وصیت نامه چیست

هر فرد می تواند با نوشتن یک وصیت نامه ، انجام امر یا اموری را برای بعد از فوت به عهده دیگران قرار بدهد و یا اینکه مقداری از اموالش را به دیگران انتقال دهد که این وصیتنامه به شکل وصیتنامه خود نوشته ، وصیت نامه رسمی و یا وصیت سری تنظیم می شود .

در دین اسلام به عنوان امری مستحب ، توصیه و سفارش های فراوانی به وصیت کردن توسط افراد شده است که این مطلب به خاطر مزایای غیر قابل انکاری است که تنظیم وصیت نامه برای بعد از فوت افراد خواهد داشت . در واقع ، تنظیم کردن یک وصیت نامه به شیوه صحیح و قانونی سبب می شود تا تکلیف بسیاری از امور مربوط به بعد از فوت شخص از جمله بدهی های وی و انجام امور مد نظر وی تعیین شده و برای ورثه نیز مشکلی ایجاد نشود .

به همین مناسبت ، در این مقاله قصد داریم به بررسی این سوال بپردازیم که وصیت نامه چیست و تنظیم وصیت نامه چه مزیت هایی دارد . در ادامه نیز به توضیح مهم ترین انواع وصیت نامه و احکام قانونی مربوط به نحوه عمل کردن به وصیت نامه متوفی خواهیم پرداخت .

وصیت نامه چیست

همه افراد ممکن است فرصت و امکان انجام برخی از امور را در طول زندگی شان نداشته باشند و به همین دلیل ، می توانند با استفاده از ابزاری به عنوان " وصیت نامه " ، انجام برخی نیات و خواسته هایشان را برای بعد از فوت به عهده دیگری قرار بدهند . این عمل که تحت عنوان وصیت کردن شناخته می شود ، سابقه ای طولانی دارد . به عنوان نمونه پدر وصیت می کند که بعد از فوت مقداری از اموالش را به فرد خاصی بدهند و یا اینکه بدهی های وی به ترتیبی که در وصیتنامه ذکر شده ، به طلبکاران پرداخته شود .

بسیاری از احکامی که در مورد وصیت کردن در نظام حقوقی ایران وجود دارد ، به نوعی بر گرفته از مضامین فقهی و شرعی اسلام هستند و همانطور که اشاره شد ، وصیت کردن توسط افراد و تنظیم وصیت نامه امری پسندیده و سفارش شده در اسلام است ؛ به گونه ای که همه افراد ( نه تنها کسانی که در شرف فوت کردن هستند ) ، می توانند وصیتنامه تنظیم کرده و تکلیف برخی امور را برای بعد از فوت شان مشخص کنند .

مزایای تنظیم وصیت نامه

تنظیم وصیت نامه عادی یا رسمی مزایای فراوانی دارد که در خصوص انواع وصیت اعم از وصیت عهدی و وصیت تملیکی متفاوت است . در واقع با تنظیم کردن وصیت نامه تملیکی ، متوفی می تواند تکلیف برخی از اموال و دارایی های خود را مشخص کرده و به میزان یک سوم کل اموال و دارایی های خود را به دیگری ببخشد که البته عمل کردن به آن توسط ورثه واجب است .

علاوه بر این ، گاهی وصیتنامه شامل وصیت عهدی است ؛ یعنی شخص متوفی انجام امر یا اموری را به عهده دیگری می گذارد که آن امور را انجام بدهد ؛ مثل اینکه متوفی به کسی بدهی دارد و دیگری را مسئول می کند تا از اموال به جای مانده ، بدهی ها را بپردازد و یا اینکه وصیت می کند شخصی مسئول نگهداری و مراقبت از فرزندانش باشد که این نوع وصیت نامه تحت عنوان وصایت نیز نامگذاری شده است .

انواع وصیت نامه

در قسمت قبل به توضیح مهم ترین مزیت های نوشتن وصیت نامه پرداختیم ؛ اما در این قسمت قصد داریم به این سوال بپردازیم که وصیتنامه چه انواع و اقسامی دارد ؟ پاسخ به این سوال از آن جهت ضروری است که تنظیم وصیت نامه به صورت صحیح و قانونی ( به نحوی که بعد از فوت در مورد آن اختلافی حاصل نشود ) ، نیازمند شناخت انواع و اقسام وصیت نامه است .

به طور کلی ، با عنایت به قانون مدنی و قانون امور حسبی چهار نوع از وصیت نامه را می توان باز شناخته و از هم تفکیک نمود که هر یک از آنها ، احکام خاص خود را دارا هستند که انواع وصیتنامه به شرح زیر می باشد :

وصیت نامه عادی ، وصیت نامه دست نویس یا وصیت خود نوشت به وصیت نامه ای گفته می شود که شخص وصیت کننده آن را با خط خود تنظیم کرده و امضا و تاریخ وصیت را نیز در وصیت نامه درج کند ؛

وصیت نامه رسمی ، وصیت نامه ای است که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می شود و اعتباری همچون سایر اسناد رسمی خواهد داشت ؛

وصیت نامه سری نیز یکی دیگر از انواع وصیت نامه است که پس از تنظیم ، به صورت لاک و مهر شده در محل های مشخصی به امانت گذاشته می شود ؛ هر چند تنظیم این نوع وصیت نامه امروزه کاربرد چندانی ندارد .

نحوه عمل کردن به وصیت نامه

عمل کردن به وصیت نامه در قانون و رویه قضایی احکام بخصوصی دارد که در این قسمت قصد داریم به بررسی آن بپردازیم . نخست اینکه عمل کردن به وصیت نامه و اجرای آن به لحاظ شرعی ، امری واجب است ؛ بنابراین ، بازماندگان متوفی ملزم هستند که نیات و خواسته های متوفی که در ضمن وصیت نامه درج شده است را به اجرا در آورند . با این حال بهتر است که ضمن وصیت نامه تکالیف سخت و فراتر از طاقت برای آنان تعیین نشده باشد .

علاوه بر این ، ذکر این نکته در خصوص عمل کردن به وصیت نامه ضروری است که : هر فرد تنها به میزان یک سوم از اموال و دارایی های خود را می تواند وصیت کند ؛ چرا که وصیت مازاد بر یک سوم یا ثلث ترکه ، نافذ نیست .

 به بیان دیگر ، زمانی که متوفی وصیتی کرده است که از یک سوم اموال و دارایی های وی بیشتر شده ، ورثه متوفی این حق را دارند که از عمل کردن و اجرای آن مقدار از وصیت که بیشتر از ثلث شده است ، خودداری کرده و تنها همان یک سوم را اجرا نمایند . البته می توانند به وصیت بیشتر از یک سوم نیز عمل کرده و تمامی مورد وصیت شده را به اجرا درآورند .