سهم ارث مادر از فرزند

سهم ارث مادر متوفی با توجه به حضور و عدم حضور سایر وراث، دارای حالت های متفاوتی می باشد. به طور کلی، در فرض عدم وجود پدر و فرزندان، سهم الارث مادر، تمام ترکه است . در حالت نبود فرزندان و وجود پدر ، مادر یک سوم ترکه را به ارث می برد و برعکس در حالت وجود فرزندان و نبود پدر، سهم ارث مادر یک ششم ترکه خواهد بود. اخوه حاجبه نیز در شرایط خاصی می تواند مانع از این امر گردد که مادر زاید بر یک ششم ارث ببرد. 

همانطور که تولد هر شخص با خود آثار حقوقی به همراه دارد، در زمان مرگ هم احکام و آثار حقوقی برای متوفی و وارثان وی وجود دارد. یکی از این آثار، مسئله سهم الارث و نحوه تقسیم آن بوده و مسئله سهم ارث مادر از فرزند، به دلیل اهمیت آن، همواره بحثی مهم و در خور بررسی است.

سهم ارث مادر از فرزند، یکی از مواردی است که در تقسیم ارث متوفی اهمیت زیادی دارد. چرا که مادر یکی از وراث طبقه اول بوده و تحت هر شرایطی ارث می برد، و تنها در چند صورت سهم ارث مادر از ماترک فرزند فوت شده دچار کاستی خواهد. وجود مادر در میان وراث بخشی از ماترک را به وی اختصاص داده و حتی مادر را در باقی مانده ارث در بعضی موارد سهیم می نماید.

به دلیل اهمیت این موضوع، در این مقاله به بررسی میزان سهم ارث مادر از فرزند و همینطور سهم الارث مادر از حقوق فرزند و سهم ارث مادر از فرزند فوت شده متاهل پرداخته ایم و به این پرسش که تکلیف سهم الارث مادر از فرزند فوت شده بعد از فوت خودش چه می شود؟ پاسخ داده شده است. 

ارث مادر از فرزند

در این بخش از مقاله به بررسی شرایط ارث بری مادر، حاجب های مادر در ارث بری و روش تقسیم ارث بین وراث با توجه به نسبت ارث بری آنها می پردازیم. لازم به ذکر است که تقسیم بندی ها و توضیحات زیر در مورد تقسیم ارث فرزند فوت شده مجرد است نه متاهل. مادر با توجه به مواد قانون مدنی، از فرزند ارث می برد. اما در شرایطی این ارث بری دچار نقصان می شود که در این بخش به بررسی این موانع می پردازیم.

مطابق ماده 862 قانون مدنی، اشخاصی که به موجب نسب ارث می‌برند سه طبقه‌اند:

۱) پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد.

۲) اجداد و برادر و خواهر و اولاد آن‌ها.

۳) اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آن‌ها.

 مادر می تواند از فرزند فوت شده خود ارث ببرد. به موجب ماده 906 قانون مدنی: " اگر برای متوفی ، اولاد یا اولاد اولاد از هر درجه که باشند، موجود نباشد هریک از ابوین درصورت انفراد تمام ارث را می برد ... " این ارث بری برای مادر به صورت فرض و رد است. چرا که سهم ارث مادر از فرزند با توجه به وجود حاجب دچار نقص شده و کم می شود. وجود حاجب برای مادر و نحوه ارث بری او به شرح زیر است: 

اگر مادر تنها وارث متوفی باشد؛ یک سوم ارث را به فرض و مابقی را به رد می برد.

اگر مادر همراه با پدر تنها وراث متوفی باشند؛ مادر یک سوم و مابقی را پدر به ارث می برد.

اگر مادر همراه با اولاد متوفی تنها وراث وی باشند؛ مادر یک ششم و مابقی را اولاد به ارث می برد.

وجود اخوه برای متوفی نیز می تواند مانع از افزایش سهم الارث مادر از فرزند شود. اما باید توجه کرد که وجود شرایطی که در زیر آمده در بعضی از مواقع مانع از ارث است و در بعضی موارد مانع نیست. باید به این نکته توجه داشت که منظور اخوه خواهر و برادر برای متوفی است که به سه دسته ابوی ( پدر و مادر مشترک )، ابی ( پدر مشترک مادر و متفاوت )، امی ( مادر مشترک و پدر متفاوت است ). موانع مادر در افزایش سهم مازاد بر یک ششم به شرح زیر است:

لااقل دو برادر یا یک برادر با دو خواهر یا چهار خواهر باشند .

پدر آنها زنده باشد 

از ارث ممنوع نباشد مگر به سبب قتل

ابوینی یا ابی تنها باشند.

موارد گفته شده موانعی است که مانع از افزایش ارث مادر است. در این حالت سهم ارث مادر از فرزند یک ششم خواهد بود و هر آنچه از ماترک باقی بماند بر سهم مادر از ارث اضافه نخواهد کرد. همچنین برای اینکه وجود اخوه بتواند مادر را از افزایش ارث محروم کند باید هر سه شرط همراه باهم وجود داشته باشد، به غیر از این مازاد بر یک ششم می تواند به مادر تعلق گیرد.

سهم ارث مادر از فرزند فوت شده متاهل

همانطور که گفته شد مادر و پدر در صورت فوت فرزند از او ارث می برند و این ارث می تواند بر اساس وجود و یا عدم وجود حاجب کم یا زیاد شود. میزان سهم ارث مادر از فرزند فوت شده متاهل متفاوت از فرزند مجرد بوده و این ماترک در قانون مدنی به صورت دیگری تقسیم می شود. علاوه بر پدر و مادر، همسر متوفی و اولاد او نیز به وراث اضافه می شوند.

در این قسمت از مقاله به سهم ارث مادر از فرند در صورتی که متوفی دارای فرزند پسر یا دختر یا فرزندان دختر باشد می پردازیم و توضیح می دهیم که مادر در هرکدام از این فرض ها چگونه و به چه میزان از فرزند فوت شده اش  ارث می برد. سهم ارث مادر با وجود اولاد برای متوفی به شرح زیر است:

اگر مادر همراه با فرزند دختر متوفی، از وراث باشند؛ مادر یک ششم و مابقی میان باقی وراث تقسیم می شود. هر آنچه از ماترک باقی بماند به نسب سهم وراث میانشان تقسیم می شود. مادر مازاد بر یک ششم به ارث می برد.

اگر مادر همراه با چند فرزند دختر متوفی، از وراث باشند؛ مادر یک ششم و مابقی میان باقی وراث تقسیم می شود. هر آنچه از ماترک باقی بماند به نسب سهم وراث میانشان تقسیم می شود. مادر مازاد بر یک ششم به ارث می برد.

اگر مادر همراه با فرزند پسر یا فرزندان دختر و پسر متوفی، از وراث متوفی باشند، مادر یک ششم به ارث خواهد برد و سهم ارث مادر افزایش نخواهد یافت.

اگر مادر همراه با پدر و یک فرزند دختر متوفی، از وراث متوفی باشند؛ سهم ارث مادر یک ششم خواهد بود. هرآنچه از ترکه باقی بماند میان وراث نسبت به ارث آنها تقسیم می شود، یعنی سهم ارث مادر نسبت به یک ششم افزایش خواهد یافت

اگر مادر همراه با پدر و چند فرزند دختر متوفی، از وراث متوفی باشند؛ مادر یک ششم به ارث خواهد برد و مابقی میان باقی وراث نسبت به سهم آن ها تقسیم می شود. در این فرض چیزی از ماترک باقی نمی ماند و سهم ارث مادر از فرزند فوت شده متاهل به نسبت یک ششم افزایش نمی یابد.

اگر مادر همراه با پدر و فرزند پسر و با چند فرزند پسر و دختر از وراث متوفی باشند؛ مادر یک ششم به ارث می برد و مابقی میان باقی وراث نسبت به سهم آنها تقسیم خواهد شد. در این فرض سهم مادر از ارث فرزند فوت شده متاهل نسبت به یک ششم افزایش نخواهد یافت.

سهم ارث مادر در فرض وجود زوج یا زوجه

اگر متوفی زن باشد، علاوه بر مادر، شوهر دائم نیز از ماترک ارث می برد. همچنین اگر مردی فوت کند مادر او همراه با همسر دائم از وراث هستند. در این فرض ابتدا سهم الارث زوج و یا زوجه از ماترک برداشت می شود، سپس مابقی ترکه میان مادر و وراث باقی مانده به نسبتی که در بالا گفته شد تقسیم می شود.

تکلیف سهم الارث مادر از فرزند فوت شده بعد از فوت خودش چه می شود؟

در بعضی از حالات شرایطی پیش می آید که مادر قبل از فوت فرزند و یا بعد از فوت او، می میرد. در این قسمت به بررسی شرایط ارث بری مادر در حالت فوت خودش می پردازیم. آیا مادری که قبل از فرزند خود فوت کرده از او ارث می برد؟  مرگ مادر بعد از فوت فرزند چه تاثیری بر سهم ارث مادر از فرزند دارد؟ تکلیف سهم الارث مادر از فرند فوت شده بعد از فوت خودش چه می شود؟

طبق ماده 875 قانون مدنی: "شرط وراثت، زنده بودن در حین فوت مورث است و اگر حملی باشد در صورتی ارث می‌برد که نطفهٔ او حین‌الموت منعقد بوده و زنده هم متولد شود اگر چه فوراً پس از تولد بمیر."

این ماده قانونی به این معناست که اشخاص باید در زمان فوت متوفی زنده باشند و اگر پیش از فوت متوفی فوت شوند، هیچ ارثی دریافت نمی کنند. اما باید به این نکته توجه کرد که این ماده قانونی فقط به افرادی که در زمان فوت متوفی مرده اند محدود می شود؛ یعنی اگر شخصی در زمان فوت متوفی زنده باشد و پس از فوت وی فوت نماید، سهم ارث او همچنان پابرجاست .

اگر مادر در زمان فوت فرزند زنده نبوده، مطابق ماده 875 قانون مدنی، شرط ارث بردن یعنی در قید حیات بودن پیش از مرگ متوفی را دارا نیست و هیچ ارثی به ماترک وی اضافه نخواد شد. در واقع شخص مرده نمی تواند از متوفی ارث ببرد اگر پیش از مرگ متوفی مرده باشد. 

اگر مادر در زمان فوت فرزند زنده بوده، شرط لازم برای ارث بری را داراست. حتی اگر مادر بعد از فوت فرزند، فوت نماید با استناد به ماده 875 قانون مدنی، در زمان فوت متوفی زنده بوده و مانند دیگر وراث، ارث می برد. این ارث به عنوان بخشی از ماترک وی در میان وراث او تقسیم می شود.

سهم مادر از حقوق فرزند فوت شده

در این بخش به بررسی سهم مادر از حقوق فرزند فوت شده یا به عبارت دیگر به سهم مادر و سایر وراث در مستمری متوفی و اشخاصی که می توانند آن را دریافت کنند می پردازیم. همانطور که گفته شد، وراث می توانند از مال منقول و غیر منقول متوفی با توجه به شرایط قانونی ارث ببرند.  شرایط بازماندگان برای دریافت مستمری متوفی چیست؟

قانون تامین اجتماعی اینگونه بیان می کند که بازماندگان متوفی با دارا بودن شرایط مشخصی می توانند مستمری او را دریافت کنند. اما در هر صورت مستمری از ماترک محسوب نشده و به ارث نمی رسد. مادر نیز یکی از افرادی است که با دارای بودن شرایط زیر می تواند سهمی از مستمری داشته باشد.

پدر و مادر متوفی که در حالت اول تحت تکلف فرزند فوت شده باشند، و در حالت دوم پدر بالا 60 و مادر بالای 55 سال باشد و یا آنکه به تشخیص کمیسیون نظام پزشکی از کار افتاده محسوب شوند و در هر صورت مستمری دیگری دریافت نکنند.

همانطور که در بالا گفته شد؛ مادر می تواند از مستمری فرزند فوت شده بهره مند اگر این شرایط دارا باشد، یعنی:

تحت تکلف فرزند فوت شده باشد.

بالای 55 سال باشد.

یا با  تشخیص کمیسیون پزشکی از کار افتاده باشد. 

مستمری دیگری دریافت نکند.

در صورتی که یکی از حالات زیر محقق باشد، مادر و سایر بازماندگان واجد شرایط می توانند مستمری را دریافت کنند:

فوت بیمه شده ای که بازنشسته شده.

فوت بیمه شده ای که از کار افتاده بوده و مستمری دریافت می کرده.

در صورت فوت بیمه شده‌ای که در ده سال آخر حیات خود، حداقل حق بیمه یک سال کار، مشروط براینکه ظرف آخرین سال حیات حق بیمه 90‌ روز کار را پرداخت کرده باشد

در مواردی که بیمه شده در اثر حادثه ناشی از کار یا بیماری‌های حرفه‌ای فوت کند. 

اگر فرزند با وجود هر یک از شرایط بالا فوت شده باشد، و مادر نیز واجد شرایط دریافت حق مستمری باشد، طبق قواعدی که گفته شد این حق به وی تعلق می گیرد و می تواند برای دریافت آن با استفاده از مدارک لازم جهت دریافت مستمری اقدام کند. لازم به ذکر است که مستمری نیز مانند تقسیم ارث فرزند فوت شده به نسبت بازماندگان سهمیه بندی می شود. بر این اساس، سهمیه هریک از پدر و مادر متوفی 20 درصد از مستمری می باشد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد سهم ارث مادر از فرزند در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون سهم ارث مادر از فرزند پاسخ دهند.