رجوع از مهریه بخشیده شده

هنگامی که زن مهریه خودش را می بخشد و دیگر نمی تواند آنرا پس بگیرد زیرا زمانی که مهر عین معین باشد مثل یک زمین که زن می تواند به مهریه بخشیده شده خود رجوع کند و آنرا از شوهر خود مطالبه کرده و در برگرداندن آن اقدام کند، در این شرایط نیز شوهر به او می تواند رجوع کند و این زمانی است که مهریه اش را به شوهرش هبه کرده و پشیمانی در این زمان فایده ای ندارد. ولی اگر در عوض مهریه مالی یا چیزی مرد به زن بدهد دیگر در این شرایط امکان رجوع از مهریه بخشیده شده را ندارد و زن هیچگاه نمی تواند مهریه بخشیده شده را بازمطالبه کند. 

زن با خواندن صیغه عقد چه دائم یا موقت مالک مهریه می شود و می تواند در آن هرگونه دخل و تصرفی که می خواهد انجام بدهد. او حتی این اختیار را دارد که مهریه اش را که به ذمه شوهر یا پدر شوهر است به دلایل مختلف به آن ها ببخشد و دیگر از این حق مالی برخوردار نباشد.

عده زیادی از زنان هستند که مهریه شان را در زمان زندگی به شوهرانشان به هر دلیلی بخشیده اند اما بعد از گذشت مدتی از بخشیدن مهریه با بروز مشکلاتی مانند طلاق، پشیمان می شوند و می خواهند راهی وجود داشته باشد تا آن ها بتوانند به مهریه بخشیده شده رجوع کنند و به برگرداندن مهریه اقدام کنند. حال این سوال مطرح می شود آیا راهی برای زنانی که بعد از بخشیدن مهریه شان پشیمان شده اند وجود دارد که به آن چه که بخشیده اند رجوع کنند؟ و یا پشیمانی بعد از بخشیدن مهریه امکان پذیر می باشد؟ و آیا امکان برگرداندن مهریه وجود دارد؟

در این مقاله ضمن تعریف این که اصلا رجوع از مهریه چیست در خصوص اینکه آیا زن بعد از بخشیدن مهریه میتواند باز مطالبه کند، رجوع از مهریه بخشیده شده، مطالبه زن بعد از بخشیدن، برگرداندن مهریه ابرا شده و پشیمانی پس از بخشش مهریه توضیح داده شده است.

رجوع از مهریه چیست

گفته شد زن ممکن است به دلایل مختلف مهریه یا همان حق مالی اش را به شوهرش ببخشد چون نسبت به آن مالکیت مطلق دارد اما در بعضی مواقع هم ممکن است بعد از مدتی از کار خودش پشیمان شود و دنبال راهی باشد تا بتواند به آن چه بخشیده رجوع کند. اگر زن بتواند دوباره مالک مهریه بشود که قبلا آن را بخشیده بود، به این اتفاق رجوع از مهریه بخشیده شده می گویند. به طور کلی مهریه به سه صورت به شوهر بخشیده می شود که عبارت است از :

بخشیدن مهریه به صورت هبه غیرمعوض .

بخشیدن مهریه به صورت هبه معوض.

به صورت ابراء.

هبه غیرمعوض : یعنی این که زن بدون هیچ چشم داشتی و بدون این که در مقابل بخشیدن مهریه اش چیزی از شوهرش گرفته باشد، مهریه اش را به او می بخشد. هبه معوض: یعنی بخشیدن مهریه در مقابل چیزی که می تواند آن چیز، انجام دادن یا انجام ندادن کاری باشد، مثلا زوجه در عوض موافقت زوج با طلاق، تمام یا قسمتی از مهریه خود را می بخشد که طلاق خلع یکی از این نوع بخشش مهریه است.

در طلاق خلع، زن در مقابل دادن مالی به شوهر که معادل یا بیشتر از مهریه است رضایت شوهر به طلاق را دریافت می کند. اما اگر پشیمان شود در مدت عده می تواند به آن چه به شوهر بخشیده رجوع کند و در برگرداندن آن اقدام کند و در عوض شوهر هم حق رجوع به زن را خواهد داشت. اما ابراء آن است که زن ذمه شوهر را نسبت به مهریه ساقط کند. یعنی بگوید چیزی از حق من بعنوان مهریه به گردن تو نیست و بریء الذمه هستی (اسقاط دین) که در این صورت دیگر زن هیچ حقی نسبت به مهریه بخشیده شده و پشیمانی از بخشیدن مهریه و برگرداندن آنرا نخواهد داشت.

در چه صورت زن حق رجوع به مهریه را دارد

دین باشد مثل بیشتر مواردی که عرفا رایج است به صورت مقداری وجه نقد یا سکه باشد، مورد مشمول مقررات ابراء خواهد بود، نه عقد هبه. به صراحت در ماده ۲۸۹ قانون مدنی در مورد ابرا این گونه بیان شده است که: ابراء صرفاً در خصوص دیون قابل تحقق است. بنابراین اگر تمام یا بخشی از مهریه ای که به صورت سکه تعیین شده، از سوی زوجه به زوج بخشیده شود، دیگر امکان رجوع از این بخشش برای زن متصور نخواهد بود،حال در چه صورت زن حق رجوع به مهریه را دارد؟ زمانی که در سند بخشش مهریه، عنوان هبه بر آن اطلاق شده باشد.

البته این در صورتی است که تعداد سکه های بخشیده شده، قبل از بخشش مهریه، به زن پرداخت نشده باشد، وگرنه به نظر می رسد دیگر نتوان موضوع را داخل در مقررات ابراء دانست، چرا که با پرداخت مهر به زوجه، دین بر ذمه ی شوهر خارج شده است. پس در چنین حالتی چنانچه شرایط مقرر دیگر درقانون مدنی در باب هبه وجود داشته باشد (مانند قبض و اقباض، موجود بودن عین سکه ها در ید شوهر و …) زن می تواند از هبه خود رجوع و سکه های موهوبه را استرداد نماید.

 در هبه غیر معوض، زن همیشه می تواند به آنچه که به شوهر بخشیده رجوع کند. ولی در صورتی که هبه معوض باشد و عوض هم داده شده باشد. طبق ماده ۸۰۳ قانون مدنی هبه، قابل رجوع نیست که مصداق همان صلح معوض است مثل این که زن بابت مهریه اش از شوهرش مالی دریافت کرده باشد 300 عدد سکه را در مقابل شش دانگ منزل مسکونی که به نامش از طرف شوهر زده شده است بخشیده باشد.

اما هرگاه هبه، معوض و در قبال طلاق باشد، در صورتی که زوجه در دوران عده به مهریه رجوع کند، زوج هم می تواند رجوع به زوجیت کند. یعنی طلاق بائن تبدیل به طلاق رجعی می شود. از طرف دیگر اگر بخشیدن مهریه در مقابل طلاق باشد و طلاق داده نشود، مثل این که زن برای جلب رضایت شوهر به جدایی مهریه اش را به او ببخشد. اما بعد از آن، شوهر او را طلاق ندهد، این امر ابراء محسوب نشده و یک هبه قابل رجوع است. حالت آخر ( ابراء) نیز بدلیل آنکه اسقاط دین است، اساساً قابل رجوع نیست. چرا که ابراء یکی از اسباب سقوط تعهد است.

آیا زن بعد از بخشیدن مهریه میتواند باز مطالبه کند

از آنجایی که مهریه یک نوع هدیه ای می باشد که از طرف زوجین و خانواده هایشان مشخص می شود،از زمانی که عقد نکاح جاری می شود مهریه در ذمه شوهر می باشد و هر زمان که زن مطالبه نماید، مرد باید آن را بپردازد. گاها پیش می آید که زن به دلایل مختلف مهریه خود را به همسرش ببخشد، از جمله این دلایل می توان به علاقه ای که به همسر خود دارد یا در مواقع طلاق برای گرفتن حضانت فرزند یا طلاق خود را از همسرش بگیرد.

در اینجا این سوال پیش می آید که آیا زن بعد از بخشیدن مهریه می تواند باز آن را مطالبه کند؟ یا بذل مهریه قابل رجوع است؟ در پاسخ باید بگوییم، اما اینکه زن بتواند مهریه بخشیده شده را دوباره باز گیرد یعنی اینکه زن از مهریه ای که بخشیده، پشیمان شده است و می خواهد مهریه بخشیده شده را مطالبه نماید، بستگی به نوع بخشش مهریه دارد که در متن مقاله آمده است، که گاهی ممکن است مهریه ای که بخشیده شده دوباره برگرداننده شود و گاهی ممکن است برگردانده نشود. 

اما گاها زن تحت شرایط متفاوت ممکن است مهریه ایش را به همسر خود ببخشد ولی بعد از مدتی پشیمان شده و قصد مطالبه مهریه ای که بخشیده است را بنماید که در این مورد رجوع از مهریه بخشیده شده، گاها غیر ممکن می باشد و بستگی به شرایط و نوع بخشیدن مهریه دارد. اما بذل مهریه قابل رجوع می باشد، که در طلاق توافقی درازای گرفتن حقی اتفاق می افتد، که هر زمان زن بخواهد رجوع از آن ممکن می باشد.

برگرداندن مهریه ابرا شده

ابرا به معنی رها و خلاص کردن مرد از مهریه پرداخت شده می باشد،اگر ابرا را اسقاط یا ایقاع بدانیم، با ایجاب دائن، دین ساقط می شود و قابل رجوع نمی باشد. زمانی که زن به زوجه خود بگوید که دیگر تکلیفی در پرداخت مهریه من نداری و این حق را از گردن شوهر خود ساقط کند، و هرگاه از مهریه ای که بخشیده پشیمان گردد، دیگر حق رجوع از مهریه بخشیده شده را ندارد.

طبق مطالبی که بیان شده آیا برگرداندن مهریه ابرا شده امکان پذیر می باشد؟ از آنجا که ابرا به معنی رهایی وخلاصی می باشد زمانی که زن تکلیف پرداخت مهریه را از شوهر خود ساقط می کند، دیگر نمی تواند مهریه ای که بخشیده را مطالبه کند طبق ماده 289 قانون مدنی (( ابراء عبارت از این است که داین از حق خود به اختیار صرف نظر کند )) 

همانطور طبق مطالب فوق گفته شد ابرا یعنی خلاصی و زمانی که زن تکلیف پرداخت مهریه خود را از همسرش ساقط می کند، دیگر پشیمانی و حق مطالبه مهریه بخشیده شده را ندارد و این حق را برای همیشه از خود سلب می کند، هنگامی که زوجه پشیمان شود و رجوع از مهریه بخشیده شده را داشته باشد، با ابرا کردن این حق را از شوهر خود برداشته و زوج هیچ تکلیفی در پرداخت آن ندارد.

پشیمانی پس از بخشش مهریه 

مهریه چون حق قانونی زن می باشد می تواند در آن هر نوع دخل و تصرفی انجام دهد، گاها پیش آمده است که زن بخاطر تعلق خاطر به همسر خود بخشی یا همه مهریه خود را به همسرش ببخشد. که درطول زندگی ممکن است بخاطر شرایطی که پیش می آید از مهریه ای که بخشیده، پشیمان گردد و آن را مطالبه کند. رجوع از بذل مهریه زمانی امکان پذیر می باشد که زن مهریه خود را به صورت هبه به زوج بخشیده باشد.

آیا پشیمانی پس از بخشش مهریه وجود دارد؟ یا رجوع از بذل مهریه امکان پذیر می باشد؟ در پاسخ به این سوال بهتر است که بگوییم، اغلب در ذهن اکثر مخاطبین قرار دارد که مهریه ای که بخشیده ایم را می توانیم دوباره بازپس بگیریم، که جواب به این سوال به این شکل است که پشیمانی از بخشش مهریه زمانی امکان پذیر می باشد که زوجه مهریه خود را هبه کرده باشد. یعنی آنرا بصورت هدیه به مرد داده باشد که در این زمان هر وقت زوجه بخواهد می تواند مهریه خود را مطالبه کند.

در بسیاری از موارد زن مهریه خود را در طول زندگی می بخشد و تحت شرایطی دوباره مهریه بخشیده شده خود را مطالبه می کند و پشیمان می شود، مطالبه مهریه بخشیده شده در بسیاری از موارد ممکن است برگردانده نشود و این در زمانی است که مهریه خود را ابرا کرده باشد، اما رجوع از مهریه بخشیده شده به دو صورت معوض و غیر معوض می باشد، عقد معوض: که هریک از طرفین عقد، مکلف به دادن عوض باشد مانند عقد بیع که عوض آن یک طرف ثمن و دیگری مثمن می باشد و عقد غیرمعوض فقط یک طرف معامله مالی را به طرف دیگر بدهد مانند هبه. در واقع عقد معوض با عقد غير معوض مشروط به شرط عوض از نظر ماهوي متفاوت است، که ممکن می شود زن مهریه خود را بصورت هبه به مرد داده باشد که در این صورت هر زمان پشیمانی نسبت به مهریه بخشید شده صورت بگیرد، زن می تواند به مطالبه مهریه بخشیده شده خود رجوع کند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد رجوع از مهریه بخشیده شده و پشیمانی از مهریه بخشیده شده در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون رجوع از مهریه بخشیده شده پاسخ دهند .