نحوه ثبت طلاق در شناسنامه

ثبت طلاق در شناسنامه زوجین یک الزام قانونی است و برای عدم ثبت طلاق در قانون حمایت خانواده مجازات نیز مقرر شده است. نحوه ثبت طلاق در شناسنامه زوجین به این صورت است که باید اسناد و مدارک لازم را تهیه و به دفتر ثبت طلاق مراجعه نمود. مراحل و مقدمات ثبت طلاق در شناسنامه نیز ناظر بر گرفتن گواهی عدم سازش یا حکم طلاق از دادگاه خانواده و ارائه آن به دفترخانه ثبت طلاق است.

طلاق به عنوان آخرین مرحله از مراحل عدم سازش میان زن و شوهر واقع می شود و آثار اجتماعی و حقوقی مخصوص به خود را بر جای می گذارد. هر چند تمام تلاش دست اندر کاران قضایی بر آن است که طلاق رخ نداده و زوجین با تامل بیشتری در خصوص زندگی مشترک خود تصمیم بگیرند، باز هم تعدادی از زوجین به پایان زندگی مشترک خود رسیده و طلاق می گیرند.

در همین راستا قوانین ناظر بر حقوق خانواده همچون قانون مدنی و قانون حمایت از خانواده ضوابط و قواعدی را برای طلاق مقرر کرده اند که یکی از این قواعد، لزوم ثبت طلاق در شناسنامه زوجین اعم از زن و شوهر است که بر مبنای آن، می توان بر وضعیت تاهل زوجین، آثار حقوقی خاصی بار نمود. اما یکی از سوالات مهمی که در این خصوص مطرح است آن است که مراحل و نحوه ثبت طلاق در شناسنامه زوجین چگونه است؟

در پاسخ به این سوال در ادامه این مقاله به بررسی این موضوع می پردازیم که مقدمات ثبت طلاق در شناسنامه چیست، مراحل و نحوه ثبت طلاق در شناسنامه چگونه است و مجازات عدم ثبت طلاق در شناسنامه چیست و در اخر به ارائه مطالبی در خصوص مدت زمان ثبت طلاق در شناسنامه و مهر طلاق در شناسنامه ارائه شده است.

مقدمات ثبت طلاق در شناسنامه

ثبت طلاق در شناسنامه زوجین، به لحاظ شرعی شرط صحت صیغه طلاق محسوب نمی شود. حتی اگر زن و شوهری نسبت به طلاق شرعی مبادرت کنند ولی در دفترخانه اقدام به ثبت طلاق به صورت رسمی نکرده باشند، باز هم طلاق آنها به لحاظ شرعی صحیح و معتبر بوده و رابطه زوجیت میان آنها خاتمه یافته تلقی می باشد.

با این وجود، جهت حفظ نظم در جامعه و شناسایی احوال شخصیه افراد سبب شده است که قانونگذار لزوم ثبت طلاق در شناسنامه زوجین اعم از زن و شوهر را مقرر نماید. این موضوع یادآوری می شود که خانم هایی که طلاق گرفته اند، حتی اگر در دوران عقد هم جدا شده باشند باز هم باید طلاق را در شناسنامه خود ثبت کنند تا زمینه تدلیس یا فریب در ازدواج، با ملاحظه اطلاعات شناسنامه فرد طلاق گرفته کاهش یابد.

بر اساس ماده 20 قانون حمایت خانواده، علاوه بر ثبت نکاح دائم، فسخ و انفساخ نکاح، طلاق، رجوع از طلاق و یا بطلان نکاح الزامی دانسته شده است و برای عدم ثبت طلاق در شناسنامه نیز مجازات هایی مقرر شده که در ادامه به آن اشاره می شود. با این حال ذکر این نکته الزامی است که ثبت طلاق در شناسنامه مقدمات و مراحلی دارد که توجه به آنها ضروری است.

در پاسخ به این سوال که برای طلاق کجا باید رفت​، باید گفت در حال حاضر یکی از مهم ترین مقدمات ثبت طلاق در شناسنامه این است که دادگاه اجازه طلاق را به زوجین داده باشد؛ حتی اگر طلاق از طرف مرد باشد، باز هم باید دادگاه حکم یا اجازه قانونی لازم برای ثبت طلاق را صادر کرده باشد و زوجین با در اختیار داشتن این اجازه قانونی، برای ثبت طلاق در محضر حاضر شوند.

به این منظور، مقدمات ثبت طلاق در شناسنامه آن است که ابتدا در سامانه تصمیم طلاق نوبت گرفته شده و مشاوره های طلاق انجام شده باشد، همچنین دادخواست طلاق از طرف زن یا مرد یا دادخواست طلاق توافقی از طریق مراجعه به دفاتر خدمات قضایی تنظیم و به دادگاه ارجاع شده باشد، دادگاه خانواده به دادخواست طلاق رسیدگی کرده باشد، تشریفات و مقدمات طلاق از جمله ارجاع به مشاوره و یا ارجاع به داوری در طلاق انجام شده باشد و در نهایت، دادگاه پس از ختم رسیدگی به دادخواست طلاق، گواهی عدم سازش یا حکم طلاق صادر نموده باشد.

مراحل ثبت طلاق در شناسنامه

در قسمت قبل به صورت مختصر مقدمات ثبت طلاق در شناسنامه زوجین را ذکر کردیم. با این حال هر یک از زوجینی که در حال انجام مراحل طلاق خود هستند، ممکن است این سوال را مطرح کنند که مراحل و نحوه ثبت طلاق در شناسنامه به چه صورت است؟ در این قسمت قصد داریم به توضیح مراحل ثبت طلاق در شناسنامه بپردازیم.

اولین مرحله برای ثبت طلاق در شناسنامه آن است که زوجین اجازه مخصوص دادگاه خانواده برای طلاق را دریافت کرده باشند که این اجازه طلاق، یا به صورت حکم طلاق در مورد طلاق از طرف زن است و یا به صورت گواهی عدم سازش در مورد طلاق توافقی و طلاق از طرف مرد می باشد.

دومین مرحله از مراحل ثبت طلاق در شناسنامه آن است که زوجین مدارک لازم برای ثبت طلاق را فراهم نموده و آنها را به یکی از دفاتر ازدواج و طلاق تحویل دهند. لازم به ذکر است که گواهی عدم سازش صادره از دادگاه را صرفا به مدت سه ماه می توان به محضر برای ثبت طلاق ارائه داد و اگر سه ماه مذکور سپری شود، برای ثبت طلاق باید دوباره از دادگاه گواهی اخذ نمود. مدت اعتبار حکم طلاق زنان نیز شش ماه می باشد .در صورت گم شدن سند طلاق، شخص می تواند به دفترخانه ای که طلاق در آن، ثبت شده، مراجعه نماید و با پرداخت هزینه صدور سند طلاق المثنی، اقدام به دریافت رونوشت طلاق نامه یا همان سند طلاق المثنی نماید.

سومین مرحله ثبت طلاق در شناسنامه آن است که از دفاتر ازدواج و طلاق نوبت گرفته شود و سپس در مدتی که دفتردار ازدواج و طلاق تعیین می کند، زوجین در دفترخانه حاضر شوند و اسناد مربوط به ثبت طلاق در شناسنامه را امضا کنند؛ هر چند عدم حضور زوجین در دفترخانه برای ثبت طلاق مشکل خاصی ایجاد نمی کند و با تمهیداتی می توان بدون حضور طرفین در محضر نیز طلاق را ثبت کرد؛ البته در طلاق های غیر توافقی.

چهارمین مرحله ثبت طلاق در شناسنامه آن است که پس از ثبت شدن طلاق در شناسنامه زوجین به دفاتر ازدواج و طلاق مراجعه کرده و علاوه بر دریافت شناسنامه و سند طلاق از محضر، از روند ثبت طلاق در شناسنامه مطلع و مطمئن شد. برای آشنایی بیشتر با عواقب عدم حضور در دفترخانه برای ثبت طلاق مطالعه مقاله زیر پیشنهاد می گردد.

نحوه ثبت طلاق در شناسنامه

در این قسمت قصد داریم به بررسی این مطلب بپردازیم که نحوه ثبت طلاق در شناسنامه​ به چه صورت است و اگر قصد داشته باشیم طلاق را در شناسنامه ثبت نماییم چه اقداماتی را باید انجام دهیم؟ پاسخ به این سوال را می توان با ملاحظه مطالب قبل نیز ملاحظه نمود؛ با این حال در تکمیل مطلب باید نکاتی را به شرح زیر یادآور شد:

نحوه ثبت طلاق در شناسنامه به این صورت است که هر یک از زوجینی که متقاضی ثبت طلاق در شناسنامه می باشند باید مدارکی را فراهم نموده و آنها را به یکی از دفاتر ثبت طلاق ارائه دهند. از جمله مهم ترین مدارکی که برای ثبت طلاق در شناسنامه زوجین مورد نیاز است می توان به موارد زیر اشاره نمود:

اصل سند ازدواج یا رونوشت آن؛

حکم طلاق و یا گواهی عدم امکان سازش صادره از دادگاه خانواده در بازه زمانی شش ماه و سه ماه؛

شناسنامه و کارت ملی زوجین به همراه کپی آنها؛

ارائه گواهی عدم بارداری برای خانم ها؛ به جز دوشیزگان و خانم های یائسه؛

معرفی دو نفر شاهد عادل برای جاری شدن صیغه طلاق؛

پرداخت هزینه های قانونی مربوط به ثبت طلاق؛ طبق تعرفه ثبت ازدواج و طلاق.

پس از اینکه مدارک لازم به دفترخانه ثبت طلاق ارائه شد، زوجین در دفترخانه حاضر می شوند و اسناد طلاق را امضا می کنند. دفتردار ازدواج و طلاق در خصوص حق و حقوق قانونی که به زن تعلق می گیرد، پرس و جو کرده و مطمئن می شود که ترتیبات قانونی مربوط به پرداخت حقوق زنان طبق حکم دادگاه انجام شده است یا خیر. در نهایت ممکن است که زمان مشخصی را تعیین کند تا زوجین برای تحویل گرفتن شناسنامه و سند طلاق به محضر مراجعه کنند.

مجازات عدم ثبت طلاق در شناسنامه

در قسمت قبل به بررسی این موضوعات پرداختیم که مراحل و نحوه ثبت طلاق در شناسنامه زوجین به چه صورت است. نکته بسیار مهمی که در ارتباط با ثبت طلاق در شناسنامه وجود دارد آن است که ثبت طلاق در شناسنامه یک تکلیف و الزام قانونی محسوب می شود و به هیچ وجه اختیاری نمی باشد؛ البته در مواردی حضور وکیل در دفترخانه برای ثبت طلاق نیز کافیست.

با این توضیح که در قانون حمایت خانواده مصوب 1391، عدم ثبت طلاق در شناسنامه جرم انگاری شده است و برای مردان در ارتباط با عدم ثبت طلاق در شناسنامه مجازات پیش بینی نموده است. مجازات عدم ثبت طلاق در شناسنامه توسط مردان به استناد ماده 49 این قانون به این صورت بیان شده است :

«چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به ازدواج دائم، طلاق یا فسخ نکاح اقدام یا پس از رجوع، تا یک ماه از ثبت آن خودداری یا در مواردی که ثبت نکاح موقت الزامی است از ثبت آن امتناع کند، ضمن الزام به ثبت واقعه، به پرداخت جزای نقدی درجه پنج و یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم می شود. این مجازات در مورد مردی که از ثبت انفساخ نکاح و اعلام بطلان نکاح یا طلاق استنکاف کند نیز مقرر است».

لذا مجازات عدم ثبت طلاق در شناسنامه توسط مردان عبارت است از اینکه مرد ملزم به ثبت طلاق در شناسنامه خواهد شد و به جزای نقدی درجه پنج و یا حبس تعزیری درجه هفت یعنی نود و یک روز تا شش ماه حبس محکوم می شود. لازم به ذکر است که در صورت عدم ثبت طلاق در شناسنامه، زن می تواند به جرم عدم ثبت طلاق از مرد شکایت کیفری طرح نماید.

مدت زمان ثبت طلاق در شناسنامه

پیش از این به ارائه توضیحاتی در خصوص مقدمات، مراحل و نحوه ثبت طلاق پرداخته شده است، اکنون قصد داریم به بررسی مدت زمان ثبت طلاق در شناسنامه بپردازیم. پس از صدور حکم طلاق، زوجین در یک بازه زمانی مشخص فرصت دارند جهت ثبت طلاق در شناسنامه های خود با مراجعه به دفاتر ثبت طلاق اقدام نمایند.

وفق ماده 33 قانون حمایت از خانواده: «مدت اعتبار حکم طلاق شش ماه پس از تاریخ ابلاغ رای فرجامی یا انقضای مهلت فرجام خواهی است. هرگاه حکم طلاق از سوی زوجه به دفتر رسمی ازدواج و طلاق تسلیم شود، در صورتی که زوج ظرف یک هفته از تاریخ ابلاغ مراتب در دفترخانه حاضر نشود، سردفتر به زوجین ابلاغ می‌ کند برای اجرای صیغه طلاق و ثبت آن در دفترخانه حاضر شوند. در صورت عدم حضور زوج و عدم اعلام عذر از سوی وی یا امتناع او از اجرای صیغه، صیغه طلاق جاری و ثبت می‌ شود و مراتب به زوج ابلاغ می‌ گردد. در صورت اعلام عذر از سوی زوج، یک نوبت دیگر به ترتیب مذکور از طرفین دعوت به‌ عمل می‌ آید.»

سر دفتر ثبت طلاق، در صورت امتناع یکی از زوجین از حضور در محضر با ارسال اظهارنامه برای او تاریخ و زمان مراجعه به محضر را به اطلاع وی می رساند و معمولا این کار را تا سه مرحله تکرار می نماید؛ در نهایت در صورت عدم مراجعه زوج برای ثبت طلاق، سردفتر به نمایندگی از زوج اقدام به جاری نمودن صیغه طلاق می نماید. این حق در تبصره ماده 33 قانون حمایت از خانواده برای سردفتر پیشبینی شده است.

مهر طلاق در شناسنامه

در خصوص درج مهر طلاق در شناسنامه باید بگوییم پس از صدور حکم طلاق و مراجعه به دفاتر ثبت طلاق، اقدام به ثبت طلاق می نمایند. از جمله اقدامات سردفتر به هنگام ثبت طلاق، درج مهر طلاق در شناسنامه زوجین می باشد. اگر فرد مایل به ثبت مهر طلاق در شناسنامه خود نمی باشد می تواند پس از طلاق برای درج مهر طلاق به دفترخانه مراجعه نکند اما لازم به ذکر است طلاق فرد قابل استعلام می باشد. 

درج مهر در شناسنامه افراد پس از طلاق اثبات کننده طلاق زوجین از یکدیگر می باشد. اما گاهی اوقات ممکن است افراد مایل به درج مهر در شناسنامه خود نباشند یا بخواهند مهر طلاق را از شناسنامه خود پاک کنند. افراد می توانند برای تعویض شناسنامه خود و حذف نام همسر سابق در ادارات ثبت احوال و دفاتر پستی به صورت حضوری اقدام نمایند. پروسه تعویض شناسنامه و حذف مهر طلاق کمی زمان بر می باشد. مدارک لازم برای حذف نام همسر از شناسنامه در صورت باکره بودن زن و باکره نبودن زن متفاوت می باشد. 

چنانچه دختر باکره قصد حذف نام همسر سابق خود را از شناسنامه داشته باشد باید مدارکی از جمله گواهی بکارت پزشکی قانونی، سند طلاق، حکم طلاق، مدارک شناسایی از قبیل کارت ملی و شناسنامه و برگه معرفی نامه از دادگاه ارائه کند؛ اما در صورت باکره نبودن زن مدارکی همچون مدارک ثبت ازدواج جدید، سند طلاق و مدارک شناسایی فرد از قبیل شناسنامه و کارت ملی باید ارائه شود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص نحوه ثبت طلاق در شناسنامه در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نحوه ثبت طلاق در شناسنامه پاسخ دهند.