سرقت حدی و شرایط آن

سرقت حدی، یکی از انواع سرقت است که دارای مجازات حدی یا همان، حد سرقت، یعنی، قطع انگشتان دست یا پا (به ترتیبی که شرع مشخص کرده) و در مواردی، اعدام می باشد و تنها در صورت وجود تمام شرایط 14 گانه مندرج در ماده 268 قانون مجازات، نظیر ربودن مخفیانه مال در حرز با هتک حرز، محقق خواهد شد.

سرقت، از جمله جرایمی است که از دیرباز تا کنون، وجود داشته و از این رو همیشه، مورد توجه قانون گذار بوده است. هم در قانون مجازات اسلامی قدیم و هم در قانون مجازات جدید، برای جرم سرقت، مقرراتی ویژه ای، وضع و پیش بینی شده است.

با توجه به اینکه بخشی از قانون مجازات اسلامی ما، برگرفته از شرع مقدس می باشد، دسته ای از جرایم، به ویژه جرایم حدی، برگرفته از شرع هستند و در خصوص سرقت نیز، این مساله، صدق کرده و از همین رو، سرقت، به دو نوع سرقت حدی و سرقت تعزیری، تقسیم بندی می شود که با توجه به مجازات سنگین سرقت حدی، که در مواردی، سبب قطع عضو یا اعدام است، ضروری است از شرایط و ارکان تحقق آن، مطلع بود.

از این رو، در مقاله حاضر، قصد داریم بگوییم که سرقت حدی چیست، شرایط تحقق آن، چه می باشد و لزوم وجود تمام این شرایط، برای محقق شدن آن، از چه جهت است و در آخر به این پرسش که حد سرقت یعنی چه، پاسخ دهیم. علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این موضوع، می توانند، در ادامه مقاله، همراه ما باشند.

تعریف سرقت حدی چیست ؟

سرقت حدی که دارای مجازات حدی، یعنی مجازاتی که نوع، میزان، نحوه اعمال و سبب آن، در شرع مشخص شده، می باشد، یکی از انواع سرقت بوده که قانونگذار، به تبعیت از شرع، آن را پیش بینی کرده و قاضی، هیچ گونه اختیاری در کاهش یا افزایش مجازات آن، ندارد.

سرقت حدی، در فقه اسلامی، به این صورت تعریف می شود : "ربودن مخفیانه، معادل 4.5 نخود طلای مسکوک متعلق به غیر، با هتک حرز، توسط شخص بالغ و عاقل و مختار، در غیر سال قحطی که مرتکب، پدر مالباخته نباشد". این تعریف، تعریفی است که فقها از سرقت حدی ارائه کردند.

بنابر این تعریف که تعریف قانونی در قانون مجازات اسلامی نیز، بر اساس آن است، در شرایطی که کسی، در زمانی که قحطی نیست، مال در حرز دیگری (غیر از فرزند یا نوه پسری خود) را که معادل 4.5 نخود، طلای مسکوک است، با هتک حرز و بطور مخفیانه، برباید، و حین سرقت، عاقل و بالغ و مختار باشد، سرقت حدی، محقق خواهد شد. 

 باید دانست که سرقت حدی، متفاوت با سرقت تعزیری است. سرقت حدی، دارای مجازات حدی بوده و تنها در صورت وجود شرایط 14 گانه آن که در قسمت بعدی، خواهیم گفت، محقق خواهد شد اما، سرقت تعزیری، دارای مجازات تعزیری می باشد و به صرف ربودن مال دیگری، به طور پنهانی، تحقق می یابد.

شرایط تحقق سرقت حدی

پس از تعریف سرقت حدی، در این بخش از مقاله، قصد داریم تا با مراجعه به قانون مجازات اسلامی، به این پرسش پاسخ دهیم که شرایط سرقت حدی چیست. مستفاد از ماده 268 قانون مجازات اسلامی، شرایط سرقت حدی، موارد 14 گانه ای که در ادامه می آیند، هستند و تنها در صورت وجود جمیع این موارد، سرقت حدی، محقق خواهد شد.

شی ء مورد سرقت، شرعا و قانونا، مالیت داشته باشد، وگرنه سرقت حدی، محسوب نمی شود.

 مال مورد سرقت، در حرز (مکانی بسته و محفوظ) باشد. حرز یعنی، مکان مناسبی که عرفا، مال در آن، از دستبرد محفوظ می ماند؛ مانند گاو صندوق.

 سارق، اقدام به هتک حرز، یعنی از بین بردن محل نگهداری مال کند که از مصادیق هتک حرز، می توان به باز کردن یا شکستن قفل گاو صندوق اشاره کرد.

 سارق، مال مورد سرقت را از حرز، خارج کند. یعنی، صرف هتک حرز، کافی نبوده و بعد از هتک حرز، خود سارق باید، مال را از آن خارج کند تا سرقت حدی محسوب شود. برای مثال، در صورتی که الف قفل گاو صندوقی را باز کند و ب مال را از گاو صندوق بردارد، سرقت، حدی محسوب نمی شود و از مصادیق سرقت تعزیری، لحاظ خواهد شد.

 هتک حرز و سرقت، باید مخفیانه باشد نه به صورت علنی.

مرتکب جرم سرقت حدی، پدر یا جد پدری صاحب مال نباشد.

ارزش مال مورد سرقت، در زمان خارج کردن از حرز، برابر با چهار و نیم نخود، طلای مسکوک باشد.

مال مورد سرقت، از اموال دولتی یا عمومی و یا اموالی که وقف عام و یا وقف بر جهات عامه هستند، نباشد. به عبارتی، سرقت حدی، فقط در خصوص اموال خصوصی، مصداق دارد و سرقت اموال عمومی، مشمول عنوان مجرمانه دیگری می گردد.

سرقت حدی، در زمانی که قحطی بر جامعه حاکم است، صورت نگرفته باشد. 

 صاحب مال، با ثبت شکواییه، اقدام به شکایت از سارق، نزد مراجع قضایی نماید.

 صاحب مال، قبل از اثبات جرم سرقت حدی، سارق را عفو نکند.

 مال مورد سرقت، قبل از اثبات جرم سرقت، تحت اختیار مالک آن، قرار نگیرد.

 مال مورد سرقت، قبل از اثبات سرقت، به مالکیت سارق، در نیاید.

 مال مورد سرقت، از اموال سرقتی یا غصب شده نباشد. در صورتی که مال مورد سرقت، غصبی باشد یا پیش از این، توسط سارق دیگری، ربوده شده باشد، سرقت، حدی نخواهد بود و مشمول مصادیق سرقت تعزیری می شود.

لزوم وجود تمام شرایط برای سرقت مستوجب حد

در قسمت های قبلی مقاله، توضیح دادیم که سرقت حدی چیست و شرایط تحقق این سرقت، چه می باشد. در این بخش از مقاله، قصد داریم تا پیرامون لزوم وجود تمام شرایط، برای سرقت مستوجب حد، صحبت کنیم و بگوییم که اگر یکی از شرایط مندرج در ماده 268 قانون مجازات اسلامی، وجود نداشته باشد، چه خواهد شد.

همانطور که در تیتر شرایط سرقت حدی، اشاره کردیم، قانون گذار، در ماده 268 قانون مجازات اسلامی جدید، 14 شرط را برای تحقق سرقت حدی، ضروری و لازم می داند. با توجه به اینکه مجازات این نوع از سرقت، قطع عضو و در مواردی اعدام است، قانون گذار، برای تحقق جرم سرقت حدی، بر لزوم وجود تمام شرایط ماده 268، تاکید می ورزد.

اهمیت این مساله، به اندازه ای است که مطابق قانون، اگر تنها یکی از شرایط مورد نظر قانون گذار، در ماده 268 قانون مجازات اسلامی جدید، وجود نداشته باشد، سرقت مستوجب حد نخواهد بود و مشمول سرقت تعزیری می گردد. در ادامه مقاله، به این پرسش رایج، مبنی بر اینکه حد سرقت، یعنی چه؟ پاسخ خواهیم داد.

حد سرقت یعنی چی؟

یکی از پرسش هایی که در خصوص سرقت حدی، مطرح می گردد، این سوال است که حد سرقت یعنی چه یا به عبارتی، مجازات سرقت حدی چه می باشد؟ لذا در این بخش از مقاله، قصد داریم تا با مراجعه به قانون مجازات اسلامی، حد سرقت حدی را مورد بررسی قرار دهیم که مستفاد از ماده 278 این قانون، بسته به اینکه برای بار چندم، مرتکب، عمل مجرمانه سرقت حدی را انجام داده باشد، به شرح زیر است:

حد سرقت در مرتبه اول ارتکاب به جرم سرقت حدی، قطع چهار انگشت دست راست سارق، از انتهای آن می باشد؛ به نحوی که انگشت شست و کف دست سارق، باقی ماند.

حد سرقت در مرتبه دوم ارتکاب به جرم سرقت حدی، قطع پای چپ سارق از پایین برآمدگی می باشد؛ به نحوی که نصف قدم و مقداری از محل مسح، باقی بماند.

حد سرقت در مرتبه سوم ارتکاب به جرم سرقت حدی، حبس ابد است.

حد سرقت در مرتبه چهارم ارتکاب به جرم سرقت حدی، اعدام است؛ حتی اگر سرقت، در زندان صورت گرفته باشد.

در صورت تمایل به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص مجازات سرقت حدی، از منظر قانون مجازات اسلامی جدید، مطالعه مقاله ای که در قسمت در ادامه بخوانید مقاله، با همین عنوان آمده است، پیشنهاد می گردد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص جرم سرقت حدی و شرایط تحقق آن در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون جرم سرقت حدی و شرایط تحقق آن پاسخ دهند.