طلاق صوری چیست

در صورتی که زن و مردی بدون اینکه واقعا قصد جدا شدن و خاتمه رابطه زوجیت را داشته باشند ، اقدام به طلاق نمایند تا بتوانند از برخی از مزایای قانونی مقرر برای خانم های طلاق گرفته همچون دریافت مستمری و یا معافیت فرزندان از خدمت سربازی استفاده کنند ، طلاق صوری رخ داده است که البته به حکم قانون ، این نوع طلاق، باطل بوده و فاقد آثار قانونی می باشد .

این روزها اصلاحی تحت عنوان " طلاق صوری " زیاد شنیده می شود ؛ طلاق صوری یا غیر واقعی به طلاقی گفته می شود که شخص ، قصد لازم برای ایجاد آثار قانونی مترتب بر طلاق را ندارد و صرفا به دلیل منافع شخصی خود ، اقدام به طلاق می کند که این منافع ، با خوردن مهر طلاق در شناسنامه ایجاد می شود . معمولا طلاق صوری میان زن و مرد به دلیل برخورداری از منافعی همچون معافیت فرزند از خدمت سربازی و یا دریافت مستمری پدر فوت شده زن صورت می گیرد .

به همین مناسبت ، این سوالات ممکن است مطرح شود که اساسا طلاق صوری چیست و چه حکمی دارد ؟ آیا طلاقی که صرفا برای بهره مندی از مزایایی همچون معافیت فرزند از خدمت سربازی و یا دریافت مستمری صورت می گیرد ، صحیح است ؟ اگر اثبات شود که طلاق و جدا شدن زوجین به شکل صوری شکل گرفته است ، چه آثاری به وجود می آید ؟

برای پاسخ دادن به این سوالات ، ابتدا به بررسی اینکه مفهوم طلاق صوری چیست می پردازیم و سپس ، طلاق صوری برای معافیت فرزند از خدمت سربازی و طلاق صوری برای دریافت مستمری پدر ، توسط زن را توضیح می دهیم و در انتها حکم طلاق صوری را بر اساس قانون مطرح خواهیم کرد .

طلاق صوری چیست

به طور کلی ، طلاق به عملی گفته می شود که مرد ، با انجام دادن آن ، قصد دارد به زندگی مشترک خود با همسرش پایان دهد . مطابق قانون ، مرد حق دارد هر زمان بخواهد همسر خود را طلاق داده و زن نیز تحت شرایطی حق طلاق خواهد داشت و همچنین زن و شوهر نیز می توانند برای طلاق توافقی اقدام کنند  . با این حال، زمانی که مردی می خواهد همسر خود را طلاق بدهد ، بر اساس قانون باید شرایطی داشته باشد تا این طلاق به صورت صحیح و قانونی انجام شده و آثار قانونی خود را بر جای بگذارد .

یکی از شرایط مهمی که برای طلاق وجود دارد ، این است که شوهر ( به عنوان شخصی که حق دارد همسرش را طلاق دهد ) و یا هر دوی زوجین ( برای طلاق توافقی ) قصد واقعی برای طلاق داشته باشند و به اصطلاح حقوقی ، " قاصد" باشند . به این معنا که هنگام طلاق ، واقعا قصد داشته باشند از هم جدا شوند و به عبارت دیگر ، بخواهند به همدیگر نامحرم شده و به رابطه زوجیت خود پایان دهند .

با توجه به وجود این شرط مهم است که اگر به عنوان مثال، مردی واقعا قصد نداشته باشد همسر خود را طلاق بدهد و صرفا به دلیل بهره مندی از آثار مزایای قانونی برای خود ، همسر و یا فرزندانش اقدام به طلاق دادن زن خود بکند ، طلاق صوری اتفاق افتاده است که در صورت اثبات طلاق صوری ، آثار مهمی نیز ایجاد می شود .

بنابراین ، در پاسخ به این سوال که طلاق صوری چیست و طلاق صوری چه مفهومی دارد ، باید بگوییم که اگر قبل از طلاق ، فرد به خاطر سوء استفاده از مزایای قانونی همچون معافیت فرزند از سربازی و یا دریافت مستمری و بدون داشتن قصد و نیت لازم ، و با هدف اینکه بعد از طلاق نیز به نحوی رابطه زوجیت میان آنها باقی باشد ، اقدام به طلاق کرده باشد ، طلاق به صورت صوری رخ داده است .

ذکر این نکته نیز ضروری است که اگر شخصی واقعا قصد طلاق داشته است و واقعا می خواسته از همسرش جدا شود ولی در عین حال بعد از طلاق از مزایای قانونی هم بهره مند شود ، دیگر نمی توان گفت طلاق صوری بوده است ؛ بلکه آنچه در خصوص تشخیص طلاق صوری مهم است ، این است که قبل از طلاق ، طرفین توافق کنند که مجددا در چارچوب رجوع از طلاق و یا صیغه 99 ساله ، رابطه زوجیت خود را ادامه دهند .

طلاق صوری برای معافیت فرزند از سربازی

یکی از مهم ترین شرایطی که افراد ممکن است به خاطر آن دست به انجام طلاق صوری بزنند ، طلاق صوری برای کسب معافیت فرزند از خدمت سربازی است . در چنین شرایطی ، زن و شوهر برای اینکه فرزندشان بتواند معافیت از خدمت سربازی بگیرد ، به صورت صوری و غیر واقعی از هم جدا می شوند و بعد ، یا از طلاق رجوع می کنند و یا صیغه 99 ساله منعقد می کنند .

البته دریافت معافیت از خدمت سربازی برای فرزندانی که پدر و مادرشان از هم طلاق گرفته اند ، نیازمند آن است که شرایطی وجود داشته باشد ؛ به عنوان مثال اینکه آن فرزند ، باید تنها فرزند ذکور ( پسر ) آن مادر باشد و کفالت یا سرپرستی و به عبارتی تامین هزینه های زندگی مادر توسط آن پسر تامین شود . همچنین پسر به سن قانونی 18 سال رسیده باشد و مادر ، ازدواج مجدد نکرده باشد .

علاوه بر اینها ، اخیرا برای جلوگیری از اثر طلاق صوری والدین با انگیزه کسب معافیت سربازی توسط فرزندشان ، قانونی تصویب شده است که بر اساس آن برای دریافت کارت معافیت از خدمت ، باید سی ماه ( دو سال و نیم ) از تاریخ طلاق بائن و یا طلاق رجعی گذشته باشد . در این مدت سی ماهه ، صرفا معافیت موقت به فرزند تعلق می گیرد و پس از سی ماه ، اگر شرایط وجود داشت معافیت دائمی می شود .

بنابراین ، همانطور که مشاهده می شود ، با این شرط سختگیرانه تلاش شده است تا از ایجاد طلاق های صوری برای دریافت معافیت از خدمت جلوگیری شود و صرفا پس از سی ماه از طلاق غیر صوری یا واقعی والدین است که کارت معافیت دائم صادر می شود . اگر هم تحت شرایطی مشخص شود که طلاق صوری بوده است ، آثار طلاق صوری بر آن مترتب نشده و فرزند باید به خدمت سربازی فرستاده شود .

طلاق صوری برای دریافت مستمری

بر اساس قانون ، در صورتی که دختری پدرش فوت کرده باشد ، به شرط اینکه شغل و شوهر نداشته باشد ، می تواند به سهم خود از مستمری پدر استفاده کند . البته اگر دختر قبلا ازدواج کرده و سپس طلاق گرفته باشد نیز این حکم قانونی در خصوص وی کاربرد دارد و می تواند با اثبات طلاق و عدم اشتغال به کار ، از مستمری پدر خود استفاده کند .

به همین دلیل ، یکی دیگر از موارد طلاق صوری ، طلاق برای دریافت مستمری تامین اجتماعی است ؛ به این صورت که خانمی برای اینکه بتواند از مستمری پدر فوت شده خود بهره مند شود ، اقدام به طلاق صوری از همسر خود می کند و یا اینکه شوهرش وی را طلاق می دهد تا زن از مستمری پدر خود بهره مند شود و بعد ، اگر طلاق از نوع طلاق رجعی باشد ، شوهر در مدت عده به زن رجوع می کند و بدون اینکه عملا از هم جدا شده باشند ، به زندگی مشترک شان ادامه می هند .

در اینجا باید اشاره نمود که بر اساس قانون حمایت خانواده ، در صورتی که مردی همسرش را طلاق داده باشد و بعد به زن رجوع کند ، مکلف است اقدام به ثبت رجوع از طلاق نماید ؛ در غیر این صورت ممکن است به مجازات عدم ثبت رجوع از طلاق محکوم شود . یا اینکه ممکن است اگر طلاق از نوع طلاق بائن بوده و مرد نتواند در مدت عده به زن رجوع کند ، زن و شوهر این بار با صیغه موقت طولانی مدت به زوجیت هم در آیند .

همچنین باید تذکر دهیم که این قبیل اقدامات برای دریافت مستمری ، علاوه بر اینکه خلاف قانون و سبب تضییع حقوق دیگر افراد می شود ، گاها سبب مشکلات و معضلاتی برای خود زن و مرد نیز می شود . چرا که زن ، با این اقدام عملا حقوق قانونی خود که به موجب ازدواج دائمی به وی تعلق می گیرد را از بین می برد ؛ به این صورت که با ازدواج موقت ، رابطه توارث میان زن و شوهر برقرار نمی شود و اگر مرد فوت کند ، زن دیگر از او ارث نمی برد .

علاوه بر این ، سازمان تامین اجتماعی در صورتی اقدام به برقراری مستمری برای زن می کند که آن زن واقعا شاغل نبوده و درآمدی نداشته باشد ؛ همچنین ممکن است با روش هایی ، صوری بودن طلاق را احراز کرده و به عنوان مثال با تحقیقات محلی پیگیری کند که آیا واقعا زن و شوهر از هم جدا شده اند و یا اینکه طلاق به صورت صوری بوده است .

در همین راستا ، اگر مشخص شود که طلاق به شکل صوری برای دریافت مستمری پدر فوت شده انجام گرفته است ، مستمری زن قطع می شود و حتی زن را محکوم به بازپرداخت مستمری کنند که با طلاق صوری و به صورت غیر قانونی به وی تعلق گرفته است ؛ چون طلاق صوری اثری ندارد . 

حکم طلاق صوری

در قسمت اول ، به تعریف طلاق صوری پرداختیم و گفتیم معیار شناخت طلاق صوری آن است که حین طلاق ، زوجین قصد واقعی بر طلاق نداشته و توافق بر آن می کنند که بعد از طلاق ، مجددا رابطه زوجیت خود را در چارچوب صیغه موقت و یا رجوع از طلاق ادامه دهند . اما سوال مهمی که در این رابطه ممکن است مطرح شود آن است که حکم طلاق صوری چیست ؟ آیا طلاق صوری باطل است ؟ در صورتی که طلاق به شکل صوری واقع شده باشد چه حکمی دارد و چه آثاری بر جای می گذارد؟

به طور کلی باید گفت که حکم طلاق صوری و ازدواج صوری در قانون بیان نشده است . همچنین نمی توان ماده قانونی مشخصی که مجازات طلاق صوری را تعیین کرده باشد ، را پیدا کرد و به آن استناد کرده و گفت حکم طلاق صوری چیست . با این حال ، در قانون مدنی ، از معامله صوری به طور کلی صحبت شده است که بر اساس ماده 218 قانون مدنی ، هر گاه معلوم شود که معامله با قصد فرار از دین به‌ طور صوری انجام شده ، آن معامله باطل است .

اما برای مشخص شدن حکم طلاق صوری می توان به ماده 1136 قانون مدنی استناد کرد که به موجب آن ، طلاق‌ دهنده باید بالغ و عادل و قاصد و مختار باشد . بنابراین ، در می یابیم که اگر طلاق دهنده ( مرد و یا هر دوی طرفین ) برای طلاق قصد واقعی نداشته باشند و صرفا به خاطر بهره مندی از برخی منافع ذکر شده، اقدام به طلاق صوری کرده باشند و مجددا با هم زندگی کنند ، به لحاظ قانونی نمی توان طلاق آنها را مورد تایید قرار داد .

به عبارت دیگر، طلاق صوری توسط شخصی که قصد طلاق ندارد ، همچون شخصی است که در حالت مستی اقدام به طلاق می کند و واقعا قصد طلاق ندارد .  باطل بودن طلاق صوری به این معناست که طلاق واقع شده هیچ گونه اثر قانونی به بار نمی آورد . هر چند در شرایط موجود ، اثبات صوری بودن طلاق دشوار است ، ولی به لحاظ شرعی نیز باید گفت که طلاق صوری بدون قصد و نیت ، باطل و بی اثر می باشد .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص طلاق صوری در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون طلاق صوری پاسخ دهند .