دینا / عقود و قراردادها / سایر عقود / موارد انحلال قرارداد

موارد انحلال قرارداد

موارد انحلال قرارداد دلایل و اسبابی هستند که موجب ختم قرارداد می شوند. از جمله این دلایل می توان به فسخ، اقاله، انفساخ و تفاسخ اشاره نمود. اقاله و تفاسخ به معنای برهم زدن قرار داد از جانب هر دو طرف قرارداد، فسخ به معنای برهم زدن یک جانبه قرارداد و انفساخ به معنای برهم خوردن خود به خودی و قهری قرارداد می باشد.

برای مشاوره موارد انحلال قرارداد

هنگام انعقاد قرارداد، دو نفر تصمیم می گیرند با رضایت و تصمیم خود تعهداتی را نسبت به طرف مقابل بپذیرند. این قراردادها برای اینکه اعتبار داشته باشند باید بر اساس شرایط صحت معامله منعقد شوند. معمولا قراردادها با انجام مورد تعهد پایان می یابند؛ مثلا در عقد بیع یا قرارداد خرید و فروش، بعد از اینکه مالکیت مال مورد معامله انتقال یافت و هزینه آن نیز پرداخت شد، دو طرف قرارداد دیگر نسبت به هم تعهدی ندارند که بخواهند ان را انجام دهند.

انجام تعهد موجب خاتمه قرارداد می شود؛ اما مواردی وجود دارد که قرارداد منحل می شود. انحلال قرارداد یعنی، عقدی که به صورت درست منعقد شده است، به علت خاصی اجرا نمی شود؛ یعنی عقد قابلیت اجرا و کامل شدن داشته است ولی یک سبب و علت باعث شده است تا اجرای آن بی اثر باشد و در واقع عقد منحل شود. انحلال عقد آثاری را برای طرفین قرارداد به دنبال دارد.

از این رو در این مقاله با هدف آشنایی با موارد انحلال قرارداد به بررسی موارد انحلال قرارداد با اقاله یا تفاسخ و انحلال با فسخ و انفساخ پرداخته ایم. مطالعه این مقاله به علاقه مندان شناخت قوانین و مقررات مربوط به دلایل واسباب انحلال قرارداد توصیه می شود.

انحلال قرارداد با اقاله یا تفاسخ

انحلال قرارداد اسباب و موارد متفاوتی دارد، یکی از این اسباب انحلال قرارداد با اقاله یا تفاسخ است. اقاله به معنای انحلال قرارداد با تراضی طرفین است. یعنی همان دو نفری که قرارداد را با هم منعقد کرده اند، با هم توافق کنند که قرارداد را منحل کنند. به این توافق در اصطلاح حقوقی، اقاله یا تفاسخ گفته می شود.

در این حالت دو طرف تصمیم می گیرند که از تعهدهایشان نسبت به یکدیگر بگذرند. برای مثال بعد از انعقاد قرارداد فروش، خریدار مقداری از پول خرید ماشین را به فروشنده بدهد سپس دو طرف قرارداد با یکدیگر توافق می کنند عقد را منحل کنند و تصمیم به اقاله یا تفاسخ می گیرند.

در این حالت ادامه اجرای عقد با توافق طرفین منحل و بی اثر شده است اما فروشنده باید مقدار هزینه دریافتی از خریدار را به او باز گرداند، بعد از برگرداندن این مقدار، دو طرف دیگر نسبت به هم تعهدی نخواهند داشت. لذا مهمترین رکن اقاله دو جانبه بودن است و یکی از طرفین به تنهایی نمی تواند قرارداد را اقاله نماید.

انحلال قرارداد با فسخ

گاهی یکی از دو طرف قرارداد از ادامه اجرای قرارداد منصرف می شود. در واقع در این حالت یکی از دو طرف عقد آگاهانه و به صورت ارادی تصمیم به انحلال قرارداد می گیرد. در اصطلاح حقوقی، به این روش انحلال قرارداد با فسخ گفته می شود. فسخ قرارداد با اراده یکی از دو طرف قرارداد صورت می گیرد و نیازی به تراضی و توافق دو طرف ندارد.

مبنای فسخ قرارداد اختیاراتی است که قانونگذار به دو طرف قرارداد داده است. برای مثال وقتی که فروشنده کالا، خریدار را درباره ویژگی های کالا فریب داده است، خریدار فریب خورده می تواند قرارداد را به استناد ماده 439 قانون مدنی بدون تراضی و توافق فسخ کند. قانون گذار از این حق فسخ با عنوان تدلیس یاد کرده است. لازم است خاطر نشان کنیم که خیار تدلیس پس از علم به آن فوری است.

نحوه نوشتن فسخ قرارداد و تنظیم متن آن، دارای اصول خاصی بوده که باید از جانب طرفین قرارداد، مورد توجه قرار گیرد. فسخ قرارداد باید حتما در چارچوب قوانین و مقررات صورت بگیرد، در غیر این صورت از جانب طرف مقابل قابل قبول نبوده و می تواند به آن اعتراض نماید.

انحلال قرارداد با انفساخ

پیش از این در خصوص فسخ و اقاله قرارداد توضیحاتی ارائه شده است؛ اکنون قصد داریم به بررسی انفساخ قرارداد به عنوان یکی از دلایل و موارد انحلال قرارداد بپردازیم. انحلال قرارداد با انفساخ حالتی از ختم قرارداد است که اراده هیچ یک طرفین در آن دخیل نبوده و قرارداد به صورت خود به خود پایان می باید. موارد انحلال قرارداد در قانون مدنی مشخص شده اند.

برخلاف دو مورد مذکور، انحلال قرارداد کلا بدون دخالت دو طرف قرارداد صورت می گیرد. برای مثال در قرارداد خرید و فروش ماشین، اگر ماشین قبل از تحویل دادن به مشتری بدون تقصیر و اهمال از طرف بایع از بین برود، قرارداد خود به خود منحل خواهد شد؛ زیرا مال موضوع معامله از بین رفته است. در واقع در این حالت، انحلال قرارداد قهری و خارج از اراده دو طرف بوده است که در اصطلاح حقوقی به آن انفساخ می گویند.

مهمترین نکته در رابطه با انفساخ قرارداد ماده 954 قانونی مدنی در رابطه با انفساخ قرارداد های جایز است. وفق ماده 954 قانون مدنی :« کلیه عقود جائزه به موت یا حجر احد طرفین منفسخ می‌شود و همچنین به سفه در مواردی که رشد معتبر است..» از جمله قرارداد های جایز قرارداد وکالت است که در صورت فوت یا حجر هر یک از وکیل یا موکل قرارداد وکالت منفسخ خواهد بود.

برای مطالعه بیشتر درباره موارد انحلال قرارداد در کانال تلگرام حقوق قراردادها عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون موارد انحلال قرارداد پاسخ دهند.

سوالات متداول

1- اقاله به عنوان یکی از موارد انحلال قرارداد به چه معنا است؟

یکی از موارد انحلال قرارداد انحلال با تراضی طرفین است یعنی همان دو نفری که قرارداد را با هم منعقد کرده اند با هم توافق کنند که قرارداد را منحل کنند که به این توافق در اصطلاح حقوقی اقاله یا تفاسخ گفته می شود. جزئیات آن در متن مقاله آمده است.

2- فسخ به عنوان یکی از موارد انحلال قرارداد به چه معنی می باشد؟

گاهی یکی از دو طرف قرارداد از ادامه اجرای قرارداد منصرف می شود و آگاهانه و به صورت ارادی تصمیم به انحلال قرارداد می گیرد که در اصطلاح حقوقی به این روش انحلال قرارداد فسخ گفته می شود. جزئیات آن در متن مقاله آمده است.