شرایط پاک کردن سوء پیشینه

محکومیت قطعی به برخی از مجازات های قانونی مرتبط با جرایم عمدی، سبب می شود که مجازات تبعی، تحت عنوان سوء پیشینه کیفری، برای شخص ایجاد شود که برای مدت زمان مشخص، وی را از برخی حقوق اجتماعی محروم می کند. از جمله مهم ترین شرایط پاک کردن سوء پیشینه، این شرط بوده که پس از گذشت مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری، پیشینه محکوم از این سابقه، پاک شده و نحوه استعلام سوء سابقه نیز با مراجعه حضوری به دفاتر پلیس + 10 و سامانه ثنا می باشد.

یکی از مفاهیم مطرح شده در حقوق کیفری، واژه ای به نام " سوء پیشینه " یا " سوء سابقه کیفری " بوده که درج آن، در پرونده کیفری محکوم، وی را از برخی حقوق اجتماعی محروم می کند. لذا، در بسیاری از ادارات دولتی و یا حتی برخی از مشاغل خصوصی، شخص متقاضی باید مدرکی، تحت عنوان عدم سوء پیشینه ارائه کند.

البته مفهوم سوء پیشینه کیفری بر خلاف آنچه که اکثر افراد تصور می کنند، در مورد همه جرایم ارتکابی، موضوعیت نداشته و صرفا در شرایط ویژه ای که در قانون مجازات اسلامی پیش بینی شده است، ایجاد می شود و از آن جهت که تنها در مدت زمان مشخصی به وجود می آید، پس از این مدت نیز فاقد اثر شده و از بین خواهد رفت.

با توجه به اهمیت این موضوع، در مقاله حاضر، ابتدا به این سوالات پاسخ داده که سوء پیشینه چیست و در چه جرایمی ایجاد می شود و آیا سوء سابقه پاک میشود؛ سپس، شرایط، روش های استعلام و مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری را توضیح داده و در ادامه، به این پرسش ها نیز جواب خواهیم داد که آیا زندان رفتن سابقه کیفری میشود، سوء پیشینه سرقت بعد از چند سال پاک میشود و مدت زمان پاک شدن سوء سابقه مواد مخدر چقدر است.

سوء پیشینه چیست و در چه جرایمی ایجاد می شود

علی رغم این تصور که هر کس جرمی را مرتکب بشود، در سابقه کیفری وی درج می شود، باید گفت سوء پیشینه، موضوعی نیست که در تمام جرایم به وجود بیاید؛ بلکه، سوء سابقه کیفری و آثار آن، صرفا در تحت شرایط و در مدت زمان مشخص شده در قانون، ایجاد می گردد. آن هم صرفا در صورتی که محکومیت از نوع حکم قطعی باشد؛ لذا، حضور در دادگاه و حتی صدور حکم غیر قطعی، سبب ایجاد سوء پیشینه نخواهد شد.

این مطلب، یعنی سوء پیشینه کیفری را می توان تحت عنوان " مجازات های تبعی " در نظر گرفت که در ضمن ماده 25 قانون مجازات اسلامی مشخص شده و به موجب آن، پس از ارتکاب جرایم عمدی خاصی، در مدت زمان معینی بعد از اجرای حکم قطعی، محکوم علیه، از برخی حقوق اجتماعی، نظیر شرکت در انتخابات و استخدام دولتی، محروم می گردد. بر اساس این ماده، محکومیت کیفری موثر یا مجازات های تبعی، در شرایطی ایجاد می شود که محکومیت متهم، جزء موارد زیر باشد :

محکومیت به مجازات های سالب حیات و حبس ابد: یعنی اگر شخص، مرتکب جرمی شده باشد که دادگاه وی را به حبس ابد و یا مجازات سلب کننده حق حیات ( اعدام و قصاص ) محکوم کرده باشد، به مدت هفت سال از تاریخ توقف اجرای حکم، سوء سابقه کیفری برای وی ایجاد می شود.

محکومیت به قطع عضو و یا قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده، بیش از نصف دیه مجنی علیه باشد: بدین معنا که اگر شخصی در پی ارتکاب جرمی، به قطع عضو و یا قصاص عضو محکوم شده باشد، سوء سابقه کیفری وی، در طول سه سال پس از اجرای حکم، برای او لحاظ خواهد شد؛ البته، در صورتی که دیه تعیین شده، بیش تر از نصف دیه کامل باشد.

محکومیت به نفی بلد و یا حبس تا درجه چهارم: اگر شخصی به موجب حکم قطعی دادگاه، به نفی بلد ( تبعید ) محکوم شده باشد و همچنین، در صورتی که شخص، محکوم به حبس تا درجه چهار(حبس بیشتر از پنج تا ده سال) شده باشد نیز به مدت سه سال سوء سابقه پیدا می کند. 

محکومیت به شلاق حدی: صرفا در صورتی که متهم، محکوم به شلاق حدی ( و نه شلاق تعزیری ) شده باشد، به مدت دو سال سوء پیشینه کیفری، برای وی لحاظ می شود.

محکومیت به قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت، نصف دیه کامل و یا کمتر از نصف دیه باشد: در وضعیتی که متهم، به قصاص عضو محکوم شده و مبلغ دیه، نصف دیه کامل انسان یا کمتر بوده، به مدت دو سال محکومیت کیفری موثر یا سوء سابقه ایجاد می شود.

محکومیت به حبس درجه پنجم: در جرایمی که مرتکب آن، به حبس درجه پنجم محکوم شود، نیز سبب ایجاد شدن دو سال سوء پیشینه کیفری برای مرتکب خواهد شد. لازم به ذکر است که حبس درجه پنج، به حبسی گفته می شود که مدت آن، بیش از دو سال تا پنج سال باشد.

ذکر این نکته ضروری است که در غیر از موارد ذکر شده، محکومیت کیفری در پیشینه کیفری فرد محکوم درج خواهد شد. منتها در گواهی هایی که از مراجع مربوطه اخذ می شود، این سوء پیشینه قید نخواهد شد و فقط، در صورت وجود محکومیت های ذکر شده است که سوء پیشینه متهم، قید خواهد شد . 

آیا سوء پیشینه پاک میشود

زمانی که شخصی، مرتکب جرمی شده که در اثر آن، سوء پیشینه کیفری، برای وی ایجاد گردیده و از حقوق اجتماعی نظیر کاندید شدن برای انتخابات، استخدام دولتی و تاسیس، اداره یا عضویت در هیات مدیره شرکت های دولتی، تعاونی و خصوصی، محروم می گردد، این سوال مهم مطرح می گردد که آیا سوء پیشینه پاک میشود؟

در پاسخ به سوال فوق، باید گفت، محرومیت ناشی از این محکومیت های کیفری، دائمی نبوده و در صورتی که شرایط پاک کردن سوء پیشینه وجود داشته و مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری نیز سپری شود، سوء پیشینه محکوم علیه پاک میشود و فرد می تواند با ارائه مدارک لازم برای دریافت گواهی عدم سوء پیشینه، گواهی مربوطه را دریافت کند.

البته، مدت زمان پاک کردن سوء پیشینه، برای تمامی جرایم یکسان نبوده و همانطور که در بخش قبل، توضیح داده شد، بسته به مجازات تعیین شده، می تواند از دو سال، در حبس تعزیری درجه پنج تا هفت سال، در مجازات های سالب حیات و حبس ابد باشد.

شرایط پاک کردن سوء پیشینه

در قسمت های قبل، به توضیح این مطلب پرداختیم که در چه جرایمی سوء پیشینه ایجاد می شود و اینکه آیا سوء پیشینه پاک میشود یا خیر. سوال مهم دیگری که در این رابطه مطرح می گردد، این مساله بوده که شرایط پاک شدن سوء سابقه کیفری چیست؟ 

مهم ترین شرط از شرایط پاک کردن سوء پیشینه، این است که حتما باید مدت زمان مقرر سپری شود. بنابراین، پس از گذشت مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری که در قانون ذکر شده ( هفت سال ، سه سال ، دو سال )، سوء سابقه کیفری از بین خواهد رفت و محکوم می تواند از حقوق اجتماعی مقرر در قانون، همچون استخدام دولتی و عضویت در شوراهای حل اختلاف بهره مند بشود.

اما، استثنائا، در رابطه با سه مورد از حقوق اجتماعی مذکور در ماده 26 قانون مجازات اسلامی، حتی پس از گذشت مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری نیز سوء سابقه محکوم از بین نرفته و محرومیت وی از این سه حق، مادام العمر می باشد. این سه حق که در بند های الف، ب و پ، ماده مزبور، مورد تصریح قرار گرفته اند، عبارتند از:

« الف- داوطلب شدن در انتخابات ریاست جمهوری، مجلس خبرگان رهبری، مجلس شورای اسلامی و شورای اسلامی شهر و روستا. ب- عضویت در شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام یا هیات دولت و تصدی معاونت رئیس جمهور. پ- تصدی ریاست قوه قضائیه، دادستانی کل کشور، ریاست دیوان عالی کشور و ریاست دیوان عدالت اداری. »

همچنین، در جرایم قابل گذشت، اگر پس از صدور حکم قطعی، شاکی گذشت کند و اجرای مجازات متوقف شود، اثر تبعی جرم یا سوء پیشینه نیز لغو خواهد شد و محکوم علیه، مجددا از حقوق اجتماعی برخوردار می گردد.

روش های استعلام پاک شدن سوء پیشینه

سوء پیشینه یا سوء سابقه صرفا در همان مدت زمانی که قانون تعیین کرده است و تحت شرایط قانونی، ایجاد شده و پس از پایان مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری، سوء پیشینه نیز به خودی خود پاک می شود و نیازی نیست که شخص، اقداماتی را برای پاک کردن سوء سابقه خود انجام بدهد. اما گاهی، فرد قصد دارد که گواهی عدم سوء پیشینه خود را به اداره یا مرجعی ارائه کند که در این صورت ، نیاز است که با استفاده از روش های استعلام پاک شدن سوء پیشینه، اقدام نماید که در ادامه، به توضیح این روش ها می پردازیم.

برای استعلام پاک شدن سوء پیشینه، به روش اینترنتی، باید از طریق سامانه عدل ایران اقدام نمود. البته، دریافت گواهی عدم سوء پیشینه از این سامانه، نیازمند ثبت نام قبلی در سامانه ثنا است. در مرحله بعد، پس از مراجعه به سایت عدل ایران، به آدرس adliran.ir و انتخاب گزینه " ثبت درخواست گواهی عدم سوء پیشینه " از ستون سمت راست، متقاضی باید کد ملی و رمز ورود شخصی خود را وارد کند و بعد از اینکه به حساب کاربری خود وارد شد، با کلیک کردن بر روی گزینه " ثبت درخواست جدید "، تقاضای صدور سوء پیشینه نماید. 

برای استعلام پاک بودن سوء سابقه و دریافت گواهی سوء پیشینه، از طریق روش حضوری، متقاضی باید به دفاتر پلیس + 10، مراجعه کرده و مدارکی را با خود همراه داشته باشد؛ از جمله، اصل شناسنامه و اصل کارت ملی فرد متقاضی، به همراه عکس بیومتریک وی. لازم به ذکر است که در برخی از دفاتر پلیس + 10، عکس با مشخصات مذکور از فرد گرفته می شود و هزینه آن نیز دریافت می گردد .

علاوه بر این، دریافت گواهی سوء پیشینه نیازمند پر کردن فرمی است که به این منظور تهیه شده است و یا اینکه فرد متقاضی باید معرفی نامه ای، مبنی بر دریافت گواهی سوء سابقه، از محل کار خود گرفته باشد. در این شرایط، پس از پرداخت هزینه دریافت گواهی عدم سوء پیشینه که از طریق کارت خوان دفاتر پلیس + 10، اخذ می شود و انجام مراحل انگشت نگاری از متقاضی، پس از گذشت مدت زمانی در حدود یک هفته تا ده روز، در صورت پاک شدن سوء پیشینه کیفری، این گواهی به آدرس پستی متقاضی، ارسال خواهد شد.

مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری

یکی از سوالات مهمی که در رابطه با شرایط پاک کردن سوء پیشینه برای افراد مطرح می گردد، این سوال بوده که مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری چه مدت زمانی می باشد؟ به عبارت دیگر، سوء پیشینه بعد از چند سال پاک میشود؟

در پاسخ به این سوال که سوء پیشینه بعد از چند سال پاک میشود، باید گفت که مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری، ارتباط کامل با جرم ارتکاب یافته و مجازات قانونی آن دارد، با این توضیح که مطابق ماده 25 قانون مجازات اسلامی:

در محکومیت به مجازات های سالب حیات و حبس ابد، مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری، هفت سال

در محکومیت به قطع عضو و یا قصاص عضو، در صورتی که دیه جنایت وارد شده بیش از نصف دیه مجنی علیه باشد، مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری، سه سال

در محکومیت به نفی بلد(تبعید) و یا حبس تا درجه چهارم، مدت پاک شدن سوء سابقه، سه سال

در محکومیت به شلاق حدی، مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری، دو سال

در محکومیت به قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت، نصف دیه کامل انسان و یا کمتر از نصف دیه باشد، مدت پاک شدن سوء سابقه، دو سال

و در محکومیت به حبس درجه پنجم، مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری، دو سال می باشد.

فردی که متقاضی دریافت گواهی عدم سوء پیشینه خود می باشد، باید به همراه مدارک لازم، به دفاتر پلیس + 10 مراجعه کرده و درخواست خود را ثبت نماید. برای دریافت اطلاعات بیشتر در این زمینه، مطالعه مقاله زیر توصیه می شود.

آیا زندان رفتن سابقه کیفری میشود

یکی از مجازات هایی که در قانون مجازات اسلامی، مورد تصریح قانون گذار قرار گرفته، مجازات حبس یا همان زندان می باشد. بنابراین، لازم است، به این مساله نیز پرداخته شود که آیا زندان رفتن سابقه کیفری میشود؟ و در صورتی که پاسخ، مثبت است، در این مورد، سوء پیشینه بعد از چند سال پاک میشود؟

در پاسخ به سولات فوق، باید گفت که مجازات حبس یا زندان، مطابق قانون مجازات اسلامی، در دو مورد، سبب ایجاد سوء پیشینه برای محکوم علیه می گردد که این موارد عبارتند از: حبس درجه چهار و حبس درجه پنج. منظور از زندان درجه چهار، حبس بیشتر از پنج تا ده سال و مقصود از زندان درجه پنج، حبس بیشتر از دو تا پنج سال می باشد.

همچنین، در پاسخ به این سوال که در مورد مجازات زندان، سوء پیشینه بعد از چند سال پاک میشود؟ باید گفت، مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری، در حبس درجه چهار، سه سال و در حبس درجه پنج، دو سال، از تاریخ اجرای حکم یا شمول مرور زمان می باشد.

سوء پیشینه سرقت بعد از چند سال پاک میشود

از جمله جرایمی که در کشور ما، همچون سایر کشورهای جهان اتفاق افتاده و متاسفانه، به دلیل شرایط نامناسب اقتصادی، در سال های اخیر نیز میزان آن افزایش یافته، جرم سرقت می باشد. محکومیت قطعی، به این جرم نیز در مواردی، محکوم علیه را از حقوق اجتماعی محروم می کند. بنابراین، در این قسمت، به این پرسش جواب خواهیم داد که در جرم سرقت، سوء پیشینه بعد از چند سال پاک میشود؟

مدت زمان پاک شدن سوء پیشینه مواد مخدر

جرایم مرتبط با مواد مخدر، به دلیل آثار نامطلوبی که بر جامعه و به ویژه قشر جوان کشور داشته، مورد توجه ویژه قانون گذار بوده و به همین دلیل نیز قانون خاصی را تحت عنوان قانون مبارزه با مواد مخدر، در ارتباط با جرایم مزبور، تصویب و به موجب آن، مجازات های سنگینی را برای آن ها تعیین کرده است.

اما، همانند جرم سرقت، مجازات های در نظر گرفته شده برای جرایم مرتبط با مواد مخدر نیز گاهی تحت شرایط خاص، موجب ایجاد سوء پیشینه، برای محکوم علیه رای قطعی می شوند. در نتیجه، ممکن است این سوال مطرح گردد که در این جرایم، سوء پیشینه بعد از چند سال پاک میشود و می توان گواهی عدم سوء پیشینه گرفت؟

در پاسخ به سوال فوق، باید گفت، همانند آنچه در مورد سرقت گفته شد، مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری برای جرایم مواد مخدر، کاملا مرتبط با مجازات تعیین شده برای جرم می باشد. بنابراین، به عنوان مثال، اگر مجازات جرم، اعدام باشد، مانند وارد کردن بیش از پنج کیلوگرم تریاک به کشور، مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری، هفت سال از تاریخ توقف اجرای حکم است. همچنین، در سایر موارد نیز بسته به نوع مجازات تعیین شده برای محکوم، مدت زمان پاک شدن سوء پیشینه مواد مخدر، دو یا سه سال خواهد بود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص شرایط پاک کردن سوء پیشینه در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شرایط پاک کردن سوء پیشینه پاسخ دهند .