نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری

در حال حاضر نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری به صورت الکترونیک و با ثبت نام در سامانه ثنا انجام می شود که مهلت شکایت در دیوان عدالت اداری در موارد مختلف به تفکیک در قانون دیوان عدالت اداری ذکر شده است. هزینه دادرسی در دیوان عدالت اداری نیز به موجب تعرفه خدمات قضایی در هر سال مشخص می شود.

بر اساس اصل یکصد و هفتاد و سوم قانون اساسی به منظور رسیدگی به شکایت ها و اعتراضات شهروندان نسبت به اقدامات واحدهای دولتی، ماموران این واحدها و همچنین مصوبات واحدهای مذکور مرجعی به نام دیوان عدالت اداری تاسیس شده است که زیر نظر قوه قضاییه می باشد و حدود اختیارات و صلاحیت های دیوان عدالت اداری، نحوه شکایت افراد در این دیوان و همچنین نحوه رسیدگی و هزینه دادرسی دیوان به دعاوی توسط قانون مشخص می شود.

با استناد به اصل مذکور در قانون اساسی، قانونی تحت عنوان قانون دیوان عدالت اداری تصویب شده است که در این قانون صلاحیت ها و اختیارات دیوان به همراه آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مشخص شده است. بنابراین در پاسخ به این سوال که نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری و مهلت آن به چه صورت است و هزینه دادرسی و شکایت چقدر است، باید به قانون دیوان مراجعه نمود.

به همین مناسبت در این مقاله قصد داریم موضوعاتی همچون موارد طرح شکایت در دیوان عدالت اداری، نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری، مهلت شکایت در دیوان عدالت اداری و همچنین هزینه شکایت در دیوان عدالت اداری را مورد بررسی قرار دهیم. در آخر نیز اطلاعاتی در خصوص ثبت غیر حضوری شکایت در دیوان عدالت و طرح شکایت در دیوان توسط اشخاص حقوقی ارائه شده است.

موارد طرح شکایت در دیوان عدالت اداری

بر اساس قانون دیوان عدالت اداری، صلاحیت ها و اختیارات دیوان عدالت اداری به تفکیک ذکر شده است که موارد و نحوه طرح شکایت و دادرسی در دیوان عدالت اداری را می توان به دو دسته کلی تقسیم بندی کرد؛ نخست صلاحیت رسیدگی به شکایات توسط شعب دیوان عدالت اداری و دوم صلاحیت رسیدگی به شکایات در دیوان عدالت اداری توسط هیات عمومی دیوان.

موارد طرح شکایت در دیوان عدالت اداری، نظیر شکایت از شهرداری که در شعب بدوی و تجدید نظر دیوان مورد رسیدگی قرار می گیرند در ماده 10 قانون دیوان عدالت اداری ذکر شده است که بر اساس آن، صلاحیت و حدود اختیارات دیوان به قرار زیر است :

1رسیدگی به شکایات و تظلمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از :

الف ) تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه ها و سازمان ها و موسسات و شرکت های دولتی و شهرداری ها و سازمان تامین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و موسسات وابسته به آنها؛

ب ) تصمیمات و اقدامات ماموران واحدهای مذکور در بند الف، در امور راجع به وظایف آنها؛

2رسیدگی به اعتراضات و شکایات از آرا و تصمیمات قطعی هیات های رسیدگی به تخلفات اداری کارمندان دولت و کمیسیون هایی مانند کمیسیون های مالیاتی، هیات حل اختلاف کارگر و کارفرما، کمیسیون موضوع ماده صد قانون شهرداری ها، منحصرا از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آنها؛

3رسیدگی به شکایات قضات و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری و سایر مستخدمان واحدها و موسسات مذکور در بند 1 و مستخدمات موسساتی که شمول این قانون نسبت به آنها محتاج ذکر نام است ، اعم از کشوری و لشکری از حیث تضییع حقوق استخدامی.

علاوه بر این، موارد شکایت در دیوان عدالت اداری که بر اساس قانون در هیات عمومی دیوان عدالت اداری مورد دادرسی قرار می گیرد در ماده 12 قانون دیوان عدالت اداری مشخص شده است که شامل موارد زیر است:

4رسیدگی به شکایات، تظلمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از آیین نامه ها و سایر نظامات و مقررات دولتی و شهرداری ها و موسسات عمومی غیر دولتی در مواردی که مقررات مذکور به علت مغایرت با شرع یا قانون و یا عدم صلاحیت مرجع مربوط یا تجاوز یا سواستفاده از اختیارات یا تخلف در اجرای قوانین و مقررات یا خودداری از انجام وظایفی که موجب تضییع حقوق اشخاص می شود؛ که در ادامه مهلت و هزینه دادرسی دیوان در خصوص شعب و هیات عمومی دیوان را بررسی خواهیم نمود.

نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری

در قانون دیوان عدالت اداری جزییات مربوط به نحوه شکایت در هیات عمومی و شعب دیوان به صورت دقیق مشخص شده است و همچنین وظایف دیوان عدالت اداری در خصوص هزینه و نحوه دادرسی دیوان به شکایات مطرح شده نیز تعیین شده است. بر اساس قانون دیوان رسیدگی به شکایات و اعتراضات در شعب دیوان از طریق ارائه دادخواست است و رسیدگی به شکایات در هیات عمومی دیوان برای ابطال مصوبات مغایر قانون به موجب درخواست صورت می گیرد.

سابقا نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری به صورت فیزیکی بود و افراد پس از تنظیم دادخواست مطابق قانون دیوان عدالت اداری باید آن را به وسیله پست سفارشی یا پست الکترونیکی به دیوان تحویل می دادند و یا اینکه آن را به دبیرخانه دیوان عدالت اداری یا به شعب دیوان مستقر در مراکز استان ها به عنوان یکی از موارد ساختار و تشکیلات دیوان عدالت اداری تحویل می دادند.

اما در حال حاضر نحوه طرح شکایت در دیوان عدالت اداری تغییر کرده و به صورت آنلاین و تماما الکترونیکی انجام می شود. به همین منظور امروزه افراد می توانند با مراجعه به سامانه خدمات الکترونیک قضایی یا همان سامانه عدل ایران، اقدام به تنظیم و ثبت دادخواست بنمایند.

برای ثبت شکایت در دیوان عدالت اداری از طریق سامانه عدل ایران، نخست باید متقاضی در سامانه ثنا ثبت نام انجام داده و احراز هویت نموده باشد؛ پس از آن با استفاده از رمز شخصی ثنا مطابق مراحل زیر عمل نماید. در ادامه راهنمای نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری ارائه شده است.

به منظور طرح شکایت در دیوان عدالت اداری متقاضی باید ابتدا وارد سامانه ثنا شده و گزینه "ورود به سامانه خدمات قضایی من" را از بالای صفحه انتخاب نماید.

در گام بعد شاکی باید اطلاعات خود یعنی کد ملی و رمز شخصی اش را در کادر های مربوطه مطابق تصویر وارد نموده و گزینه "مرحله بعد" را انتخاب کند.

در گام بعدی یک پیامک حاوی رمز موقت ثنا بر روی گوشی تلفن همراه شخص ارسال می شود که باید مطابق تصویر ثبت نماید.

پس از ورود به سامانه، کاربر باید گزینه "سایر سامانه ها" را از بین گزینه ها انتخاب نماید.

در گام بعدی شخص باید بر روی گزینه "دادخواست بدوی دیوان عدالت اداری" کلیک نماید.

مرحله بعدی، فرایند تنظیم دادخواست آغاز می شود؛ در این بخش متقاضی باید بر روی گزینه "ثبت و اصلاح دادخواست" کلیک نماید.

پس از آن شخص به صفحه بعدی منتقل می شود و باید گزینه "شخصا دادخواست بدوی دیوان عدالت ارائه می نمایم" را انتخاب نموده و بر روی گزینه مرحله بعدی کلیک نماید.

در این قسمت شخص باید ابتدا بر روی گزینه آبی رنگ "افزودن" کلیک نماید، پس از آن علت طرح شکایت خود را جستجو نموده و انتخاب کند، سپس بر روی گزینه "مرحله ی بعدی" کلیک نماید.

در گام بعدی مشخصات هویتی فرد و اطلاعات تماس و آدرس متقاضی نمایش داده می شود، در صورت صحت باید تایید شوند و در غیر این صورت کاربر باید نسبت به اصلاح آن اقدام نماید.

در این قسمت شخص باید اطلاعات شخص طرف شکایت را وارد نماید.

در گام بعدی یک متن پیش فرض بر روی صفحه نمایش داده می شود، شخص می تواند از آن استفاده کند و یا بر اساس علت شکایت، متن شکایت خود را تنظیم نماید.

در این قسمت چنانچه نماینده ی شاکی اقدام به تنظیم دادخواست نموده باید تایید نموده و گزینه ثبت موقت را انتخاب نماید.

چنانچه تا به این مرحله اطلاعات به درستی تنظیم شده باشد، یک کد رهگیری دادخواست صادر می شود.

پس از صدور کد رهگیری، کاربر باید مجدد به فهرست اصلی باز گردد و گزینه "تایید اطلاعات" را انتخاب نماید.

در این مرحله کاربر باید نوع مجوز را بر روی گزینه "تمام موارد" قرارداده و تایید نماید.

پس از تایید مدارک، کاربر باید مجددا به فهرست اصلی بازگردد و اقدام به امضای الکترونیک دادخواست نماید. به این منظور کاربر باید بر روی گزینه "اخذ امضای الکترونیک" کلیک نماید.

در محله بعدی کاربر باید بر روی گزینه درج امضا کلیک نماید.

در این مرحله، پس از امضا، کاربر باید بر روی گزینه "محاسبه و پرداخت هزینه" کلیک نماید.

در این بخش کاربر باید گزینه محاسبه هزینه دادرسی و تعرفه خدمات را انتخاب نماید تا مبلغ قابل پرداخت محاسبه شود. تعرفه ثبت دادخواست 20 هزار تومان است.

در این قسمت شخص باید بر روی گزینه ارسال دادخواست کلیک نماید.

در آخرین مرحله نیز شخص باید گزینه ارسال به مرجع قضایی را انتخاب کند.

لازم به ذکر است مطابق قانون جدید تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری که از 22 خرداد سال جاری اجرایی خواهد شد و در راستای اجرای تبصره 4 ماده 15 این قانون که مقرر می دارد:

«در مواردی که اشخاص ذینفع تقاضای انجام امر اداری را از دستگاه های مذکور دارند، ابتدا باید تقاضای خود را به دستگاه مربوطه ارائه دهند و آن دستگاه مکلف است ضمن ثبت درخواست و ارائه رسید، حداکثر ظرف سه ماه به صورت کتبی پاسخ قطعی را (نفیا یا اثباتا) به ذینفع ابلاغ نماید. عدم پاسخگویی و استنکاف از ثبت درخواست و ارائه رسید به اشخاص متقاضی، تخلف اداری محسوب می شود.» 

تمامی اشخاصی که برای احقاق حقوق خود، درخواستی از دستگاهی داشته باشند، ابتدا به دستگاه مربوطه مراجعه کرده و پس از آن و گذشت زمان مقرر در تبصره یاد شده می توانند به دیوان عدالت اداری مراجعه کنند. 

مهلت شکایت در دیوان عدالت اداری

در قسمت قبل موارد طرح شکایت در دیوان عدالت اداری و نحوه شکایت در دیوان را مورد بررسی قرار دادیم؛ با این حال پاسخ به این پرسش ضروری است که مهلت شکایت در دیوان عدالت اداری چقدر است؟ در پاسخ به این سوال باید گفت هر یک از موارد طرح شکایت در دیوان عدالت اداری مهلت و بازه زمانی مخصوص به خود را دارند؛ با این توضیح که:

در صورتی که اشخاص بخواهند به استناد بند 2 ماده 10 قانون دیوان عدالت اداری اقدام به شکایت و تقاضای دادرسی نمایند (اعتراض نسبت به آرای مراجع شبه قضایی همچون هیات حل اختلاف کارگر و کارفرما)، مهلت سه ماهه برای اشخاص مقیم ایران و مهلت شش ماهه برای افراد مقیم خارج از کشور در نظر گرفته شده است.

در صورتی که اشخاص در مرحله بدوی اقدام به طرح شکایت در دیوان عدالت کرده و رای بدوی صادر شده باشد، این رای ظرف مهلت بیست روز توسط اشخاص مقیم ایران و دو ماه برای اشخاص مقیم خارج از ایران قابل تجدید نظر خواهی در شعب تجدید نظر دیوان عدالت اداری می باشند و پس از انقضای مهلت تجدید نظر خواهی دیوان عدالت اداری رای صادره قابل اجرا خواهد بود که هزینه دادرسی مرحله بدوی و تجدید نظر در قسمت بعد توضیح داده می شود

در مواردی که حکم صادر شده از دیوان عدالت اداری جهات اعاده دادرسی ذکر شده در قانون دیوان عدالت اداری را داشته باشد می توان با پرداخت هزینه دادرسی از آن حکم تقاضای اعاده دادرسی یا رسیدگی مجدد نمود که مهلت شکایت اعاده دادرسی در دیوان عدالت اداری بیست روز می باشد.

یکی دیگر از تشریفات آیین دادرسی دیوان عدالت اداری آن است که شاکی می تواند تقاضای دستور موقت در دیوان عدالت اداری نماید. بر اساس ماده 34 اصلاحی قانون دیوان عدالت اداری: "... درخواست صدور دستور موقت پس از طرح شکایت اصلی تا قبل از صدور رای امکان پذیر است و این درخواست مستلزم پرداخت هزینه دادرسی و پرداخت خسارات احتمالی نیست."

هر گاه شاکی جلب شخص دیگری غیر از طرف شکایت به دادرسی را لازم بداند می تواند طرح شکایت جلب ثالث نماید که مهلت و نحوه شکایت جلب ثالث در دیوان عدالت اداری سی روز یا یک ماه بعد از ثبت دادخواست اصلی می باشد.

همچنین اگر شخص ثالثی برای خود حقی در رسیدگی دیوان قائل باشد یا اینکه حضور خود در دادرسی را در محق شدن یکی از طرفین دعوا موثر تشخیص بدهد می تواند از دیوان تقاضای ورود به دعوا نماید که مهلت و زمان طرح دعوای ورود شخص ثالث در دیوان عدالت اداری تا قبل از صدور رای می باشد.

علاوه بر این اگر آرای دیوان بدون حضور و دخالت شخص ثالثی که در دعوا ذی نفع است صادر شده باشد می تواند به رای دیوان در مهلت قانونی اعتراض نماید که مهلت شکایت و اعتراض شخص ثالث در دیوان عدالت اداری دو ماه از تاریخ اطلاع از حکم صادره می باشد.

هزینه شکایت در دیوان عدالت اداری

در قسمت قبل مهلت شکایت در دیوان عدالت اداری را در موارد مختلف نظیر تجدید نظر خواهی در دیوان عدالت اداری مورد بررسی قرار دادیم. اما چون دیوان عدالت اداری مرجع قضایی است، تقاضای دادرسی و ثبت شکایت در دیوان عدالت اداری همچون ثبت شکایت در سایر مراجع قضایی منوط به پرداخت هزینه دادرسی است. بنابراین در این قسمت قصد داریم به بررسی مبلغ هزینه دادرسی در دیوان عدالت اداری بپردازیم.

به موجب ماده 19 قانون دیوان عدالت اداری هزینه دادرسی برای ثبت شکایت در شعب بدوی و تجدید نظر دیوان به تفکیک مشخص شده است که هزینه ثبت شکایت در شعب بدوی دیوان یکصد هزار ریال و هزینه تجدید نظر خواهی در دیوان عدالت اداری دویست هزار ریال است.

البته بر اساس تبصره این ماده، هزینه شکایت به تناسب نرخ تورم اعلام شده به وسیله بانک مرکزی هر سه سال یک بار قابل تعدیل می باشد. بنابراین در حال حاضر، بر اساس هزینه دادرسی و تعرفه خدمات قضایی در سال 1403، هزینه ثبت شکایت در شعب بدوی دیوان عدالت اداری معادل بیست هزار تومان و هزینه ثبت شکایت در شعب تجدید نظر دیوان عدالت اداری چهل هزار تومان می باشد و هزینه تطبیق اوراق با اصل آن ها در دیوان عدالت اداری نیز برای هر برگه معادل هزار و پانصد تومان می باشد.

البته در صورتی که اشخاص تقاضای ابطال مصوبه ای در هیات عمومی دیوان عدالت اداری را داشته باشند به استناد ماده 80 قانون دیوان عدالت اداری الزامی به پرداخت هزینه دادرسی ندارند. همچنین در صورتی که شاکی تقاضای اعاده دادرسی در دیوان عدالت اداری را داشته باشد، باید هزینه ای معادل ثبت شکایت در مرحله تجدیدنظر دیوان عدالت اداری ( چهل هزار تومان ) بپردازد.

لازم به ذکر است که با توجه به الکترونیکی شدن نحوه ثبت دادخواست و شکایات در سامانه ساجد دیوان عدالت اداری، هزینه شکایت در دیوان عدالت اداری به صورت الکترونیکی از طریق همین سامانه قابل پرداخت بوده و پس از پرداخت هزینه ثبت شکایت، به دعوا رسیدگی می شود.

ثبت غیرحضوری شکایت در دیوان عدالت اداری

یکی از پرسش های رایج در زمینه ثبت شکایت در دیوان عدالت اداری، مبنی بر این است که ثبت غیرحضوری شکایت در دیوان عدالت اداری، به چه شکل می باشد؟ لذا در این بخش از مقاله، قصد داریم تا پرسش مطروحه را بررسی کرده و به آن، پاسخ دهیم.

برای ثبت شکایت غیر حضوری در دیوان عدالت اداری، ابتدا فرد باید، به آدرس adliran.ir که مربوط به سامانه ساجد دیوان عدالت اداری است رفته و با وارد کردن کد ملی و رمز شخصی خود، سپس، رمز موقت، وارد سامانه شود. (در صورت عدم ثبت نام در سامانه، متقاضی باید، ابتدا، نسبت به ثبت نام در سامانه ثنا کند تا موفق به ثبت شکایت غیر حضوری در دیوان عدالت گردد)

سپس، با ورود به سامانه ثبت شکایت دیوان عدالت اداری، متقاضی باید، گزینه مورد نظر خود، اعم از ثبت دادخواست بدوی، دادخواست تجدید نظر و... را انتخاب و اقدام به تکمیل اطلاعات مربوط به شکایت و بارگزاری مدارک و درج امضای خود کند. 

در نهایت، پس از تکمیل مراحل، متقاضی می تواند، با پرداخت هزینه ثبت شکایت، اقدام به ثبت غیرحضوری شکایت خود، در دیوان عدالت اداری نماید. شایان ذکر است، راهنمای تصویری این مراحل، در تیتر دوم مقاله، تحت عنوان نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری، ارائه شده است.

طرح شکایت اشخاص حقوقی در دیوان عدالت اداری

پس از ارائه توضیحاتی در خصوص طرح شکایت در دیوان عدالت اداری، موارد، مهلت و هزینه های مربوط به آن، دراین بخش قصد داریم به بررسی طرح شکایت اشخاص حقوقی در دیوان عدالت اداری بپردازیم. در خصوص طرح شکایت توسط اشخاص حقوقی نکته قابل توجه این است که یک شخص باید به نمایندگی از شرکت اقدام به طرح دعوا نماید. این شخص عموما مدیر عامل شرکت می باشد.

بر اساس بند 13 ماده 40 اساسنامه شرکت های سهامی، اقامه دعوا و دفاع از شرکت از اختیارات هیئت مدیره شرکت است؛ که به موجب ماده 44 اساسنامه ی مذکور هیئت مدیره می تواند تمام یا قسمتی از اختیارات خود را با حق توکیل به مدیر عامل تفویض نماید. بنابراین مدیر عامل با تفویض هیئت مدیره حق طرح دعوا یا دفاع از شخص حقوقی را خواهد داشت؛ اما طرح دعوا توسط مدیر عامل مستلزم ارائه تفویض نامه هیئت مدیره می باشد.

با توجه به رای وحدت رویه شماره 1255-1254 مورخ 1400/04/22 ارائه تفویض نامه توسط مدیر عامل الزامی است و عدم ارائه آن به معنای نقص مدرک بوده و نمی توان نقص مذکور را مصداق عدم احراز سمت دانست. ایرادات به رای مذکور وارد شده است که همگی توسط هیئت عمومی دیوان عدالت اداری رد شده و و هیئت عمومی بر صحت آن تاکید دارد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری پاسخ دهند.