دینا / کیفری / سایر موضوعات کیفری / عنصر قانونی جرم چیست

عنصر قانونی جرم چیست

ارتباط با ما

درصورتی که برای مشاوره در تمامی زمینه های ذکر شده در سایت، به دانش چندین ساله ما در این زمینه نیاز داشتید می توانید با شماره تلفن 9099075303 ( تماس با تلفن ثابت از سراسر کشور و به ازای هر دقیقه 290000 ریال ) در ارتباط باشید. سایت مشاوره دینا یک مرکز خصوصی و غیرانتفاعی است و به هیچ ارگان دولتی و خصوصی دیگر اعم از قوه قضاییه ، کانون وکلا ، کانون کارشناسان رسمی دادگستری و .... هیچگونه وابستگی ندارد.
جهت ارئه انتقادات، پیشنهادات و شکایات با شماره تلفن 54787900-021 تماس حاصل فرمایید.

logo-samandehi

تمامی حقوق این سایت متعلق به دینا می باشد ©

تماس از کل کشور : ۳ ۰ ۳ ۵ ۷ ۰ ۹ ۹ ۰ ۹
همه روزه حتی ایام تعطیل از :  ۸ صبح   الی ۱  شب

در پاسخ به این سوال که عنصر قانونی جرم چیست ، باید گفت که اصولا باید در قوانین جزایی فعل یا ترک فعلی به عنوان جرم پیش بینی شده باشد تا بتوان مرتکب را بر اساس آن مجازات نمود و بدون وجود رکن قانونی ، امکان مجازات مرتکب وجود ندارد . از جمله نتایج رکن قانونی یا عنصر قانونی جرائم ، عطف به گذشته نشدن قوانین کیفری و تفسیر مضیق یا محدود قوانین جزایی است .

 

رسیدگی به جرایم و اعمال مجازات هایی که در قانون مجازات اسلامی مشخص شده است ، صرفا تحت شرایط بخصوصی امکان پذیر می باشد ؛ به این معنا که رفتار مرتکبان باید عنوانی مجرمانه در قانون داشته باشد تا بتوان وی را بازداشت و یا محاکمه کرد و به عبارت دیگر ، هر عملی که از نظر ما خلاف عرف و عادت یا خلاف اخلاقیات بوده و یا دلخواه ما نباشد را نمی توان به عنوان جرم مورد رسیدگی قرار داد .

از این روست که یکی از مهم ترین عناصر یا ارکان سه گانه جرایم را رکن قانونی جرم دانسته اند که وجود آن به اندازه رکن معنوی و رکن مادی اهمیت دارد . به همین مناسبت ، در این مقاله قصد داریم به بررسی این سوال بپردازیم که عنصر قانونی جرم چیست و تحت چه شرایطی عنصر یا رکن قانونی جرم محقق می باشد ؟ علاوه بر این ، پرداختن به این سوال نیز ضروری است که نتایج عنصر قانونی جرائم چیست ؟

بر همین اساس ، پس از اینکه عنصر قانونی جرم چیست را بررسی نمودیم ، نتایج عنصر قانونی جرم و زایل شدن عنصر قانونی جرم را توضیح خواهیم داد و در ادامه نیز تفاوت عنصر قانونی جرم با سایر عناصر جرم را ارائه خواهیم نمود .

زایل شدن عنصر قانونی جرم

امروزه رسیدگی به جرایم و اعمال انواع مجازات ها به خلاف دوران گذشته ، بر اساس اصول و موازین حقوق بشری و انسان دوستانه صورت می گیرد که به موجب آن ، صرفا اشخاصی را می توان در دادگاه های کیفری به مجازات محکوم نمود که مرتکب یکی از رفتارهایی شده باشند که در قوانین و مقررات جزایی ، جرم محسوب شده و برای آنها مجازات در نظر گرفته شده باشد .

لذا هر رفتاری را نمی توان مجازات کرد و شرط اعمال مجازات بر رفتار مرتکبان ، آن است که قانونگذار قبلا آن رفتار را جرم انگاری نموده باشد . این موضوع ، یکی از مهم ترین عناصر یا ارکان جرائم را تشکیل می دهد که اصطلاحا به آن رکن قانونی یا عنصر قانونی جرم می گوییم . لذا وجود عنصر قانونی جرم در کنار عنصر مادی و عنصر معنوی برای مجازات نمودن اشخاص امری لازم و ضروری تلقی می شود .

عنصر قانونی جرم بر مبنای " قاعده قبح عقاب بلا بیان " است که بر اساس آن ، هیچ کس را نمی توان به جهت ارتکاب رفتاری مجازات کرد ؛ مگر اینکه آن رفتار قبلا ممنوع و برای آن مجازات در نظر گرفته شده باشد که این موضوع ، به لحاظ شرعی و فقهی نیز پذیرفته شده است ؛ یعنی اینکه خداوند متعال نیز بدون اینکه حکم شرعی و قاعده ای را بیان نکرده باشد و فعلی را به عنوان عمل حرام مقرر ننموده باشد ، بندگان خود را از بابت آن مورد سرزنش و عقوبت اخروی قرار نخواهد داد .

در حقوق کیفری امروزین ، عنصر و یا رکن قانونی بودن جرم را به صورت اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها نیز شناسایی می کنند . اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها به این معناست که هیچ شخصی را نمی توان مجرم دانست ، مگر اینکه در قانون برای رفتار وی مجازات تعریف شده باشد که این موضوع در نظام حقوقی ایران نیز امری پذیرفته شده و بدیهی است .

با این حال ، بر اساس اصل 167 قانون اساسی مقرر شده است که قاضی باید تلاش نماید که حکم هر دعوی را در قوانین مدون پیدا نموده و حکم صادر نماید ؛ در غیر این صورت باید با استناد به منابع معتبر اسلامی و فتاوی فقها حکم دعوا را پیدا نماید . در هر صورت ، قاضی نمی تواند به بهانه عدم پیش بینی حکم و قاعده در قانون ، از رسیدگی به دعوا و صدور حکم امتناع نماید .

برخی با استناد به این اصل قانون اساسی ، معتقدند که در نظام حقوقی ایران اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها و لزوم وجود رکن قانونی برای جرم مخدوش شده است ؛ چرا که قضات هر چند اگر موضوعی به عنوان جرم در قانون مجازات اسلامی پیش بینی نشده باشد ، می توانند با استناد به فتاوای فقها ، حکم صادر و اشخاص را به مجازات محکوم نمایند .

در حالی که رکن قانونی جرم به این معناست که تا زمانی که رفتاری در قانون مجازات اسلامی و سایر قوانین به عنوان جرم تعریف نشده و برای آن مجازات در نظر گرفته نشده باشد ، نمی توان مرتکب را به مجازات محکوم نمود . به همین دلیل ، به نظر می رسد که اصل 167 قانون اساسی ، ناظر بر جرایم و مجازات ها نبوده و در خصوص سایر دعاوی حقوقی است و قاضی در دعاوی حقوقی باید در هر صورت رفع اختلاف نماید . اما در دعاوی کیفری ، اگر رفتاری در قانون جرم محسوب نشده باشد ، نمی تواند به استناد موازین فقهی متهم را مجازات نماید .

زایل شدن عنصر قانونی جرم

امروزه رسیدگی به جرایم و اعمال انواع مجازات ها به خلاف دوران گذشته ، بر اساس اصول و موازین حقوق بشری و انسان دوستانه صورت می گیرد که به موجب آن ، صرفا اشخاصی را می توان در دادگاه های کیفری به مجازات محکوم نمود که مرتکب یکی از رفتارهایی شده باشند که در قوانین و مقررات جزایی ، جرم محسوب شده و برای آنها مجازات در نظر گرفته شده باشد .

لذا هر رفتاری را نمی توان مجازات کرد و شرط اعمال مجازات بر رفتار مرتکبان ، آن است که قانونگذار قبلا آن رفتار را جرم انگاری نموده باشد . این موضوع ، یکی از مهم ترین عناصر یا ارکان جرائم را تشکیل می دهد که اصطلاحا به آن رکن قانونی یا عنصر قانونی جرم می گوییم . لذا وجود عنصر قانونی جرم در کنار عنصر مادی و عنصر معنوی برای مجازات نمودن اشخاص امری لازم و ضروری تلقی می شود .

عنصر قانونی جرم بر مبنای " قاعده قبح عقاب بلا بیان " است که بر اساس آن ، هیچ کس را نمی توان به جهت ارتکاب رفتاری مجازات کرد ؛ مگر اینکه آن رفتار قبلا ممنوع و برای آن مجازات در نظر گرفته شده باشد که این موضوع ، به لحاظ شرعی و فقهی نیز پذیرفته شده است ؛ یعنی اینکه خداوند متعال نیز بدون اینکه حکم شرعی و قاعده ای را بیان نکرده باشد و فعلی را به عنوان عمل حرام مقرر ننموده باشد ، بندگان خود را از بابت آن مورد سرزنش و عقوبت اخروی قرار نخواهد داد .

در حقوق کیفری امروزین ، عنصر و یا رکن قانونی بودن جرم را به صورت اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها نیز شناسایی می کنند . اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها به این معناست که هیچ شخصی را نمی توان مجرم دانست ، مگر اینکه در قانون برای رفتار وی مجازات تعریف شده باشد که این موضوع در نظام حقوقی ایران نیز امری پذیرفته شده و بدیهی است .

با این حال ، بر اساس اصل 167 قانون اساسی مقرر شده است که قاضی باید تلاش نماید که حکم هر دعوی را در قوانین مدون پیدا نموده و حکم صادر نماید ؛ در غیر این صورت باید با استناد به منابع معتبر اسلامی و فتاوی فقها حکم دعوا را پیدا نماید . در هر صورت ، قاضی نمی تواند به بهانه عدم پیش بینی حکم و قاعده در قانون ، از رسیدگی به دعوا و صدور حکم امتناع نماید .

برخی با استناد به این اصل قانون اساسی ، معتقدند که در نظام حقوقی ایران اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها و لزوم وجود رکن قانونی برای جرم مخدوش شده است ؛ چرا که قضات هر چند اگر موضوعی به عنوان جرم در قانون مجازات اسلامی پیش بینی نشده باشد ، می توانند با استناد به فتاوای فقها ، حکم صادر و اشخاص را به مجازات محکوم نمایند .

در حالی که رکن قانونی جرم به این معناست که تا زمانی که رفتاری در قانون مجازات اسلامی و سایر قوانین به عنوان جرم تعریف نشده و برای آن مجازات در نظر گرفته نشده باشد ، نمی توان مرتکب را به مجازات محکوم نمود . به همین دلیل ، به نظر می رسد که اصل 167 قانون اساسی ، ناظر بر جرایم و مجازات ها نبوده و در خصوص سایر دعاوی حقوقی است و قاضی در دعاوی حقوقی باید در هر صورت رفع اختلاف نماید . اما در دعاوی کیفری ، اگر رفتاری در قانون جرم محسوب نشده باشد ، نمی تواند به استناد موازین فقهی متهم را مجازات نماید .

زایل شدن عنصر قانونی جرم

امروزه رسیدگی به جرایم و اعمال انواع مجازات ها به خلاف دوران گذشته ، بر اساس اصول و موازین حقوق بشری و انسان دوستانه صورت می گیرد که به موجب آن ، صرفا اشخاصی را می توان در دادگاه های کیفری به مجازات محکوم نمود که مرتکب یکی از رفتارهایی شده باشند که در قوانین و مقررات جزایی ، جرم محسوب شده و برای آنها مجازات در نظر گرفته شده باشد .

لذا هر رفتاری را نمی توان مجازات کرد و شرط اعمال مجازات بر رفتار مرتکبان ، آن است که قانونگذار قبلا آن رفتار را جرم انگاری نموده باشد . این موضوع ، یکی از مهم ترین عناصر یا ارکان جرائم را تشکیل می دهد که اصطلاحا به آن رکن قانونی یا عنصر قانونی جرم می گوییم . لذا وجود عنصر قانونی جرم در کنار عنصر مادی و عنصر معنوی برای مجازات نمودن اشخاص امری لازم و ضروری تلقی می شود .

عنصر قانونی جرم بر مبنای " قاعده قبح عقاب بلا بیان " است که بر اساس آن ، هیچ کس را نمی توان به جهت ارتکاب رفتاری مجازات کرد ؛ مگر اینکه آن رفتار قبلا ممنوع و برای آن مجازات در نظر گرفته شده باشد که این موضوع ، به لحاظ شرعی و فقهی نیز پذیرفته شده است ؛ یعنی اینکه خداوند متعال نیز بدون اینکه حکم شرعی و قاعده ای را بیان نکرده باشد و فعلی را به عنوان عمل حرام مقرر ننموده باشد ، بندگان خود را از بابت آن مورد سرزنش و عقوبت اخروی قرار نخواهد داد .

در حقوق کیفری امروزین ، عنصر و یا رکن قانونی بودن جرم را به صورت اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها نیز شناسایی می کنند . اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها به این معناست که هیچ شخصی را نمی توان مجرم دانست ، مگر اینکه در قانون برای رفتار وی مجازات تعریف شده باشد که این موضوع در نظام حقوقی ایران نیز امری پذیرفته شده و بدیهی است .

با این حال ، بر اساس اصل 167 قانون اساسی مقرر شده است که قاضی باید تلاش نماید که حکم هر دعوی را در قوانین مدون پیدا نموده و حکم صادر نماید ؛ در غیر این صورت باید با استناد به منابع معتبر اسلامی و فتاوی فقها حکم دعوا را پیدا نماید . در هر صورت ، قاضی نمی تواند به بهانه عدم پیش بینی حکم و قاعده در قانون ، از رسیدگی به دعوا و صدور حکم امتناع نماید .

برخی با استناد به این اصل قانون اساسی ، معتقدند که در نظام حقوقی ایران اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها و لزوم وجود رکن قانونی برای جرم مخدوش شده است ؛ چرا که قضات هر چند اگر موضوعی به عنوان جرم در قانون مجازات اسلامی پیش بینی نشده باشد ، می توانند با استناد به فتاوای فقها ، حکم صادر و اشخاص را به مجازات محکوم نمایند .

در حالی که رکن قانونی جرم به این معناست که تا زمانی که رفتاری در قانون مجازات اسلامی و سایر قوانین به عنوان جرم تعریف نشده و برای آن مجازات در نظر گرفته نشده باشد ، نمی توان مرتکب را به مجازات محکوم نمود . به همین دلیل ، به نظر می رسد که اصل 167 قانون اساسی ، ناظر بر جرایم و مجازات ها نبوده و در خصوص سایر دعاوی حقوقی است و قاضی در دعاوی حقوقی باید در هر صورت رفع اختلاف نماید . اما در دعاوی کیفری ، اگر رفتاری در قانون جرم محسوب نشده باشد ، نمی تواند به استناد موازین فقهی متهم را مجازات نماید .

تفاوت عنصر قانونی جرم با سایر عناصر

به طور کلی ، هر جرم متشکل از سه رکن قانونی ، عنصر مادی و عنصر روانی یا معنوی می باشد که وجود همزمان هر سه این عناصر یا ارکان برای مسئولیت کیفری مجرم ، ضروری و الزامی است . در قسمت های قبل ، مفهوم عنصر قانونی و نتایج رکن قانونی جرائم را بررسی نموده و موارد زوال عنصر قانونی را نیز شرح دادیم . اما سوال مهمی که در این خصوص ممکن است مطرح شود آن است که عنصر قانونی جرم چه تفاوتی با سایر عناصر جرم دارد ؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که عنصر قانونی به معنای پیش بینی فعل یا ترک فعل در قانون به عنوان یک جرم می باشد ؛ اما عنصر مادی جرم ناظر بر مجموعه عملیات و اقداماتی است که در عالم واقع انجام می شود تا جرم پیش بینی شده در قانون ، محقق گردد . به عنوان مثال ، عنصر قانونی جرم سرقت در ماده 267 ذکر شده است ؛ اما لازم است که در عمل ، متهم مالی را ربوده باشد تا عنصر مادی سرقت نیز احراز شود .

همچنین ، عنصر معنوی یا روانی جرم به معنای وجود اراده و نیز قصد و نیت مجرمانه برای ارتکاب یک رفتار می باشد و به همین دلیل ، فرد باید در حال ارتکاب جرم کاملا هوشیار بوده و مثلا در حالت خواب و مستی و بیهوشی نباشد و قصد و سوء نیت برای ارتکاب فعل مجرمانه را داشته و یا اینکه مرتکب تقصیر گردد ؛ که این متفاوت است با عنصر قانونی جرم .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص عنصر قانونی جرم چیست در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون عنصر قانونی جرم چیست پاسخ دهند .