلیت فسخ، به دو نوع لازم و جایز تقسیم می شوند. عقود جایز، با اراده یکی از طرفین به راحتی فسخ می شوند، اما برهم زدن عقد لازم، نیازمند وجود شرایطی همچون درج خیار است. در عقد صلح، با درج خیار، امکان فسخ آن برای طرفین فراهم می شود که در این حالت به آن، صلح خیاری می گویند. البته، صلح خیاری، به طور معمول، به صلحی گفته می شود، که در آن، برای مصالح، درج خیار شده باشد. 

عقد صلح، به ام العقود معروف بوده و کاربردهای بسیاری دارد. در حالت عادی، اگر خیار، در عقد صلح درج نشده باشد ، امکان فسخ آن وجود ندارد. بنابراین، درج خیار، آثاری را برای طرفین به دنبال خواهد داشت. همچنین، صلح عمری، یکی از انواع صلح می باشد، که با عقد صلح خیاری، دارای تفاوت هایی است.

با توجه به کاربرد عقد صلح خیاری در معاملات، در این مقاله، قصد داریم تا در ابتدا به این سوال پاسخ دهیم که صلح خیاری چیست؟ و در ادامه، آثار و شرایط این نوع از صلح را بررسی کرده و در نهایت، تفاوت آن را با صلح عمری توضیح خواهیم داد.

صلح خیاری چیست

 صلح، از جمله صلح تامینی، در لغت به معنای سازش و آشتی می باشد. در معاملات حقوقی بین اشخاص نیز، امکان انعقاد عقد صلح وجود دارد. موارد انعقاد عقد صلح، در ماده 752 قانون مدنی، اینگونه بیان شده:"صلح ممکن است یا در مورد رفع تنازع موجود و یا جلوگیري از تنازع احتمالی، در مورد معامله و غیر آن واقع شود." که براساس آن و سایر مواد مندرج در قانون مدنی، عقد صلح، به سه دسته تقسیم می شود:

صلح در مقام معاملات: عقد صلح به ام العقود مشهور است و به این معنا است، که طرفین معامله می توانند، عقد مورد نظر خود را که می تواند بیع، مضاربه، مساقات و غیره باشد را در قالب عقد صلح منعقد کنند، که این موضوع، سبب می شود، آثار خود این عقود اعمال نشده و تابع آثار عقد صلح باشند. در ماده 758 قانون مدنی، احکام صلح در مقامات معاملات بیان شده است.

صلح برای رفع دعوا: به این معنا است، که در دعاوی حقوقی و یا کیفری، که شاکی خصوصی دارد و قابل گذشت می باشد، طرفین می توانند با انعقاد یک عقد صلح، اختلاف خود را پایان دهند. در ماده 756 قانون مدنی، نیز این موضوع بیان شده است. همچنین، به موجب ماده 752 قانون مدنی، صلح می تواند در مورد رفع تنازع موجود و یا جلوگیری از تنازع احتمالی در مورد معامله و غیر آن منعقد بشود.

صلح تامینی: به این معنا است، که یکی از طرفین قرارداد، تعهد می کند که نفقه معینی را، همه ساله یا هر ماهه، تا مدت معین پرداخت کند. که براساس ماده 768 قانون مدنی، این تعهد، ممکن است به نفع طرف متصالح یا به نفع شخص یا اشخاص ثالث باشد.

همچنین خیار، در لغت، به معنای اختیار است و در اصطلاح حقوقی، حق فسخ و بر هم زدن عقد لازم، با اراده یکی از طرفین معامله، تعریف شده است. حق فسخ، نباید با اقاله که با اراده هر دو طرف معامله، صورت می گیرد، اشتباه گرفته بشود. براساس تعریف مندرج از عقد خیاری، در ماده 188 قانون مدنی، "عقد خیاری، آن است که برای طرفین یا یکی از آنها یا برای ثالثی، اختیار فسخ باشد."

بنابراین، با توجه به توضیحات بالا، در پاسخ به این سوال که صلح خیاری چیست؟ می توان گفت، عقد صلح خیاری، عقد صلح لازمی است، که در آن، با درج خیار، برای مُصالح (کسی که مالش را به عنوان صلح به دیگری داده است)، اختیار فسخ یکجانبه عقد، در نظر گرفته می شود. 

شرایط صلح خیاری چیست

عقد صلح خیاری، از عقود معین در قانون مدنی می باشد و از شرایط عمومی صحت معاملات که در ماده 190 قانون مدنی، ذکر شده، یعنی قصد و رضا ، اهلیت طرفین، مشروعیت جهت، موضوع معین، پیروی می کند، اما چند شرط ویژه، برای این عقد در قانون در نظر گرفته شده است، که عبارتند از:

اولا، در خصوص اهلیت طرفین، در ماده 753 قانون مدنی، مقرر شده است که "براي صحت صلح، طرفین باید اهلیت معامله و تصرف در مورد صلح داشته باشند." این بدان معنا است که آنها نمی توانند، صغیر، مجنون، سفیه و به طور کلی، محجور باشند.

دوما، به موجب ماده 762 قانون مدنی، طرفین عقد، در صحت عقد صلح، اهمیت دارند. با این توضیح که اگر که صلح رایگان باشد یا با ملاحظه شخصیت متصالح منعقد شده باشد، در این صورت، اگر در طرف مصالحه یا مورد صلح، اشتباهی انجام گیرد، صلح باطل می شود.

سوما، به موجب ماده 754 قانون مدنی، بر امور غیر مشروع، نمی توان صلح کرد.

آثار صلح خیاری چیست

بنابر تعریف بخش قبل، عقد صلح، عقد لازمی است که امکان فسخ یکجانبه آن وجود ندارد. اما با درج خیار، امکان فسخ برای مصالح ایجاد می شود. اما، در پاسخ به این سوال که آثار صلح خیاری چیست؟ می توان گفت، آثار صلح خیاری، عبارتند از:

به موجب ماده 760 قانون مدنی، صلح، عقد لازم است، عقد صلح، از طریق درج شرط خیار، به عقدی قابل فسخ، تبدیل شده، که در این حالت، مصالح با داشتن اختیار فسخ، می تواند عقد را منحل کند.

عقد صلح خیاری، سبب انتقال مالکیت عین و منافع از مصالح به متصالح می شود.

 اگر عقد صلح خیاری، به صورت عمری منعقد شده باشد، مالکیت منافع برای مصالح تا لحظه مرگ حفظ می شود.

تفاوت صلح خیاری با صلح عمری چیست؟

صلح خیاری را در بخش های قبل تعریف کردیم و شرایط و آثار آن را بیان کردیم. صلح خیاری، عقد صلحی است که با درج خیار در آن، اختیار فسخ معامله به مصالح داده می شود. علاوه بر تقسیم های نام برده در بخش قبل، صلح، دارای یک نوع دیگر نیز می باشد که به آن، صلح عمری می گویند. 

صلح عمری، قراردادی است که در آن مالک، مالکیت عین ملک خود را از طریق انعقاد عقد صلح، به دیگری انتقال می دهد. اما دو شرط در این نوع از صلح، درج می شود:

اولا، تا زمانی که مالک زنده است، منافع متعلق به خود او می باشد.

دوما، بعد از فوت مالک، صلح، کامل شده و ملک و منافع آن، متعلق به طرف دیگر قرارداد می شود.

عقد صلح عمری نیز از جمله عقود لازم می باشد و امکان فسخ آن، برای طرفین قرارداد وجود ندارد و می توان با درج خیار، آن را به صلح خیاری تبدیل کرد. صلح خیاری، نیز می تواند به صورت عمری منعقد شود، یعنی مالک (مصالح) در عین حال که قرارداد صلح عمری منعقد می کند، با درج خیار برای خود، حق فسخ خود را تامین نماید. همچنین، صلح خیاری، می تواند به شکل صلح عمری منعقد نشود، یعنی هرچند طرفین با انعقاد صلح، حق مالکیت را انتقال داده اند، اما مانند صلح عمری، منافع برای مالک حفظ نشده و به متصالح، منتقل گردد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد صلح خیاری در کانال تلگرام حقوق قراردادها و عقود عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون صلح خیاری پاسخ دهند .