حق حبس زوجه در عقد نکاح

حق حبس در عقد نکاح به معنای خودداری زوجه از ایفای تعهدات خود، تا زمان ایفای تعهد شوهر مبنی بر پرداخت مهریه می باشد. تنها در صورتی زوجه می تواند از این حق استفاده نماید که هیچگونه تمکین عام و خاصی از شوهرش نکرده باشد. در صورت تمکین زوجه با میل و اختیار، حق حبس او ساقط می گردد.

بر اساس قواعد بر گرفته از فقه، زن تا زمانیکه مهریه اش را دریافت نکرده، حق دارد که از تمکین در برابر همسرش خودداری کند تا زمانیکه مهریه به وی پرداخت شود. این قاعده در قانون مدنی نیز منعکس شده است. بر اساس قانون مدنی، زن تا دریافت مهریه حق دارد به خانه شوهر نرود و از او تمکین نکند.

این شرایط که اصطلاحا تحت عنوان استفاده از حق حبس توسط زوجه شناخته می شود، مبتنی بر قاعده انصاف است. یکی از آثار مهمی که استفاده از حق حبس توسط زن دارد این است که در صورت استفاده از حق حبس، زن کماکان از حق نفقه برخوردار می باشد. البته استفاده از حق حبس منوط به فراهم بودن شرایطی است؛ از جمله اینکه مهریه زن باید حال باشد و همچنین اینکه زن پس از تمکین ( ولو یکبار )، دیگر نمی تواند از حق حبس استفاده نماید.

از همین روی در این مقاله قصد داریم پس از پاسخ به پرسش " حق حبس چیست و به چه معناست" به تعریف مفهوم حق حبس در نکاح پرداخته و آثار استفاده از آ را شرح دهیم و در آخر به بررسی حق حبس دختر باکره در ازدواج بپردازیم. مطالعه این مقاله به علاقه مندان آشنایی با حق حبس زوجه در عقد نکاح توصیه می گردد.

حق حبس به چه معناست

حق حبس به معنای خودداری یک طرف قرارداد از ایفای تعهد خود، تا زمان ایفای تعهد طرف مقابل است. در برخی از عقود و قراردادها چنین حقی برای طرفین شناخته شده است. در پاسخ به پرسش حق حبس به چه معناست باید بگوییم حق حبس در عقد ازدواج به معنای خودداری زوجه از ایفای وظایف زناشویی تا زمان پرداخت مهریه از سمت زوج است.

ایفای وظایف زوجیت به موجب قانونی وظیفه زن در زندگی مشترک بوده و قانونگذار تحت عنوان تمکین از زوج از آن نام برده است، در مقابل پرداخت مهریه زوجه پس از عقد نکاح بر عهده زوج می باشد. وفق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی: «زن می‌ تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع ‌مسقط حق نفقه نخواهد بود.»

عقود معوض یعنی عقودی که هر کدام از طرفین تعهدی را در برابر دیگری به عهده گرفته اند، هر کدام از طرفین بعد از عقد، حق دارد مالی را که تعهد به تسلیم آن در برابر دیگری دارد، تا زمانیکه طرف مقابل تعهدش را ایفا نکرده است، به وی ندهد. به عنوان مثال، به موجب عقد بیع یا خرید و فروش، فروشنده حق دارد تا زمانی که خریدار هزینه آن را نپرداخته است از تسلیم کالا به او خودداری نماید. به چنین حقی در اصطلاح حقوقی " حق حبس " گفته می شود. 

حق حبس در نکاح

در تیتر قبل به پاسخ پرسش حق حبس چیست و چه معنایی دارد پرداختیم. اکنون به بررسی حق حبس در عقد نکاح می پردازیم. بر اساس ماده 1085 قانون مدنی " زن می تواند تا مهریه به او تسلیم نشده است از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند " . بنابراین، استفاده از حق حبس در ازدواج نیز امکان پذیر است و زوجه می تواند از این حق استفاده نماید. استفاده از حق حبس، علاوه بر عقود معوض، در عقد نکاح یا ازدواج هم امکان پذیر می باشد.

مهریه به نوعی عوض عقد نکاح است، لذا زن می تواند قبل از دریافت مهریه، از ایفای وظایف زناشویی خود خودداری نماید. استفاده از حق حبس در نکاح  مبتنی بر احکام فقهی  می باشد. در فقه حق حبس برای زوجه با این عبارت بیان شده است که " للزوجه الامتناع قبل الدخول حتی تقبض مهرها ان کان حالا " یعنی زوجه حق دارد قبل از صیغه نکاح تا زمانی که مهریه خود را نگرفته است؛ خودداری کند.

یعنی اینکه زن می تواند از رابطه زناشویی و هر نوع تمکین امتناع کند تا زمانی که مهریه اش را دریافت نماید. این مهریه باید حال باشد، نه مدت دار. البته استفاده از حق حبس در ازدواج، نیازمند وجود شرایطی است که صرفا در صورت وجود این شرایط، زن می تواند تا زمانی که مهریه اش را نگرفته است از تمکین خاص و تمکین عام در برابر شوهرش خودداری نماید.همچنین، در صورتی که زن خودش و با اختیار وظایف زناشویی اش را انجام داده باشد دیگر نمی تواند از حق حبس استفاده کند. 

آثار استفاده از حق حبس

استفاده از حق حبس آثاری را به دنبال دارد. برای بررسی آثار استفاده از حق حبس باید اینطور بیان کرد که همانطور که پیش از این نیز گفتیم، زن می تواند تا زمانیکه مهریه به او تسلیم نشده است، از ایفای وظایف زناشویی اش خودداری کند. خودداری از وظایف زناشویی یا همان تمکین، صرفا شامل تمکین خاص یا اعمال زناشویی نیست؛ بلکه زن می تواند از رفتن به منزل شوهر تا زمان دریافت مهریه نیز خودداری نماید. لذا یکی از موارد مجاز عدم تمکین، استفاده از حق حبس دختر باکره در عقد نکاح است. 

علاوه بر این، یکی از آثاری که استفاده از حق حبس دارد آن است که استفاده زن از حق حبس سبب نمی شود که زن حق نفقه اش را از دست بدهد . بنابراین، زن در صورت استفاده از حق حبس باز هم از حق نفقه برخوردار است و می تواند دادخواست حقوقی مطالبه نفقه به دادگاه بدهد. 

حق حبس دختر باکره 

دختر باکره ای که مهریه او حال یا عندالمطالبه باشد، مادامی که به اختیار خود اقدام به ایفای وظایفی زناشویی در مقابل شوهر خود ننموده؛ می تواند از حق حبس خود استفاده نموده و این امتناع او مسقط حق نفقه اش نخواهد بود. منظور از وظایف زناشویی تمکین عام و خاص از زوج می باشد.

مستند به رای وحدت رویه ۷۱۸ مورخ ۱۳۹۰/۰۲/۱۳ هیات عمومی دیوان عالی کشور، تمکین عام زوجه حتی اگر باکره باشد، موجب سقوط حق حبس او خواهد شد و رویه قضایی دادگاه های خانواده نیز تمکین عام را موجب سقوط حق حبس دانسته و مرد می تواند دادخواست الزام زوجه به تمکین را به دادگاه داده و زوجه را ملزم به تمکین نماید. مستفاد از ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی زن در صورت حال بودن مهر می‌ تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای مطلق وظایفی که شرعا و قانونا در برابر شوهر دارد امتناع نماید.

لازم به یاد آوری است که اگر چنانچه زوجه به اختیار و اراده خود از شوهرش تمکین کند حق حبس او از بین می رود و موظف به تمکین از زوج است. وفق ماده ۱۰۸۶ قانون مدنی: «اگر زن قبل از اخذ مهر به اختیار خود به ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد قیام نمود دیگر نمی‌ تواند از حکم ماده قبل استفاده کند ‌معذلک حقی که برای مطالبه مهر دارد ساقط نخواهد شد.» 

در صورتی که پس از تمکین عام، زوجه بخواهد از حق حبس استفاده کرده و از تمکین خاص خودداری نماید؛ زوج می تواند با ارائه دادخواست الزام به تمکین، الزام همسرش به تمکین خاص را از دادگاه تقاضا کند، در این حالت عدم تمکین زوجه منجر به سقوط نفقه خواهد بود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص حق حبس زوجه در عقد نکاح ، به کانال تلگرام حقوق خانواده مراجعه نمایید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون حق حبس زوجه در عقد نکاح پاسخ دهند .