ماترک چیست

ماترک متوفی به معنای کلیه اموال و دارایی هایی است که از اشخاص فوت شده به جای می ماند . البته در خصوص تقسیم ترکه باید گفت که ابتدا باید بدهی های متوفی پرداخت و به وصیت های وی عمل شده و سپس نوبت به تقسیم ماترک متوفی می رسد . البته قبل از آن ، ورثه می توانند درخواست تحریر ماترک متوفی و صورت برداری از آن را نیز داشته باشند .

بسیاری از افراد ، در طول حیات خویش با انجام دادن فعالیت های اقتصادی ، اموال و دارایی هایی را به دست می آورند . این دارایی ها ، در عمده موارد ، شامل خانه ، زمین ، خودرو ، سهام ، سپرده بانکی و مواردی از این قبیل می باشد و بعضا ، افراد ممکن است به جز دارایی ها ، بدهی ها و یا دیونی را نیز بر ذمه داشته باشند و به عنوان مثال ، بابت موضوعی به فرد دیگر بدهکار باشند . با این حال ، زمانی که فردی فوت می کند ، تمامی دارایی ها و حقوق مالی پس از کسر بدهی ها ، به ورثه او انتقال پیدا می کنند .

در این صورت ، کل اموال بر جای مانده از متوفی ، به نوعی جزء ترکه یا ماترک متوفی محسوب می شوند که البته پس از پرداخت کردن بدهی های متوفی و عمل کردن به وصیت احتمالی وی ، بعد از انجام دادن تشریفاتی از قبیل تحریر ترکه که در مواردی الزامی است ، میان ورثه متوفی قابل تقسیم خواهد بود . به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که اولا ماترک متوفی به چه معناست و ثانیا تحریر و تقسیم ماترک متوفی چه مفهومی دارد ؟

برای پاسخ دادن به این سوالات ، در ادامه این مقاله به ترتیب این موضوعات را بررسی می کنیم که مفهوم ماترک چیست و شامل چه مواردی می شود ، تحریر ماترک متوفی به چه معناست و تقسیم ماترک چگونه انجام می شود .

ماترک چیست

بر اساس قانون مدنی و قواعد فقهی دین اسلام ، یکی از مهم ترین اسباب مالکیت ، ارث می باشد . به این معنا که پس از اینکه فردی فوت می کند ، ورثه وی که شامل خویشاوندان نسبی و سببی وی می باشند ، با رعایت شرایط الاقرب فالاقرب (به معنای مقدم بودن خویشاوندان نزدیک تر ) ، می توانند از شخص متوفی ارث ببرند و املاک و اموال به جای مانده از وی را به تملک خود در آورند .

البته ارث بردن از متوفی شرایط قانونی خاصی دارد که به صورت مشخص ، در قانون مدنی مورد اشاره قرار گرفته است و سهم هر یک از طبقات و درجات ارث و نیز موانع ارث ، به صورت کامل و دقیقی در قانون ذکر شده است . هر چند در موارد بسیاری ممکن است میان ورثه متوفی در خصوص نحوه تقسیم ارث ، اختلافات جدی ایجاد شود . اما یکی از مهم ترین اصطلاحاتی که در خصوص توارث وجود دارد ، ماترک یا ترکه متوفی است . گاهی این سوال مطرح می شود که ماترک چیست و ماترک متوفی شامل چه مواردی است ؟

به طور کلی ، بسیاری از افراد ممکن است در زمان فوت خود ، صاحب اموال و دارایی های مختلفی باشند که پس از فوت ، به واسطه ارث ، به نزدیکان وی منتقل می شود . این اموال و دارایی ها را به اصطلاح حقوقی ، ترکه یا ماترک نام گذاری می کنند . ماترک ، به لحاظ لغوی به معنای « آنچه باقی مانده است » می باشد و ناظر بر اموالی است که پس از فوت متوفی ، از وی به جای می ماند .

اما در خصوص اینکه موارد ماترک متوفی چیست و یا چه مواردی جزء ماترک متوفی محسوب می شوند ، باید گفت که هرگونه اموال و حقوق مالی که قبل از فوت به متوفی تعلق گرفته بوده را می توان به عنوان ماترک محسوب کرد . لذا علاوه بر مواردی همچون خانه ، زمین و آپارتمان به عنوان اموال غیر منقول ، مواردی همچون خودرو ، حساب های بانکی ، سهام و اوراق بهادار متعلق به متوفی نیز جزء ماترک وی محسوب می شوند .

البته ، علاوه بر موارد ذکر شده ، در برخی موارد ممکن است که متوفی بدهی هایی نیز داشته باشد ؛ به عنوان نمونه ، زمانی که متوفی منزلی مسکونی را با گرفتن قرض از دیگران خریده و یا از بانک وام گرفته است ، هرچند منزل جزء ماترک به شمار می رود ، نمی توان بدهی ها و دیون مالی وی را نیز نادیده گرفت . لذا همانطور که در قسمت تحریر و تقسیم ماترک ذکر می شود ، صرفا پس از خارج کردن دیون و بدهی های متوفی می توان اقدام به تقسیم ماترک نمود .

البته در مواردی ، ممکن است که شخص متوفی ، هیچگونه ماترک یا اموالی از خود به جای نگذاشته باشد و یا اینکه بدهی ها و دیون وی ، بیشتر از اموال به جای مانده باشد که در چنین حالتی ، اصولا ورثه مجبور نیستند که دیون و بدهی های متوفی را از اموال شخصی خودشان پرداخت نمایند ولی اگر ماترکی از متوفی باقی باشد ، این بدهی ها را باید از اصل ماترک متوفی پرداخت نمایند و سپس ، به تقسیم ماترک اقدام نمایند .

تحریر ماترک چیست

در قسمت قبل ، به بیان مفهوم ماترک متوفی پرداخته شد و طبق آنچه گفته شد ، ماترک متوفی بلافاصله بعد از فوت ، به ورثه وی منتقل می شود که البته ، این ماترک صرفا پس از تصفیه ترکه به صورت ارث به ایشان منتقل می شود . با این حال ، سوالی که در خصوص ماترک متوفی ممکن است مطرح شود آن است که تحریر ماترک به چه معناست ؟ به همین مناسبت ، در این قسمت قصد داریم به بررسی مفهوم تحریر ماترک متوفی بر اساس قانون بپردازیم .

مفهوم تحریر ماترک متوفی در ماده 206 قانون امور حسبی ذکر شده است که بر اساس این ماده ، مقصود و منظور از تحریر ماترک آن است که مقدار ماترک و دیون متوفی به صورت دقیق تعیین شود . تحریر ترکه معمولا با نوشتن کلیه اموال و دارایی های متوفی و نیز بدهی ها و دیون وی انجام می شود و به این منظور صورت می گیرد که به صورت دقیق ، تعیین شود که متوفی چه اموال و دارایی هایی دارد و متقابلا ، چه بدهی ها و دیونی بر عهده اوست .

به عنوان نمونه ، در تحریر ماترک متوفی ، ذکر می شود که اموال منقول متوفی شامل چه مواردی است و بهای آن چقدر است ، اموال غیر منقول وی شامل چه مواردی است و چه مشخصاتی دارد و نیز اینکه تعداد اوراق بهادار و سهام وی چقدر است . همچنین ، مطالبات و بدهی های متوفی که بر اساس احکام نهایی دادگاه و یا به موجب اسناد رسمی و اقرار بدهکاران مسلم می باشد ، در تحریر ماترک متوفی قید می شود .

بر اساس قانون امور حسبی ، هر یک از ورثه متوفی و یا نمایندگان قانونی آنها و نیز وصی ، می توانند تقاضای تحریر ماترک متوفی را داشته باشند . البته زمانی که در میان ورثه متوفی ، غایب و نیز محجور ( شامل اشخاص صغیر ، سفیه و مجنون ) وجود داشته باشد ، باید حتما امین یا قیم اشخاص مذکور به جای آنها درخواست تحریر ماترک متوفی را نمایند تا از تضییع احتمالی حقوق قانونی آنها جلوگیری شود .

علاوه بر موارد ذکر شده ، بر اساس قانون ، در حالتی که برخی از ورثه ، ماترک متوفی را قبول نکرده باشند ، حتما باید تحریر ماترک انجام گیرد . همچنین است حالتی که یک شخص خارجی فوت کرده است و باید تحریر ماترک وی به صورت دقیق انجام شود . لازم به ذکر است که در طول مدتی که تحریر ماترک متوفی انجام می شود ، اصولا تصرف در ماترک یا ترکه ممنوع است .

لازم به ذکر است که در حال حاضر ، صدور حکم تحریر ترکه در صلاحیت شورای حل اختلاف می باشد . به این منظور ، هر یک از ورثه می توانند به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ، دادخواست تحریر ترکه بدهند و پس از انجام تشریفات لازم برای صدور حکم تحریر ترکه ، از قبیل نشر آگهی در روزنامه های کثیر الانتشار و دعوت از کلیه کسانی که خود را در تقسیم ترکه دارای حق می دانند و نیز تعیین بازرس ، حکم تحریر ترکه صادر می شود .

تقسیم ماترک چیست

علاوه بر اینکه تحریر ماترک متوفی توسط ورثه قابل انجام است ، در عمده موارد بحث از تقسیم ماترک می باشد ؛ به این معنا که هر یک از وراث می خواهند اقدام به تقسیم ماترک نموده و سهم خود را دریافت نمایند . از آن جهت که مرحله تقسیم ماترک متوفی ، مهم ترین و شاید چالش برانگیزترین مراحل تقسیم ارث باشد ، لازم است که به بررسی حقوقی آن بپردازیم و در مقاله ای جداگانه نیز مالیات بر ارث را مورد بررسی قرار دهیم .

نخستین نکته مهمی که در خصوص تقسیم ماترک متوفی وجود دارد ، آن است که بر اساس قانون امور حسبی ، قبل از اینکه هر اقدامی برای تقسیم ماترک متوفی صورت گیرد ، باید هزینه کفن و دفن و تجهیز میت از ترکه متوفی برداشته شده و متوفی به طرز مناسبی خاکسپاری شود و این ، یکی از مهم ترین مواردی است که قبل از تقسیم ماترک ، ورثه باید به آن عمل نمایند .

بعد از کفن و دفن متوفی ، لازم است که کلیه دیون و بدهی هایی که بر ذمه یا عهده متوفی قرار گرفته است را از ترکه متوفی پرداخت نمود . به عنوان نمونه ، اگر متوفی به شخصی مقروض است ، ابتدا باید قرض وی را از ماترک پرداخت نمود . همچنین دریافت نفقه و مهریه زن از ارث شوهر متوفی نیز یکی دیگر از دیون مالی است که در صورت درخواست ، باید به همسر وی پرداخت نمود . البته اگر ماترک متوفی برای پرداخت کردن دیون متوفی کافی نباشد ، ورثه ملزم نیستند از اموال شخصی شان بدهی های متوفی را پرداخت کنند .

در این مرحله ، نوبت به عمل کردن به وصیت های متوفی می رسد ؛ چرا که بر اساس قانون ، هر فردی می تواند تا میزان یک سوم یا ثلث اموال خود را برای بعد از فوت خود به نفع دیگری وصیت نماید . البته وصیت مازاد بر ثلث هم صحیح است ؛ اما غیر نافذ است . به این معنا که مقدار بیش از ثلث یا یک سوم را باید ورثه قبول کنند تا قابل اجرا باشد . به هر حال ، عمل کردن به وصیت نامه متوفی حتی در مواردی که وصیت شفاهی بوده ، الزام شرعی و اخلاقی دارد .

پس از اینکه مراحل ذکر شده انجام گرفت ، نوبت به تقسیم ماترک متوفی می رسد ؛ لذا تا قبل از پرداخت دیون و اخراج ثلث مال متوفی ، نمی توان نسبت به تقسیم ماترک متوفی اقدام نمود . اما آنچه که در خصوص تقسیم ماترک مهم است ، آن است که اصولا طبقات و درجات ارث در قانون مدنی ذکر شده است و سهم هر یک از ورثه تعیین شده و حالات مختلف نیز به صورت دقیق مشخص است .

لذا علاوه بر اینکه ورثه می توانند با توافق یکدیگر برای تقسیم ماترک متوفی میان خودشان اقدام نموده و به صورت مصالحه ، نسبت به تقسیم ماترک مبادرت نمایند ، اگر در این خصوص اختلافی نیز میان آنها ایجاد شود ، می توان با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضایی ، دادخواست تقسیم ماترک متوفی را به شورای حل اختلاف ارائه نمود که در این صورت ، تقسیم ترکه بر اساس سهم الارث قانونی هر کدام از روثه انجام خواهد گرفت .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص ماترک متوفی در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون ماترک متوفی پاسخ دهند .