نیابت قضایی در امور کیفری

یکی از قرار های که دادسرا ممکن است در طول فرآیند دادرسی کیفری صادر نماید ، قرار نیابت قضایی می باشد . در واقع برای رسیدن به نتیجه بازپرس نیاز به تحقیق از متهم ، استماع شهادت شهود و معاینه محلی دارد اما اگر اجرای این موارد خارج از حوزه قضایی محل ماموریت بازپرس لازم شود قرار نیابت قضایی صادر می گردد .

در پرونده های کیفری برای صدور حکم گاهی تحقیقاتی گسترده ای لازم است مانند معاینه محلی یا جمع آوری آلات جرم و غیره ، اما اگر دادگاه رسیدگی کننده به دعوا نتواند اقدامات لازم را انجام دهد می تواند تحقیقات و اقدامات را به دادگاه دیگری بسپارد که محل مورد بررسی در آنجا قرار دارد . 
در واقع این امکان وجود دارد که رسیدگی به ادله توسط دادگاهی که به دعوا رسیدگی می کند ، به این علت که باید خارج از مقر یا حوزه دادگاه صورت گیرد ، امکان پذیر نباشد . بر همین اساس ، قانونگذار برابر مقرراتی که در قانون آیین دادرسی کیفری پیش بینی شده است ، نیابت قضایی و موارد صدور آن را پیش بینی کرده است .
البته نیابت قضایی می تواند به صورت داخلی باشد و یا به دادگاه های خارج از کشور که به آن نیابت قضایی بین المللی گفته می شود . به همین دلیل در این مقاله به بررسی نیابت قضایی در امور کیفری و وارد صدور قرار نیابت قضایی می پردازیم .

موارد صدور قرار نیابت قضایی

صدور و اعطای نیابت قضایی از سوی یک مرجع قضایی به محل مورد نظر دیگر فقط در موارد مقرر در قانون آیین دادرسی کیفری امکان پذیر است که از مواد 119 تا 121 این قانون به این موضوع اختصاص داده شده است . 
دادسرا مسئول انجام تحقیقات مقدماتی در خصوص جرم است و در واقع با تحقیقات دادسرا مشخص می گردد که جرم محقق شده است یا خیر و همچنین متهم مجرم می باشد یا خیر . در صورتی که نتیجه مورد نظر حاصل گردد مقام قضایی تصمیم مقتضی را صادر می کند که به تصمیمات صادره از سوی دادسرا قرار گفته می شود . 
یکی از قرار های که دادسرا ممکن است در طول فرآیند دادرسی صادر نماید ، قرار نیابت قضایی می باشد . این قرار را اینگونه می توان توضیح داد که برای رسیدن به نتیجه بازپرس نیاز به تحقیق از متهم ، استماع شهادت شهود و معاینه محلی دارد . اما اگر اجرای این موارد خارج از حوزه قضایی محل ماموریت بازپرس لازم شود ، قرار نیابت قضایی صادر می گردد .
به طور کلی مواردی که قرار نیابت قضایی صادر می شود عبارتند از : تحقیق از متهم ، استماع شهادت شهود و مطلعین ، معاینه محلی ، بازرسی از منازل ، اماکن و اشیا ء ، جمع آوری آلات جرم و هر اقدام دیگری .
اما مواردی وجود دارند که قابل نیابت نمی باشد ، به عبارت دیگر مواردی که اعطای نیابت قضایی در آن ها ممکن نیست عبارتند از ، مواردی که اقرار متهم ، شهادت شهود یا شهادت بر شهادت مستند رای دادگاه باشد ، استماع این موارد توسط قاضی صادر کننده رای الزامی است و قابل نیابت نمی باشد . 

قانونگذار در خصوص نیابت قضایی در ماده 119 قانون آیین دادرسی کیفری بیان می کند که : " اگر تحقیق از متهم ، استماع شهادت شهود و مطلع ، معاینه محل  بازرسی از منازل و اماکن و اشیاء ، جمع‏ آوری آلات جرم و غیره یا هر اقدام دیگری خارج از حوزه قضائی محل ماموریت بازپرس لازم شود ، وی با صدور قرار نیابت قضائی مطابق مقررات قانونی و ارسال اصل یا تصویر اوراق مورد نیاز پرونده و تصریح موارد ، انجام آنها را از بازپرس محل ، تقاضا می کند . این بازپرس در حدود مفاد نیابت اعطائی ، موضوع نیابت را انجام می دهد . . . " .

چگونگی اجرای نیابت قضایی

بازپرس با صدور قرار نیابت قضایی کیفری ، اصل یا تصویر اوراق مورد نیاز را با تصریح موارد لازم به نزد بازپرس محل مورد نظر ارسال و از او انجام آن موارد را تقاضا می کند . 
بازپرس نیابت گیرنده در حدود مفاد نیابت اعطایی موضوع نیابت را انجام می دهد ، یعنی نیابت گیرنده فقط در خصوص همان موضوعی که به آن نیابت داده شده است می تواند اقدام نماید . 
پس از انجام امور مورد تقاضا نیابت گیرنده ، اوراق تنظیمی را پس از امضاء به همراه سایر مدارک به دست آمده ، نزد مرجع نیابت دهنده می فرستد و اگر که اجرای تمام یا بخشی از مفاد نیابت مربوط به حوزه قضایی دیگری باشد ، اوراق را برای اجرای نیابت به مرجع مزبور ارسال و مراتب را به بازپرس نیابت دهنده اعلام می دارد .  
لازم به ذکر است که اگر در اجرای نیابت قضایی نیاز به قرار تامین باشد ، بازپرس اعطا کننده نیابت قضایی می تواند نوع تامین را معین کند یا اختیار اخذ تامین و نوع آن را به نظر بازپرسی که تحقیق از او خواسته شده واگذار کند . 
اختیار مقام قضایی نیابت گیرنده در خصوص صدور قرار تامین به این صورت است که اگر بازپرس نیابت گیرنده احراز کند که تامین خواسته شده نامتناسب است به نظر خود تامین متناسبی اخذ می کند . همچنین اگر تقاضای اخذ تامین نشده باشد ، بازپرس نیابت گیرنده می تواند در صورت توجه اتهام با نظر خود تامین مناسب اخذ کند . 
به عبارت دیگر مرجع قضایی یا مقام قضایی نیابت گیرنده می تواند در مورد تامین نظر خود را اعمال و اجرا کند . 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نیابت قضایی در امور کیفری در کانال تلگرام موضوعات کیفری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نیابت قضایی در امور کیفری​ پاسخ دهند .