سهم ارث بعد از فوت مادر

نحوه تقسیم سهم ارث بعد از فوت مادر به این صورت بوده که اگر فقط پدر و مادر وی در قید حیات باشند، یک سوم ترکه به مادر رسیده و دو سوم به پدر می رسد. در حالتی که فرزندان نیز زنده باشند، سهم هر یک از پدر و مادر به یک ششم کاهش یافته و  بقیه ترکه میان فرندان، مطابق مقررات تقسیم ارث مادر در قانون مدنی تقسیم می شود. 

هنگامی که مادر خانواده فوت می کند، شخص یا اشخاص متعددی از اقوام و خویشاوندان وی ممکن است در لحظه فوت وی در قید حیات بوده و صلاحیت قانونی برای به ارث برن ترکه مادر فوت شده را داشته باشند. این وراث احتمالی شامل پدر و مادر و فرزندان مادر فوت شده می باشند.

از آنجا که معمولا اکثر افراد در جامعه از قواعد ارث من جمله تقسیم ارث مادر در قانون اطلاع نداشته، ممکن در اثر این ناآگاهی حقوقی، حقوق ارثی آن ها توسط برخی از ورثه مورد تجاوز قرار گرفته و در نتیجه تضییع شود . به همین دلیل، لازم است که این افراد با آگاهی از مقررات حقوقی مربوط به نحوه تقسیم سهم ارث بعد از فوت مادر از تضییع حقوق قانونی خود جلوگیری نمایند.

به همین دلیل در این مقاله،  به توضیح مساله سهم ارث بعد از فوت مادر پرداخته، ابتدا به این سوال جواب می دهیم که سهم ارث بعد از فوت مادر به چه کسانی می رسد؟ سپس در مورد نحوه تقسیم سهم ارث بعد از فوت مادر و قواعد تقسیم ارث مادر در قانون صحبت خواهیم نمود.

سهم ارث بعد از فوت مادر به چه کسانی می رسد؟

 مهم ترین سوال بعد از فوت مادر در یک خانواده در رابطه با ارث وی، این سوال است که سهم ارث بعد از فوت مادر به چه کسانی می رسد؟ پیش از آنکه به این سوال پاسخ دهیم لازم است که ابتدا در مورد طبقات و درجات ارث توضیح داده تا با توجه به این طبقات و درجات ارثی، مشخص نماییم که سهم ارث بعد از فوت مادر به چه کسانی می رسد.

در حقوق کشور ما طبقات ارث در ماده 862 قانون مدنی مشخص شده اند. مطابق این ماده، خویشاوندان نسبی یعنی اشخاصی که به واسطه تولد با یک فرد، خویشاوندی و قرابت پیدا کرده ، به سه گروه و طبقه تقسییم می شوند:

۱طبقه اول: پدر ، مادر فرد فوت شده و اولاد و اولاد اولاد(نوه) وی

۲طبقه دوم: اجداد و برادر و خواهر متوفی و اولاد آنها

۳طبقه سوم: اعمام (عموها) و عمات (عمه ها) و اخوال (دایی ها) و خالات (خاله ها)ی فرد فوت شده و اولاد آنها

۳در نهایت، اگر هیچ از خویشاوندان نسبی و سببی مادر که در طبقات 1و 2 بوده، در لحظه فوت وی در قید حیات نباشند، سهم ارث مادر به عموها، عمه ها، خاله ها و دایی های مادر رسیده و بین آنها تقسیم می شود.

هم چنین علاوه بر خویشاوندان نسبی که در بالا توضیح دادیم، زوج (شوهر) و زوجه(زن) فرد متوفی نیز وجود داشته که خویشاوند سببی وی محسوب شده و در کنار هر یک از طبقات گفته شده از متوفی ارث می برد.

اکنون، با توجه به طبقات و درجات ارثی که توضیح دادیم، در پاسخ به این سوال که سهم ارث بعد از فوت مادر به چه کسانی می رسد؟ باید گفت که:

۱سهم ارث مادر بعد از فوت وی، در مرحله اول میان فرزندان خود او تقسیم می شود. با این توضیح که این ارث بردن شامل ارث بردن فرزند رضاعی نیز می شود. البته اگر پدر و مادر مادر یعنی پدربزرگ و مادربزرگ خانواده در لحظه فوت مادر در قید حیات باشند، آنها نیز با فرزندان ارث خواهند برد.

۲اگر مادر فوت شده و در لحظه فوت وی ، پدر و مادر خودش و فرزندان وی در قید حیات نباشند، در این حالت، برادر ها و خواهر های مادر فوت شده، سهم ارث مادر بعد از فوت وی را دریافت می کنند. در این حالت نیز اگر اجداد یعنی پدربزگ و مادربزرگ مادری که فوت شده در قید حیات باشند، آنها نیز با خواهرها و برادرها ترکه مادر فوت شده را به ارث خواهند برد.

نحوه تقسیم سهم ارث بعد از فوت مادر

نحوه تقسیم سهم ارث بعد از فوت مادر بستگی به این داشته که وراث وی را چه شخص یا اشخاصی تشکیل دهند. با این توضیح که چنانچه تنها پدر و مادر مادر زنده باشند و مادر،  فاقد فرزند باشد، نحوه تقسیم سهم ارث بعد از فوت مادر، متفاوت با فرضی خواهد بود که فرزندان مادر نیز در قید حیات باشند.البته منظور از فرزند، فرزند مشروع بوده چرا که ارث فرزند نامشروع در حقوق ما به رسمیت شناخته نشده است.

همچنین، این مساله که فرزندان مادر، دختر یا پسر باشند نیز در نحوه تقسیم سهم ارث بعد از فوت مادر موثر خواهد بود. به همین دلیل، در این بخش، حالت های نحوه تقسیم سهم ارث بعد از فوت مادر را در 4 فرض جداگانه مورد بررسی قرار می دهیم:

۱نحوه تقسیم سهم ارث بعد از فوت مادر در حالت وجود پدر و مادر وی

چنانچه مادر فوت شده و فرزندی از وی به جا نمانده باشد و صرفا پدر و مادر مادر (یعنی پدر بزرگ و مادر بزرگ) در قید حیات باشند، با توجه به ماده 906 قانون مدنی، نحوه تقسیم سهم ارث بعد از فوت مادر به صورت زیر خواهد بود:

اگر تنها پدر یا مادر مادر فوت شده (یعنی صرفا پدر بزرگ یا مادر بزرگ خانواده) زنده باشند، آن شخص، وارث منحصر به فرد بوده و تمام ارث به او منتقل می شود.

اگر هر دو پدر یا مادر مادر فوت شده (یعنی هم پدر بزرگ و هم مادر بزرگ خانواده) زنده باشند، یک سوم اموال مادر فوت شده به مادر وی رسیده و بقیه اموال، سهم ارث پدر وی خواهد بود.

۲نحوه تقسیم سهم ارث بعد از فوت مادر در حالت وجود فرزندان وی

اگر مادر فوت شده و پدر و مادر او (یعنی پدر بزرگ و مادر بزرگ) نیز قبل از وی فوت شده باشند اما مادر دارای فرزند یا فرزندانی باشد، به موجب ماده 907 قانون مدنی، نحوه تقسیم سهم ارث بعد از فوت مادر به شکل زیر خواهد بود:

مادر فوت شده تنها دارای یک فرزند است. در این حالت، این فرزند تمام ماترک مادر فوت شده خود را به ارث برده و تفاوتی نمی کند که این فرزند، دختر باشد یا پسر.

مادر فوت شده دارای چند فرزند است و همه فرزندان دارای یک جنسیت بوده و همه دختر یا پسر هستد. در این فرض، اموال به جا مانده از مادر میان تمام فرزندان به صورت مساوی تقسیم می شود.

مادر فوت شده دارای چند فرزند است ولی برخی از آنها دختر بوده و برخی دیگر پسر. در چنین حالتی، سهم فرزندان پسر، دو برابر سهم فرزندان دختر می باشد.

۳نحوه تقسیم سهم ارث بعد از فوت مادر در حالت وجود فرزندان و پدر و مادر وی

چنانچه مادر فوت شده و در لحظه فوت وی، هم پدر و مادرش (یعنی پدر بزرگ و مادر بزرگ) در قید حیات بوده و هم فرزندان وی زنده باشند، نحوه تقسیم سهم ارث بعد از فوت مادر مطابق چند حالت زیر می باشد:

وارث مادر فوت شده، پدر و مادر و یک دختر او می باشند: در این حالت، مطابق ماده 908 قانون مدنی، یک سدس( یک ششم ) سهم هر یک از پدر و مادر بوده و سهم دختر، یک دوم می باشد. در این صورت ، هر چه قدر از ترکه که باقی می ماند، به نسبت سهام میان پدر و مادر و دختر تقسیم می شود.

وارث مادر فوت شده، پدر و مادر و چند دختر او می باشند: این حالت در ماده 909 قانون مدنی پیش بینی شده است. مطابق این ماده در چنین حالتی، یک سدس( یک ششم ) سهم هر یک از پدر و مادر بوده و سهم الارث دختران، دو سوم می باشد که میان خودشان به صورت مساوی تقسیم می کنند.

وارث مادر فوت شده، پدر و مادر و دختران و پسران او می باشند: در این حالت، با توجه به ماده 907 قانون مدنی، یک سدس( یک ششم ) سهم هر یک از پدر و مادر بوده و بقیه سهم ارث فرزندان وی خواهد بود. با این توضیح که سهم فرزند پسر دو برابر سهم فرزند دختر می باشد، 

۴نحوه تقسیم سهم ارث بعد از فوت مادر در حالت وجود زوج (شوهر مادر)

چنانچه مادر فوت شده و در لحظه فوت او، شوهر مادر یعنی پدر خانواده در قید حیات باشد، نحوه تقسیم سهم ارث بعد از فوت مادر، مطابق ماده 913 قانون مدنی می باشد. یعنی اگر مادر فوت شده، فرزند یا فرزندانی داشته باشد، یک چهارم ترکه به شوهر او می رسد ولی اگر مادر فوت شده، فرزندی نداشته باشد، شوهر یک دوم ترکه را به ارث می برد. و مابقی ترکه مطابق توضیحات حالت های بالا میان بقیه ورثه تقسیم می گردد.

تقسیم ارث مادر در قانون

در قوانین کشور ما، تقسیم ارث مادر در قانون مدنی مورد پیش بینی قرار گرفته و احکام آن در این قانون توضیح داده شده است. بر اساس احکام پیش بینی شده تقسیم ارث مادر در قانون مدنی:

۱ اگر مادر فوت شده و ورثه وی پدر یا مادر او باشند، این مادر یا پدر ، تمام ترکه مادر فوت شده را به ارث می برد. اگر هم پدر و هم مادر زنده باشند، یک سوم ترکه به مادر رسیده و مابقی برای پدر خواهد بود.

۲همچنین، مطابق قواعد تقسیم ارث مادر در قانون مدنی، اگر بعد از فوت مادر، تنها فرزندان وی زنده باشند و پدر و مادر مادر فوت شده (یعنی پدر بزرگ و مادر بزرگ خانواده) در قید حیات نباشند، سهم ارث فرزندان پسر دو برابر فرزندان دختر خواهد بود.

۳ در فرضی که بعد از فوت مادر، هم پدر و مادر او و هم فرزندان او در قید حیات هستند، سهم ارث مادر از فرزند و سهم ارث پدر از فرزند ، یک ششم ترکه بوده و مابقی مطابق قواعد تقسیم ارث مادر در قانون مدنی، میان فرزندان او تقسیم می شود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد سهم ارث بعد از فوت مادر در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون سهم ارث بعد از فوت مادر پاسخ دهند.