صدور رای در دادگاه کیفری

 رای کیفری، تصمیم دادگاه کیفری، در مورد سرنوشت پرونده در حال رسیدگی است. صدور رای در دادگاه کیفری، باید در همان جلسه دادرسی و پس از اعلام ختم دادرسی یا نهایتا تا یک هفته بعد از آن، انجام گیرد. وضعیت متهم بازداشت شده، بعد از صدور رای، بستگی به این دارد که مجرم شناخته شود یا خیر. رای صادر شده باید، در مدت زمان ابلاغ رای، به طرفین دعوا، ابلاغ شود و در صورتی که قابل اعتراض باشد، می توان نسبت به اعتراض اقدام نمود.

زمانی که فردی، به موجب دادخواست یا شکواییه، اقدام به طرح یک دعوا در محاکم دادگستری و قضایی می نماید، تشریفات رسیدگی به آن دعوا، مطابق قانون آیین دادرسی مدنی یا کیفری، آغاز می گردد. پس از بررسی پرونده، ادله اثبات اصحاب دعوا و انجام تحقیقات لازم، قاضی، دادیار یا بازپرس پرونده، باید اقدام به صدور رای مقتضی نمایند. 

صدور رای، از جمله وظایف قضات، بازپرس و دادیار بوده و به هیچ بهانه ای نمی توانند از انجام آن، خودداری نمایند. مطابق ماده 374 قانون آیین دادرسی کیفری: " تخلف از صدور رای در مهلت مقرر، موجب محکومیت انتظامی تا درجه چهار است " و در این مورد، فرقی میان دعاوی دادگاه های حقوقی و کیفری نیست.

به همین دلیل، در این مقاله، قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که صدور رای در دادگاه کیفری چیست؟ و زمان صدور آن، چگونه است؛ سپس، وضعیت متهم بازداشت شده، پس از صدور رای در دادگاه کیفری، مدت زمان ابلاغ رای دادگاه کیفری یک و دو و اعتراض به آن را توضیح دهیم. چنانچه، پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.

رای دادگاه کیفری چیست؟

برای پاسخ به این پرسش که رای دادگاه کیفری چیست؟، ابتدا لازم است به تعریف جامعی در مورد رای بپردازیم . رای در مفهوم کلی، تصمیم قضایی دادگاه، در مورد سرنوشت پرونده در حال رسیدگی است. زمانی که این رای، در دادگاه کیفری صادر شده باشد، به آن، رای کیفری گفته می شود. رای صادره توسط دادگاه، به دو دسته کلی حکم و قرار تقسیم می شود.

اگر به موجب صدور رای در دادگاه کیفری، به ماهیت دعوا رسیدگی شده و تعیین تکلیف قطعی در خصوص خواسته یا نزاع و خصومت به صورت کلی یا جزئی صورت گیرد، به آن، حکم می گوییم. اما اگر به موجب صدور رای در دادگاه کیفری، در مورد ماهیت دعوا، تصمیم گیری نشود و تصمیم دادگاه، کلا یا جزئا، قاطع دعوا نباشد، به آن، قرار می گوییم که این قرارها به انواع مختلفی نظیر قرار موقوفی تعقیب، قرار عدم صلاحیت، قرار منع تعقیب و سایر موارد، تقسیم می شوند.

زمان صدور رای در دادگاه کیفری

در قسمت قبل، در این خصوص که رای دادگاه کیفری چیست، توضیح دادیم و گفتیم که صدور رای در دادگاه کیفری، می تواند شامل صدور قرار باشد یا حکم. در این قسمت، قصد داریم، در خصوص زمان صدور رای در دادگاه کیفری صحبت کنیم. قانون آیین دادرسی کیفری، در خصوص نحوه صدور رای در دادگاه کیفری، تعیین تکلیف نموده و زمان صدور رای در دادگاه کیفری را مشخص کرده است.

براساس ماده 374 قانون آیین دادرسی کیفری: "دادگاه، پس از اعلام ختم دادرسی، با استعانت از خداوند متعال، با تیکه بر شرف و وجدان و با توجه به محتویات پرونده و ادله موجود، در همان جلسه و در صورت عدم امکان، در اولین فرصت و حداکثر ظرف یک هفته، به انشای رای مبادرت می کند. رای دادگاه، باید مستدل، موجه و مستند به مواد قانونی و اصولی باشد که براساس آن، صادر شده است. تخلف از صدور رای در مهلت مقرر، موجب محکومیت انتظامی تا درجه چهار است. " بر اساس این ماده، زمان صدور رای در دادگاه کیفری، به شرح زیر می باشد:

صدور رای در دادگاه کیفری، باید در همان جلسه دادرسی و پس از اعلام ختم دادرسی، صورت گیرد.

در صورت عدم امکان صدور رای در دادگاه کیفری در جلسه دادرسی و بلافاصله پس از ختم آن، قاضی باید، حداکثر، ظرف مدت یک هفته، اقدام به انشای رای نماید.

همچنین، به موجب ماده 378 قانون آیین دادرسی کیفری: "رای دادگاه، باید حداکثر، ظرف سه روز از تاریخ انشا، پاک نویس یا تایپ شود." که به این رای، دادنامه کیفری می گویند. در قسمت های بعدی به بررسی مدت زمان ابلاغ رای دادگاه کیفری یک و دو و وضعیت متهم، بعد از صدور رای، می پردازیم.

وضعیت متهم بازداشت شده پس از صدور رای در دادگاه کیفری

در قسمت های قبل، در خصوص زمان صدور رای در دادگاه کیفری توضیح دادیم و گفتیم که مطابق قانون آیین دادرسی کیفری، صدور رای در دادگاه کیفری، باید در همان جلسه دادرسی و پس از اعلام ختم دادرسی، یا نهایتا تا یک هفته بعد از آن، صورت گیرد. در این قسمت، قصد داریم، در خصوص وضعیت متهم بازداشت شده، پس از صدور رای در دادگاه کیفری صحبت کنیم.

در پاسخ به این پرسش که وضعیت متهم بازداشت شده، بعد از صدور رای در دادگاه کیفری، چگونه خواهد بود؟ باید گفت: پس از رسیدگی پرونده در دادگاه کیفری، قاضی، ممکن است به دلیل فقدان ادله کافی، اقدام به صدور حکم برائت نماید یا به علت رضایت شاکی خصوصی در جرایم قابل گذشت، قرار موقوفی تعقیب، صادر کند؛ در این صورت، متهم بازداشت شده، بعد از صدور رای در دادگاه کیفری و به دستور قاضی، آزاد خواهد شد.

در مواردی که به علت وجود ادله کافی، فرد، مجرم شناخته شده و مجازات حبس برای وی در نظر گرفته شود، پس از صدور رای در دادگاه کیفری، مقام قضایی که پرونده را تحت نظر دارد، دستور انتقال متهم به زندان را خواهد داد. در این حالت، چون مدتی که متهم، قبل از صدور رای در دادگاه کیفری، در بازداشت بوده در کاهش میزان حبس و سایر مجازات ها موثر است، باید میزان ایام بازداشت قبل از صدور رای در دادگاه کیفری به صورت دقیق، محاسبه و به زندان اعلام شود تا مجرم، بیش از میزان محکومیت در زندان نماند.

ابلاغ رای دادگاه کیفری

در قسمت های قبل، در خصوص زمان صدور رای در دادگاه کیفری و وضعیت متهم بازداشت شده، پس از صدور رای در دادگاه کیفری، توضیح دادیم و گفتیم که استنکاف از صدور رای در دادگاه کیفری یا حقوقی، موجب محکومیت انتظامی قاضی می گردد. در این قسمت، قصد داریم، در خصوص ابلاغ رای دادگاه کیفری و مدت زمان ابلاغ رای دادگاه کیفری یک و دو، پس از صدور رای در دادگاه کیفری، صحبت کنیم.

پس از صدور رای در دادگاه کیفری، رای صادر شده باید، برای طرفین دعوا یا نمایندگان قانونی آن ها، ارسال شود که مراتب ابلاغ و ارسال آن و مدت زمان ابلاغ رای دادگاه کیفری یک و دو، در ماده 380 قانون آیین دادرسی کیفری، مورد پیش بینی قرار گرفته است. امروزه، جز در موارد استثنا شده توسط قانون گذار، پس از صدور رای در دادگاه کیفری، رای صادره، از طریق سامانه ثنا، به طرفین ابلاغ می شود. بر اساس ماده 380 قانون آیین دادرسی کیفری، مراتب ابلاغ رای، پس از صدور رای در دادگاه کیفری و مدت زمان ابلاغ رای دادگاه کیفری یک و دو،​ مطابق مراحل زیر می باشد:

مدیر دفتر دادگاه، باید حداکثر ظرف سه روز پس از امضای دادنامه، آن را برای ابلاغ، ارسال نماید.

در جرایم منافی عفت، در صورتی که متن دادنامه، در بردارنده مطالبی باشد که اطلاع شاکی از آن، حرام است و در جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور، ابلاغ دادنامه حضوری است.

در صورت ابلاغ حضوری رای به اصحاب دعوا در مدت زمان ابلاغ رای دادگاه کیفری یک و دو، ابلاغ مجدد آن، ضرورت نداشته، اما، دادن نسخه ای از رای یا تصویر مصدق آن به طرفین، الزامی است.

اعتراض به رای دادگاه کیفری

پس از توضیح نحوه ابلاغ رای، پس از صدور رای در دادگاه کیفری، در این قسمت، قصد داریم، نحوه اعتراض به رای دادگاه کیفری را مورد بررسی قرار داده و در خصوص مراحل اعتراض به رای دادگاه کیفری، پس از صدور آن، صحبت کنیم. اعتراض به آرای صادره از دادگاه کیفری، بسته به اینکه در مرحله بدوی صادر شده اند یا تجدید نظر و بسته به اینکه جزو آرای قابل اعتراض می باشند یا خیر، متفاوت است. 

نحوه اعتراض به آرای دادگاه بدوی، چنانچه قابل تجدید نظر خواهی باشند، یا به موجب صدور غیابی، از قابلیت واخواهی برخوردار باشند، بدین صورت است که طرف دعوایی که حق اعتراض دارد، باید در مهلت قانونی اعتراض، مراتب اعتراض خود را با ارائه دادخواست تجدید نظر خواهی یا واخواهی و ارسال آن از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، اعلام نماید. مهلت اعتراض به حکم و واخواهی، برای افراد مقیم ایران 20 روز و برای اشخاص مقیم خارج از ایران، 2 ماه از تاریخ ابلاغ رای و مهلت اعتراض به قرار، برای اشخاص مقیم ایران ده روز و برای افراد ساکن خارج از کشور، دو ماه از تاریخ ابلاغ رای خواهد بود.

آرای صادره از دادگاه های کیفری در مرحله تجدید نظر، غیر قابل اعتراض هستند، مگر در مواردی که قانون مشخص نموده باشد. در این حالت، اعتراض به رای دادگاه کیفری، از طریق طرق فوق العاده اعتراض به رای دادگاه کیفری، نظیر فرجام خواهی و اعاده دادرسی صورت می گیرد. شایان ذکر است، برخی آرای قطعی مرحله بدوی نیز، به موجب قانون، قابلیت اعاده دادرسی و فرجام خواهی را دارند.

درخواست فرجام خواهی، پس از صدور رای در دادگاه کیفری، به دادگاه صادر کننده رای داده می شود و درخواست اعاده دادرسی به دیوان عالی کشور. در مواردی که رای، خلاف شرع بین است و فرد قصد اعاده دادرسی از آن را دارد، درخواست به رئیس کل دادگستری استان، داده خواهد شد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد صدور رای در دادگاه کیفری در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون صدور رای در دادگاه کیفری پاسخ دهند.