پلیس ویژه اطفال و نوجوانان

با تصویب لایحه پیشنهادی قوه قضائیه با عنوان پلیس ویژه اطفال و نوجوانان در هیات دولت ، کودکان و نوجوانان بزه‌ کار و بزه‌دیده در نظام دادرسی پیش از هر مرجعی با این پلیس مواجهه پیدا می‌ کنند .

در نظام دادرسی به جرائم در ایران مجرمین پیش از هر مرجعی با پلیس مواجهه پیدا می‌ کنند . چون مجرمین همه از طیف افراد بزرگسال نیستند و اطفال و نوجوانان و کودکان هم شامل این دسته از افراد خاطی می باشند پس بهترین عملکرد در نظام دادرسی این است که رسیدگی به جرائم این دو طیف سنی را از یکدیگر جدا کنیم.

برای چنین اتفاقی نیاز است قبل از تفهیم اتهام ، کودکان و نوجوانان مجرم با پلیس ویژه خودشان مواجه شوند . اهمیت وجود پلیس ویژه اطفال و نوجوانان که متعهد ، کارآزموده و آموزش ‌دیده باشد در راستای جرم شناسی کودکان و نوجوانان بزه کار روشن می شود .

در ماده ۳۱ قانون آیین دادرسی کیفری در مورد پلیس ویژه کودکان و نوجوانان آمده است ( به منظور حسن اجرای وظایف ضابطان در مورد اطفال و نوجوانان، پلیس ویژه اطفال و نوجوانان در نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران تشکیل می شود. وظایف و حدود اختیارات آن به موجب لایحه ای است که توسط رئیس قوه قضائیه تهیه می شود . )

در راستای اجرای این ماده وزارت دادگستری لایحه پیشنهادی قوه قضائیه با عنوان پلیس ویژه اطفال و نوجوانان را جهت سیر مراحل بررسی به هیات دولت ارائه کرده است تا در آن جا تصویب شود .

در این مقاله ضمن تعریف پلیس ویژه اطفال و نوجوانان به بیان وظایفی که قانون بر عهده آنان می گذارد و باعث متفاوت شدن این پلیس با پلیس بزرگسالان شده است می پردازیم .

پلیس ویژه اطفال و نوجوانان چیست

وقتی اطفال و نوجوانان و کودکان بزه کار یا مجرم وارد سیستم عدالت کیفری می ‌شوند، نخستین برخورد آن ها با پلیس است و اگر برخورد مناسب با شخصیت این افراد صورت نگیرد ، در آینده ممکن است این برخورد ناصحیح ، تبعاتی برای آن ها داشته باشد .

 بسیاری از کسانی که در حال حاضر در زندان یا تحت تعقیب کیفری هستند همین اطفال و نوجوانانی هستند که در سنین پایین وارد روند رسیدگی جزایی شده اند و به مرور زمان به مجرم حرفه‌ ای تبدیل شده اند .

این مجرمین کسانی هستند که در سنین پایین وارد روند رسیدگی جزایی شده اند، اما به دلیل برخورد نامناسب پلیس این حس به آنان منتقل شده است که دیگر آبرویشان رفته یا آب از سرشان گذشته است یا به واسطه توهین و تحقیر مامورین احساس می کنند آن ها همین هستند و تغییر نمی کنند .

پس برخورد صحیح ، نظام‌مند ، هدفمند ، دوستانه و حمایت ‌گرا به جای برخورد انتظامی با اطفال و نوجوانان بزه کار می ‌تواند به پیشگیری از جرم در اطفال و ایجاد مجرمین حرفه ای در آینده برای جامعه کمک کند .

 به منظور حسن انجام وظایف ضابطان قضایی یا همان نیروی پلیس درخصوصکودکان ، اطفال و نوجوانان در معرض خطر و آسیب از بزه کاری و مجرم شدن و حمایت از کودکانی که شاهد یا مطلع از وقوع جرمی هستند ، همچنین پیشگیری از بزه‌دیدگی کودکان در معرض آسیب و حمایت از آنان .

 لایحه‌ای با عنوان پلیس ویژه اطفال و نوجوانان مشتمل بر ۵۸ ماده ، در معاونت حقوقی قوه قضائیه با حضور و مشارکت قضات ، مستشاران ، متخصصان و صاحب ‌نظران ، تهیه و از سوی وزارت دادگستری در دستور کار کمیسیون لوایح هیات دولت قرار گرفته است .

مطابق این لایحه پیشنهادی که از سوی وزارت دادگستری در راستای اجرای ماده ۳۱ قانون آیین دادرسی کیفری ایجاد شده است ، تدابیر و اقدامات حمایتی ، پیشگیرانه و مبتنی بر جرم زدایی برای اطفال و کودکان و نوجوانان در معرض خطر ، بزه‌دیده ، ناقض قوانین جزایی و شاهد یا مطلع از وقوع جرم ، تهیه شده است .

 پس از این که این لایحه به تأیید رییس قوه قضاییه رسید ، به منظور انجام وظایف قانونی نسبت به گروه‌های سنی ای که از آن ها با عنوان اطفال و نوجوانان نامبرده شد ، پلیس ویژه اطفال و نوجوانان در نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران (ناجا) تشکیل می‌ شود .

وظایف پلیس ویژه اطفال و نوجوانان

 پلیس ناجا مکلف است پس از تصویب این لایحه و ظرف مدت ۶ ماه از تاریخ لازم الاجراشدن این قانون ، نسبت به تشکیل پلیس ویژه اطفال و نوجوانان (پلیس ویژه) به عنوان پلیس تخصصی اطفال و نوجوانان ، اقدام کند . 

 سپس مراحل لازم برای انتخاب ، جذب و آموزش افراد واجد شرایط و به کارگیری آنان را در دستور کار خود قرار دهد مثل بهره‌مندی از نیرو های متخصص ناجا که از نکات مورد تأکید این لایحه است . مطابق تاکید به این نکته در لایحه تشکیل پلیس ویژه اطفال و نوجوانان می بایست برای جذب نیرو در پلیس ویژه علاوه بر شرایط عمومی استخدام شرایطی مخصوصی را هم افراد متقاضی استخدام داشته باشند که عبارت است از :

 تأهل و ترجیحا دارا بودن فرزند ، داشتن مدرک تحصیلی کارشناسی و یا بالاتر در یکی از رشته‌های علوم انتظامی ، روانشناسی ، علوم تربیتی ، علوم اجتماعی ، حقوق و سایر رشته‌ های مرتبط مد نظر قرار بگیرد .

 علاوه بر این ، ناجا موظف است طی یک سال از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون ، حتی ضوابطی را که مربوط به نوع و معماری مکان‌ های برگزاری نشست خانوادگی ، نگهداری و تحقیق از اطفال و نوجوانان است را تهیه کند ، همچنین تهیه خودرو و دیگر تجهیزات پلیسی متناسب با شرایط روحی ، روانی و عاطفی آنان از وظایف ناجا برای پلیس ویژه اطفال و نوجونان خواهد بود . 

 در مورد وظایفی که مطابق لایحه قانونی تشکیل پلیس ویژه اطفال و نوجوانان بر عهده این پلیس گذاشته شده است می توان وظایف پلیس ویژه اطفال و نوجوانان را به این شرح بیان کرد :

 اتخاذ تدابیر و اقدامات پیشگیرانه و حمایتی برای کودکان و نوجوانان ناقض قانون و یا بزه‌ دیده از ویژگی‌های عمده این لایحه به شمار می‌رود از جمله اینکه در ماده ۱۱ آن تصریح شده است :

 این پلیس با همکاری مسئولان مدارس و مربیان ، مدد کاران اجتماعی و یا اشخاص غیر دولتی اقداماتی را انجام می دهد که متشکل از تشکیل کار گروه مدرسه امن برای شناسایی و کاهش آسیب در مدرسه است ، شناسایی اطفال و نوجوانان نیازمند حمایت برای حمایت کردن و پیشگیری از وقوع جرم احتمالی در آینده و یا معرفی آنان به مراجع حمایتی و درمانی و برگزاری جلسات مشاوره با طفل و نوجوان ، خانواده یا دیگر اشخاص مرتبط با وی را باید در دستور کار خود به عنوان وظیفه قرار دهد .

 همچنین کشف و شناسایی کودکان بی سرپرست و همچنین کودکان فاقد اوراق هویتی مشخص یکی دیگر از ساز وکار های پیشگیری از بزه دیدگی اطفال و نوجوانان محسوب می شود .

 نحوه مواجهه پلیس ویژه با اطفال و نوجوانان بزهکار و فرایند جلب ، بازجویی و انجام تحقیقات مقدماتی از آن ها، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است . زیرا رفتار پلیس در این مرحله بسیار سرنوشت ساز است ، پس یکی از مهم ترین وظایف پلیس ویژه کودکان این است که نحوه برخوردشان با این نوع از بزه کاران متفاوت با افراد بزرگسال باشد .

 چنانچه رفتار پلیس ویژه منطبق با ضوابط و استاندارد های مربوطه نباشد ، می تواند زمینه را برای تکرار جرم و دوام بزهکاری در آن ها فراهم آورد . از سوی دیگر ، رفتار صحیح و مناسب پلیس در این مرحله که قطعا متعاقب آموزش های فنی و تخصصی صورت خواهد پذیرفت ، می تواند زمینه اصلاح و بازسازگاری اطفال و نوجوانان را فراهم آورد .

 افسران و كاركنان پليس زماني كه متصدي برنامه هاي پيشگيري از جرم اطفال و نوجوانان هستند يا فعاليت هايي در راستاي حمايت از بزه ديدگان انجام مي دهند تا جايي كه امكان دارد باید از پوشش غير رسمي استفاده كنند تا بتوانند در تحقق اهداف خود موفق باشـند .

 در هر صورت طراحي نوع خاصي از پوشش و يـونيفرم بـراي پلـيس ويـژه اطفـال ونوجوانان ضـروري اسـت . در ايـن حـوزه بايـد بـا توجـه بـه مسـائل روانشناسـي و جامعه شناسي لباسي متناسب با وظايف و اختيارات آن ها تهيه و تدارك ديد . در مورد وضعيت سلاح و ساير تجهيزات امنيتي نيز همين موضوع صدق مي كند.

 عملكرد پليس ويژه اطفال و نوجوانان هنگام كشف جرم و رويـارويی بـا آنان با در نظر گرفتن اصول دادرسي منصفانه يكي از اقداماتي است که در لایحه تشکیل پلیس ویژه جز وظایف پلیس ویژه آورده شده است . بنا بر اصل ضرورت ممكن است در جريان تحقيقات و كشف جرم رویارویی بین اطفال و نوجوانان بزه کار با پلیس صورت بگيرد . پس ضروري است اين اقدامات با توجه به شخصيت كودكان و نوجوانان و نيـز بـا در نظـر گرفتن حقوق دفاعي متهم انجام شود .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص پلیس ویژه اطفال و نوجوانان ، به کانال تلگرام حقوق کیفری مراجعه نمایید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون پلیس ویژه اطفال و نوجوانان پاسخ دهند .