جعل گواهی فوت و مجازات آن

جعل گواهی فوت مانند جعل سایر اسنادی همچون چک ، سند ملکی ، شناسنامه یا کارت ملی جرم بوده و برای جعل گواهی فوت و یا استفاده از آن مجازات در نظر گرفته شده است . مراحل پیگیری جرم جعل گواهی فوت با طرح شکواییه در دادگاه کیفری است که نحوه رسیدگی به این جرم بر اساس تشریفات قانون آیین دادرسی کیفری انجام می شود .

زمانی که شخصی فوت می کند ، بر اساس قانون باید ظرف مهلت مشخصی واقعه فوت به نهادهای ذی ربط اعلام شود تا برای متوفی ، سندی تحت عنوان " سند وفات " صادر می شود که بر اساس قانون ثبت احوال ، مانند شناسنامه یک سند رسمی است و از روی سند وفات ، گواهی فوت صادر شده و در اختیار اشخاص ذی نفع همچون ورثه متوفی قرار می گیرد تا در صورت لزوم ، به جای شناسنامه متوفی از آن استفاده نمایند .

اما گاهی سند گواهی فوت که باید توسط سازمان های مرتبط همچون سازمان ثبت احوال صادر شود ، جعل می شود و مفاد آن به نحوی تغییر می یابد تا در راستای اغراض شخصی یا مجرمانه برخی افراد ( عموما ورثه متوفی ) مورد استفاده قرار گیرد . به همین خاطر این سوال مطرح می شود که مجازات جرم گواهی فوت چیست . در صورت جعل شدن گواهی فوت ، نحوه پیگیری این جرم و مراحل رسیدگی به آن چگونه است ؟

برای پاسخ دادن به این سوالات ، نخست جرم جعل گواهی فوت و مجازات جعل گواهی فوت را مورد بررسی قرار داده و سپس مراحل پیگیری جعل گواهی فوت و نحوه رسیدگی به جرم جعل گواهی فوت را تببین می نماییم .

جرم جعل گواهی فوت

بر اساس قانون مجازات اسلامی ، جعل کردن جرم انگاری شده و برای آن مجازات پیش بینی شده است . البته در قانون تعریفی از جعل صورت نگرفته است و تنها با مشخص کردن بعضی از مصادیق ، جرم جعل تبیین شده است که بر اساس ماده 523 قانون مجازات اسلامی جعل و تزویر عبارت است از :

ساختن نوشته یا سند یا ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیر رسمی ، خراشیدن ، تراشیدن ، قلم بردن‌، الحاق ، محو ، اثبات ، سیاه کردن ، تقدیم یا تاخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی ، الصاق نوشته‌ای به نوشته دیگر ، به کار بردن مهر دیگری ‌بدون اجازه صاحب آن و نظایر اینها به قصد تقلب .

همانطور که ملاحظه می شود ، عنصر قانونی جرم جعل ، ماده 523 قانون مجازات اسلامی است و عنصر مادی آن ، شامل همه اقداماتی می شود که از طریق آنها ، نوشته ای ساخته یا سند دچار خراشیدگی و تراشیدگی و امثالهم می شود ؛ هر چند مصادیق جعل منحصر به موارد ذکر شده در این ماده نیست . عنصر روانی جرم جعل نیز عبارت است از انجام عملیات مذکور ، به قصد تقلب و فریب دادن دیگران ؛ حتی در مورد جرم جعل رایانه ای .

با توجه به ماده مذکور می توان به آسانی دریافت که جرم جعل ، می تواند شامل بسیاری از اسناد و مدارکی شود که در زندگی روزمره افراد مورد استفاده قرار می گیرند ؛ مثل جرم جعل چک ، جرم جعل شناسنامه یا کارت ملی ، جرم جعل کارت پایان خدمت و غیره . در این میان ، متاسفانه مشاهده می شود که جعل گواهی فوت متوفیان نیز از گزند جاعلان دور نمانده است و جرم جعل گواهی فوت نیز ممکن است رخ دهد .

جرم جعل گواهی فوت معمولا برای دست یابی به اغراض شخصی صورت می گیرد ؛ مثلا یکی از ورثه با جعل گواهی فوت بدون اطلاع دیگر ورثه برای انحصار وراثت اقدام کرده و اموال متوفی را به نام خود می زند یا بدهکاری که برای رهایی از پرداخت دیون خود گواهی فوت خود را جعل می کند و سایر مواردی که به قصد و نیت مجرمانه ، گواهی فوت متوفی مورد جعل و تزویر قرار می گیرد ؛ همچون زمانی که اشخاصی اقدام به جعل امضا نموده و به مجازات جعل امضا محکوم می شوند .

در عمده موارد ، جرم جعل گواهی فوت از طریق اشخاصی صورت می گیرد که به صورت حرفه ای اقدام به جعل می نمایند ؛ با این حال ممکن است خود اشخاص نیز مرتکب جعل شوند که قبل از انجام این کار ، باید دانست که جعل گواهی فوت متوفی و همچنین استفاده از گواهی فوت جعلی جرم محسوب می شود که در ادامه به توضیح آن می پردازیم .

اما قبل از آن باید گفت که در حال حاضر با توجه به اینکه دریافت گواهی فوت به صورت الکترونیکی و از طریق سامانه درخواست گواهی فوت نیز میسر شده است ، اندکی از آمار جرایم جعل گواهی فوت کاسته شده است .

مجازات جعل گواهی فوت

در قسمت قبل توضیح داده شد که جعل گواهی فوت و همچنین استفاده از سند جعلی گواهی فوت برای بهره مندی از مزایای آن جرم محسوب می شود که در قانون مجازات اسلامی ، مجازات قانونی جعل گواهی فوت و مجازات جعل گواهی پزشکی مشخص شده است . البته اعمال مجازات جرم جعل گواهی فوت ، بسته به اینکه خود شخص مرتکب جعل گواهی فوت شده و یا اشخاص دیگری همچون کارمندان موسسات و نهادهای قانونی و جاعلان حرفه ای این امر را انجام داده باشند ، تفاوت دارد . بر اساس ماده 532 قانون مجازات اسلامی :

" هر یک از کارمندان و مسوولان دولتی که در اجرای وظیفه خود ، در احکام و تقریرات و نوشته‌ ها و اسناد و سجلات و دفاتر و غیر آنها از‌ نوشته ‌ها و اوراق رسمی تزویر کند ، اعم از این که امضاء یا مهری را ساخته یا امضاء یا مهر یا خطوط را تحریف کرده یا کلمه ‌ای الحاق کند یا اسامی اشخاص ‌را تغییر دهد ، علاوه بر مجازات ‌های اداری و جبران خسارت وارده ، به حبس از یک تا پنج سال یا به پرداخت شش تا سی میلیون ریال جزای نقدی ‌محکوم خواهد شد " .

اما بر اساس ماده 533 قانون مجازات اسلامی ، " اشخاصی که کارمند یا مسئول دولتی نیستند ، هر گاه مرتکب یکی از جرایم مذکور در ماده قبل شوند ، علاوه بر جبران خسارت وارده به‌ حبس از شش ماه تا سه سال یا سه تا هیجده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهند شد ".

همچنین بر اساس ماده 535 قانون مجازات اسلامی ، هر کس اوراق جعلی ذکر شده در مواد قبلی را با علم و اطلاع از جعلی بودن آنها مورد استفاده قرار دهد ، علاوه بر جبران خسارات وارده ، به مجازات حبس از شش ماه تا سه سال یا به سه تا هجده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد .

بر اساس ماده 536 قانون مجازات اسلامی نیز پیش بینی شده که " هر کس در اسناد یا نوشته های غیر رسمی جعل یا تزویر کند ، یا با علم به جعل و تزویر ، آنها را مورد استفاده قرار دهد ، علاوه بر جبران خسارات وارد ، به حبس از شش ماه تا دو سال یا به سه تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد " .

علاوه بر اینها بر اساس ماده 2 قانون تخلفات ، جرایم و مجازات های مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه در ماده 2 مقرر نموده اشخاصی که در اعلام ولادت یا وفات یا هویت شخص ، بر خلاف واقع اظهار نظر نموده ، ماما یا پزشکی که در مورد ولادت یا وفات ، گواهی خلاف واقع صادر کند و همچنین اشخاصی که در مورد ولادت یا وفات شهادت دروغ بدهند و شهادت آنها در ثبت وفات موثر باشد ، به مجازات حبس از 91 روز تا یک سال و یا به پرداخت جزای نقدی محکوم می شوند .

مراحل پیگیری جعل گواهی فوت

همانطور که اشاره شد ، جعل نمودن اسنادی همچون نمونه گواهی فوت در قانون مجازات اسلامی جرم انگاری شده است . به این ترتیب می توان از این جرم شکایت کرده و پس از اثبات جرم جعل ، مرتکب را به مجازات جرم جعل محکوم نمود . اما علاوه بر شکایت از جرم جعل ، جعل گواهی فوت را می توان به شیوه دیگری نیز پیگیری کرد و آن ، درخواست ابطال سند جعلی یعنی گواهی فوت جعل شده است .

بر این اساس ، مراحل پیگیری جعل گواهی فوت می تواند به صورت شکایت کیفری و همچنین طرح دعوای حقوقی انجام شود که در این قسمت قصد داریم به بررسی هر یک از این روش ها بپردازیم .

مراحل پیگیری جعل گواهی فوت به شیوه کیفری به این صورت است که شاکی می تواند به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و علیه جاعل گواهی فوت ، شکایت کیفری طرح کند . حین شکایت از جعل گواهی فوت ، شاکی می بایست اسناد و مدارک دال بر وقوع جرم ، از جمله گواهی فوت جعل شده را نیز ضمیمه شکواییه نموده تا در طی مراحل پیگیری جعل توسط دادسرا مورد رسیدگی قرار گیرد . پیگیری جرم جعل امضای متوفی نیز به همین ترتیب است .

 پس از آن ، شکایت از جعل گواهی فوت به دادسرا ارسال می شود که دادسرا و متعاقب آن ، دادگاه کیفری طی تشریفاتی خاص ، اقدام به رسیدگی به جرم جعل گواهی فوت می کند که در ادامه در خصوص نحوه رسیدگی به جرم جعل گواهی فوت توسط دادسرا و دادگاه توضیح می دهیم .

مراحل پیگیری جعل گواهی فوت علاوه بر طرح شکایت کیفری می تواند به شیوه حقوقی نیز انجام شود ؛ به این معنا که اگر شاکی به هر دلیل تمایلی به اعمال مجازات جاعل نداشته باشد می تواند اقدام به طرح دعوا در دادگاه حقوقی جهت ابطال سند جعلی نماید . ادعای جعل در دادگاه حقوقی می تواند به صورت ادعای جعل اصلی یا ادعای جعل تبعی باشد .

به این صورت که گاهی خواهان ، صرفا خواستار ابطال سند مجعول همچون چک جعل شده یا سند مالکیت جعل شده یا گواهی فوت جعلی است که این موضوع را ادعای جعل اصلی می نامند . اما گاهی خواهان در دعوایی که علیه او اقامه شده و سند جعلی همچون گواهی فوت به عنوان سند به دادگاه ارائه شده ، تقاضای ابطال سند را دارد که به این نوع ادعای جعل ، ادعای جعل تبعی گفته می شود .

نحوه رسیدگی به جرم جعل گواهی فوت

یکی از روش های پیگیری جرم جعل گواهی فوت ، شکایت کیفری از جاعل است که در دادسرا و دادگاه های کیفری مورد رسیدگی قرار می گیرد . لذا در پاسخ به این سوال که نحوه رسیدگی به جرم جعل گواهی فوت چگونه است ، نکاتی را مطرح می کنیم :

شاکی ابتدائا باید اقدام به طرح شکایت کیفری از جاعل نماید که این شکایت ، در دادسرای محل وقوع جرم جعل مورد رسیدگی مقدماتی قرار می گیرد که در این صورت ، باید اسناد و مدارک لازم همچون گواهی فوت جعلی ضمیمه شکواییه شود .

دادسرا در جهت کشف موضوع جعل گواهی فوت ، بررسی های تخصصی لازم را بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری انجام می دهد ؛ از جمله اینکه ممکن است گواهی فوت مورد بررسی کارشناسان قرار گرفته و یا اینکه از سازمان ثبت احوال کشور استعلام گرفته شده تا مشخص شود آیا گواهی فوت واقعا جعلی است یا خیر .

در این میان ، طرفین دعوا نیز به دادسرا دعوت شده و مطالب آنها استماع می شود ؛ اما در صورتی که دادسرا وقوع جرم جعل سند گواهی فوت یا را محرز بداند ، قرار جلب به دادرسی صادر کرده و پرونده را با صدور کیفرخواست به دادگاه کیفری ارجاع می دهد .

در این شرایط ، نوبت رسیدگی توسط دادگاه کیفری و قاضی پرونده است که با توجه به پرونده مطرح شده در دادسرا و اظهارات طرفین در جلسه رسیدگی حکم قانونی مبنی بر مجرم بودن جاعل را صادر و وی را به مجازات جعل گواهی فوت یا مجازات استفاده از سند مجعول محکوم می کند .

نکته مهم اینکه رای دادگاه کیفری مبنی بر جعلی بودن گواهی فوت ، برای دادگاه حقوقی نیز الزام آور بوده و اگر شاکی رای جعلی بودن گواهی فوت را اخذ کرد ، با ارائه آن به دادگاه حقوقی می تواند سند جعلی را در دعوای اقامه شده علیه خودش باطل و بلا اثر نماید و اگر دعوایی به استناد این گواهی فوت جعلی علیه وی مطرح شده است ، این گواهی بی اعتبار خواهد بود . با توجه به انجام مراحل دریافت گواهی فوت به صورت الکترونیکی ، پیشنهاد می شود مقاله زیر را مطالعه نمایید .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص جعل گواهی فوت و مجازات آن در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون جعل گواهی فوت و مجازات آن پاسخ دهند .