لایحه چیست

علاوه بر مذاکرات شفاهی که طرفین دعوا در دادگاه انجام می دهند ، ممکن است دفاعیات مربوط به پرونده به صورت مکتوب بر روی سندی تحت عنوان لایحه نوشته شده و با استناد و استدلال حقوقی در این لایحه قضایی ، سرنوشت دعوا تحت تاثیر قرار گیرد . بر این اساس لایحه دفاعیه به لایحه ای گفته می شود که در دعاوی حقوقی و کیفری برای تکمیل دفاعیات ارائه شده مورد استفاده قرار می گیرد .

حضور در مراجع قضایی و اقامه دعوا در آنها ، الزامات حقوقی خاص خود را دارد که هر فردی باید از آن ها اطلاع داشته باشد . علاوه بر این ، زمانی که علیه شخصی در دادگاه دعوایی مطرح می شود و باید از خود دفاع کند ، می بایست از طریق ابزارهای قانونی بخصوصی که وجود دارد اقدام نماید تا نتیجه مطلوب را به دست آورد که یکی از این ابزارهای قانونی در راستای دفاع از حقوق قانونی ، استفاده از لایحه قضایی است .

لایحه ، لایحه قضایی یا لایحه دفاعیه به سندی گفته می شود که طرفین دعوا با استفاده از آن ، می توانند مطالبی را که برای دفاع از خود در دادگاه ها و مراجع قضایی ضروری می دانند را به اطلاع دادگاه برسانند . اما دلایل لزوم تنظیم لایحه در دادگاه و همچنین نحوه تنظیم یا نوشتن لایحه مطالب مهمی است که اطلاع از آن برای افراد ضروری است و چه بسا با نگارش و تنظیم یک لایحه قضایی یا لایحه دفاعیه ساده ، بتوان حقی را بدست آورده یا از آن محافظت نمود .

به همین مناسبت در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی معنی لایحه قضایی و مفهوم لایحه دفاعیه پرداخته و پس از توضیح تفاوت لایحه و دادخواست ، دلایل لزوم تنظیم لایحه در دادگاه را ارائه نماییم و در خاتمه نیز نحوه تنظیم لایحه را مورد بررسی قرار خواهیم داد .

لایحه چیست

اولین پرسشی که ممکن است برای طرفین یک دعوای حقوقی  یا کیفری مطرح شود ، این است که معنی و مفهوم لایحه چیست ؟ پاسخ به این سوال به صورت خلاصه این است که لایحه به نوشته مکتوبی گفته می شود که هر یک از طرفین دعوا اعم از خواهان یا خوانده دعوا می توانند در طول فرآیند دادرسی و تا قبل از ختم دادرسی تنظیم کنند و بر روی آن ، همه مطالبی را که می خواهند به اطلاع دادگاه برسانند ، قید کنند .

این اطلاعاتی که بر روی لایحه درج می شود ، اطلاعاتی پیرامون دعواست و در واقع ، به این منظور لایحه نوشته می شود که اگر مطالبی علاوه بر آنچه که در دادخواست قید شده وجود داشته باشد که اطلاع دادگاه از آن ضروری است ، بر روی اوراق لایحه نوشته شده و به دادگاه تقدیم شود ؛ و اینجاست که تفاوت در لایحه و دادخواست مشخص می شود .

همانطور که ملاحظه می شود ، نحوه تنظیم لایحه نقش مهمی در سرنوشت دعوا ایفا می کند ؛ چرا که مستند بودن و مستدل بودن جزییات ذکر شده در لایحه ، اصولا تاثیر زیادی بر فرایند صدور حکم دادگاه خواهد داشت . بنابراین هر چند دفاع شفاهی در دادگاه و بیان جزییات مطالب نزد قاضی دادگاه از اهمیت بسزایی برخوردار است ، اما در برخی موارد ، همچون زمانی که شخص در جلسه دادگاه مطالبی را فراموش کرده یا به صورت نامناسب آنها را بیان کرده باشد ، با نگارش یک لایحه قضایی دقیق می تواند آن ضعف را جبران کند .

بنابراین لایحه ابزار قانونی مناسبی است که به قاضی نیز این فرصت را می دهد که با توجه به متن ارائه شده ، رای شایسته صادر کند . به همین دلیل ، شخصی که لایحه ای تنظیم و به دادگاه ارائه می کند ، چه وکیل باشد و چه خود شخص ، می بایست اطلاعات حقوقی کامل در خصوص پرونده را داشته باشد و علاوه بر این ، به فنون نگارش لوایح قضایی و لوایح دفاعیه آشنایی داشته باشد .

ذکر این نکته الزامی است که اگر دولت بخواهد قانونی را در مجلس تصویب کند ، می تواند پیشنهاد تصویب قانون را در قالب لایحه به مجلس شورای اسلامی ارائه دهد ؛ به همین منظور ، در اینجا کلمه " قضایی " یا " دفاعی " به لایحه اضافه می شود که مشخص شود منظور از آن ، لایحه ای است که برای دفاع در مراجع قضایی مورد استفاده قرار می گیرد .

تفاوت لایحه و دادخواست چیست

در قسمت قبل نکات کلی در مورد اینکه معنی لایحه قضایی و مفهوم لایحه دفاعیه جیست را توضیح دادیم ؛ با این حال برای روشن شدن بیشتر این مطلب ، لازم است که تفاوت لایحه و دادخواست را نیز بررسی کنیم . لایحه قضایی با دادخواست تفاوت های زیادی دارند ؛ اما عمده ترین تفاوت لایحه و دادخواست را می توان شامل موارد زیر دانست :

1زمانی که شخصی قصد اقامه دعوا در دادگاه حقوقی یا و سایر مراجع قضایی را دارد ، ابتدائا باید دادخواست یا شکواییه تنظیم کند . بر اساس این دادخواست یا شکواییه است که دادگاه ملزم به رسیدگی به خواسته و یا شکایت می شود و طرح دعوا را در دستور کار خود قرار می دهد .

 هر چند دادخواست و شکواییه نیز می بایست به صورت مستند و مستدل تنظیم شود ، اما معمولا اطلاعاتی که بر روی برگه دادخواست یا شکواییه قید می شود به صورت خلاصه و مختصر است و دفاعیه و شرح دادن دادخواست توسط طرفین دعوا موکول می شود به اینکه در دادگاه حاضر بشوند و به صورت کامل از خود دفاع کنند . اینجا علاوه بر اینکه می توانند در دادگاه حاضر شوند و از خود دفاع کنند ، می توانند لایحه مکتوبی را نیز تهیه کرده و به قاضی ارائه دهند .

2تنظیم دادخواست و ارائه به دادگاه جهت رسیدگی به پرونده ، امری ضروری و الزامی است ؛ اما تنظیم لایحه الزامی نبوده و طرفین دعوا می توانند به همان صحبت های شفاهی که در جلسه رسیدگی به دعوا در دادگاه داشته اند ، اکتفا کنند .

در واقع به دلیل اینکه اصولا قاضی تمامی اظهارات طرفین دعوا و نکاتی را که در جلسه دادگاه ذکر کرده اند را در صورتجلسه قید می کند ، الزامی به ارائه لایحه قضایی مکتوب نیست ، اما به خاطر تکمیل مطالب و توجه دادن قاضی ممکن است اشخاصی بخواهند لایحه قضایی یا لایحه دفاعیه تنظیم کنند .

دلایل لزوم تنظیم لایحه در دادگاه

تنظیم لایحه قضایی و حتی لایحه دفاعیه ، امری الزامی نیست و طرفین دعوا به لحاظ حقوقی و قانونی ملزم نیستند که حتما لایحه تنظیم کنند و به دادگاه ارائه دهند ؛ بلکه لزوم تنظیم لایحه برای دادگاه به این دلیل است که طرفین دعوا اعم از خواهان یا خوانده ، با اطلاعات تکمیلی که به دادگاه ارائه می دهند ، بتوانند سرنوشت دعوا را تحت تاثیر قرار داده و به نفع خود حکم بگیرند . به همین لحاظ لحاظ ، دلایل لزوم تنظیم لایحه در دادگاه را می توان شامل موضوعات زیر دانست :

هر چند قاضی دادگاه معمولا خلاصه ای از اظهارات و مطالبی که خواهان و خوانده در جلسه رسیدگی ارائه می دهند را ثبت می کند ، با این وجود ممکن است که سهو قلم توسط وی رخ داده و اظهارات ارائه شده به صورت کامل نوشته نشود ؛

البته ممکن است که بعد از دفاعیه شفاهی که طرفین دعوا در دادگاه به صورت حضوری ارائه می نمایند ، اسناد و دلایل و مدارک جدیدی کشف شود که تا قبل از آن وجود نداشته است و به موجب یک لایحه قضایی ، طرفین دعوا آن را برای دادگاه شرح داده و به این طریق ، سرنوشت دعوا را تحت تاثیر قرار دهند .

همچنین هر یک از طرفین دعوا یا وکلای آنها نیز ممکن است در جلسه رسیدگی دچار استرس شده و مطالبی را که قصد دارند برای قاضی شرح دهند ، فراموش کنند یا آنها را به نحو مناسبی منعکس نکنند .

علاوه بر این ، ممکن است که طرفین دعوا یا وکلای آنها نتوانند و یا نخواهند در جلسه رسیدگی دادگاه حاضر شوند و در چنین حالتی هم می توانند لایحه تنظیم کرده و به صورت مکتوب آن را به دادگاه ارائه دهند . در چنین حالتی ، رای غیابی تلقی نمی شود و حضوری قلمداد شود ؛ البته به این شرط که لایحه تنظیم شده حالت دفاعی داشته باشد .

نحوه تنظیم لایحه

در این قسمت قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که نحوه تنظیم و نوشتن لایحه به چه صورت است ؟ قبل از پاسخ دادن به این سوال ، باید این نکته را ذکر کرد که تنظیم و نگارش لایحه قضایی یا لایحه دفاعیه به ویژه در دعاوی کیفری امری کاملا تخصصی است و چون در سرنوشت نهایی دعوا تاثیر به سزایی دارد ، حتما می بایست توسط شخصی تنظیم شود که به کلیه جوانب حقوقی و قانونی موضوع آشنا است .

به همین دلیل تنظیم لایحه قضایی و دفاعیه معمولا از جانب وکیل صورت می گیرد و حتی اگر هم در خصوص موضوع دعوا ، طرفین وکیل دادگستری انتخاب نکرده باشند ، می توانند برای تنظیم لایحه قضایی خود ، از خدمات حقوقی یا مشاوره لایحه نویسی استفاده کرده و تقاضای نگارش لایحه حقوقی نمایند .

با این حال در صورتی که خود شخص بخواهد اقدام به تنظیم لایحه دفاعیه نماید ، حتما می بایست با لحاظ مسائل حقوقی ، لایحه را بنویسد و ضمن اینکه مطالب خود را به صورت مستدل نوشته ، آن را مستند به مواد قانونی مرتبط با دعوا نماید .

لایحه دفاعیه تنظیم شده باید به صورت خلاصه و موجز تنظیم شود و از طول و تفصیل مطالب آن خودداری شود و جزییات اضافی غیر مرتبط با موضوع از آن حذف شود و صرفا اسناد و مدارکی ضمیمه لایحه شود که بر روند دادرسی موثر است .

لازم است که حرمت قاضی دادگاه و طرف مقابل دعوا حفظ شده و صرفا با تکیه بر حقایق موجود و مواد قانونی ، حقوق قانونی را مطالبه نمود و از توهین ، تحقیر یا دروغ نسبت به دیگری خودداری شود ؛ چرا که این مطالب ممکن است ذهنیت قاضی را تحت تاثیر قرار دهد .

لازم به ذکر است که در حال حاضر تنظیم لوایح قضایی با مراجعه به سامانه عدل ایران و به شیوه کاملا الکترونیکی انجام می شود و برای تنظیم لایحه قضایی و ثبت آن ، نیازی به مراجعه حضوری به دادگاه نمی باشد .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص لایحه دفاعیه چیست در کانال تلگرام آیین دادرسی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون لایحه دفاعیه چیست پاسخ دهند .