زوال دعوا و موارد آن

در این مقاله ، مفهوم زوال دعوا و موارد زوال دعوا را مورد بررسی قرار می دهیم .

یکی از موضوعات مهم در آیین دادرسی مدنی و بطور کلی در حقوق ، حقی است که اشخاص برای اقامه دعوا خواهند داشت . این حق به موجب قانون اساسی تضمین شده است . بنابراین ، اشخاص این حق را خواهند داشت که در صورتی که حقوق شان مورد انکار یا تضییع قرار گیرد ، با مراجعه به دادگاههای صالح ، طرح دعوا کنند . اما در این خصوص استثنائاتی هم وجود دارد . لذا در مواردی ، حق اقامه دعوا از افراد گرفته شده است و به اصطلاح حقوقی دعوا زایل می شود . بنابراین در این مقاله ، مفهوم زوال دعوا و موارد زوال دعوا را مورد بررسی قرار می دهیم .

زوال دعوا چیست

بر اساس اصل سی و چهارم قانون اساسی " دادخواهی حق مسلّم هر فرد است و هرکس می تواند به منظور دادخواهی به دادگاه های صالح رجوع کند . همه افراد ملت حق دارند این گونه دادگاه ها را در دسترس داشته باشند و هیچکس را نمی توان از دادگاهی که به موجب قانون حق مراجعه به آن را دارد منع نمود " . اما در مواردی ممکن است حق اقامه دعوا از شخصی که اصولا از این حق برخوردار است سلب شود که به آن در اصطلاح حقوقی زوال دعوا گفته می شود . زوال در لغت به معنای از بین رفتن و نابودی آمده است . زوال دعوا دارای دو مفهوم خاص و عام است . زوال دعوا در معنای عام به معنای از بین رفتن دعوایی است که خواهان به آن اقدام کرده است . اما زوال دعوا در معنای خاص معمولا نتیجه صادر شدن حکم قطعی است که اختلاف را حل و فصل می کند .

موارد زوال دعوا

همانگونه که گفتیم ، زوال دعوا در دو معنای عام و خاص بکار می رود . زوال دعوا به مفهوم اخص معمولا نتیجه صدور حکم قطعی است که اختلاف را حل و فصل می کند . در حقیقت هر حقی که در عمل یا بنا بر ادعا مورد تضییع یا انکار قرار بگیرد ، دارنده آن حق مراجعه به مراجع صالح برای اقامه دعوا را خواهد داشت . چنانچه این دعوا منجر به صدور حکم قطعی بشود ، به اعتبار امر قضاوت شده ، دعوا زایل می شود . علاوه بر این ، در موارد دیگری نیز دعوا زائل می شود :

زوال دعوا ممکن است پیامد زوال حق اصلی باشد . بنابراین ، در مواردی که حق اصلی زائل می شود ، دعوا نیز به تبع آن زایل می شود . مانند اینکه صاحب حق از امتیازی که دارد به طور ارادی بگذرد که در این صورت ، چون از حق خود گذشته است ، حق اقامه دعوا نیز از بین می رود .

همچنین ، زوال دعوا ممکن است ناشی از صرفنظر کردن خواهان از دعوا باشد که در این صورت ، دادگاه قرار سقوط دعوا صادر می کند . 

در مواردی نیز زوال دعوا غیر ارادی است . برای مثال ، چنانچه صفت بدهکار و طلبکار در یک شخص واحد جمع بشود ، حق زائل می شود . مثلا اگر شخصی از دیگری طلبکار بوده و در عین حال ، به آن شخص به همان مقدار بدهکار باشد ، دیگر حقی نخواهد داشت که به موجب آن اقامه دعوا کند ؛ فلذا دعوا زائل می شود . 

یکی دیگر از موارد زوال دعوا ، استرداد دعوا است . اما در صورتی که دعوا مسترد بشود ، موجب زوال دعوا به مفهوم اخص نمی شود . برای اطلاع از استرداد دعوا کلیک کنید .

نکته مهمی که وجود دارد این است که فوت دارنده حق اقامه دعوا یا طرف مقابل وی ، اصولا موجب زوال دعوا نمی شود و دعوا باقی می ماند . اما در موارد استثنایی ممکن است که فوت یکی از طرفین دعوا را زائل کند . بعنوان مثال ، در دعوای طلاق یا تمکین که دعوا بسته به وجود شخص است ، با فوت یکی از طرفین ، دعوا نیز از بین خواهد رفت .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد جهات تجدیدنظر خواهی حقوقی به کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا مراجعه کنید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون جهات تجدیدنظر خواهی حقوقی پاسخ دهند .