همانطور که می دانیم امروزه سیستم های رایانه ای نقش بسیار حیاتی در تمام ابعاد زندگی بشر دارند و در نتیجه جرائم رایانه ای نیز روز به روز در حال گسترش هستند ، این فضا قابلیت انجام بیشترین جرائم را دارد و همین مسئله موجب شده مراجع قضایی برای پیشگیری از این جرائم تدابیر ویژه ای را اتخاذ کنند .

عموما جرائم رایانه ای به جرائمی اطلاق می شود که به نوعی با تجارت الکترونیک مرتبط باشد و ارتباط بین جرم و قربانی تحت یک شبکه اینترنتی انجام می شود . در کلاهبرداری اینترنتی کلاهبردار باید از طریق وارد کردن ، تغییر یا محو کردن داده ها یا مختل کردن سامانه و ... مالی را تصاحب کند . به عبارت دیگر با استفاده متقلبانه از رایانه مال یا منفعتی را کسب کند . در ادامه به تعریف و توضیح کامل این جرم می پردازیم .

کلاهبرداری رایانه ای و کلاهبرداری سنتی

 کلاهبرداری سنتی به این معناست که کلاهبردار با توسل به وسایل متقلبانه مال باخته را فریب داده و مال او را ببرد . فریب در واقع غفلت و ناآگاهی مالک است ، بنابراین لازم است که مال باخته از متقلبانه بودن وسایل متقلبانه اطلاع نداشته و واقعا فریب خورده باشد .

همچنین باید رابطه مستقیمی بین توسل به وسایل متقلبانه و فریب خوردن مال باخته وجود داشته باشد . مسلما کلاهبردار باید سوء نیت داشته و به قصد بهره مند شدن خود یا شخص مورد نظرش مال دیگری را ببرد . لازم به ذکر است که کلاهبرداری از جرایم مقید است و برای تحقق آن لازم است حتما نتیجه حاصل شود .

 اما در کلاهبرداری اینترنتی کلاهبردار باید از طریق وارد کردن ، تغییر یا محو کردن داده ها یا مختل کردن سامانه و ... مال یا وجهی را تصاحب کند . حتی ممکن است اینکار بدون آگاهی بزه دیده ( مال باخته ) انجام گیرد .

تفاوت کلاهبرداری سنتی با کلاهبرداری رایانه ای، نظیر کلاهبرداری با دستگاه اسکیمر، در محیط ارتکاب این جرائم و همچنین تفاوت در وسایل ارتکاب جرم است . به عبارتی در کلاهبرداری سنتی این فرد است که با توسل به وسایل متقلبانه فریب می خورد و مال او از دست می رود اما در کلاهبرداری اینترنتی فرد در کار نیست بلکه استفاده متقلبانه از رایانه است .

عنصر مادی کلاهبرداری اینترنتی عبارت است از وارد کردن داده ها ، تغییر داده ها ، محو داده ها ، ایجاد داده ها ، متوقف کردن داده ها و مختل کردن سامانه البته این مصادیق تمثیلی اند و ممکن است مصادیق دیگری نیز در عمل مشمول این قاعده باشند . 

در مورد عنصر معنوی این جرم می توان به عمد در رفتار فیزیکی علم به غیر مجاز بودن اقدام و قصد تحصیل نتیجه اشاره کرد ، به این معنی که فرد با آگاهی از آنکه مالی را بدون آنکه حقی در آن داشته باشد از دیگری می رباید .

حتما بخوانید: جرم کلاهبرداری و عناصر آن

مصادیق جرم کلاهبرداری رایانه ای

قانون گذار در مواد 13 قانون جرائم رایانه ای مصوب 1388 و ماده 67 قانون تجارت الکترونیک مصوب 1382 به مبحث کلاهبرداری اینترنتی پرداخته است . در این ماده های قانونی مصادیق کلاهبرداری رایانه ای نام برده شده که مصادیق آن به شرح زیر هستند :
 ماده 13 قانون جرائم رایانه ای مصوب 1388 برابر با ماده 741 قانون تعزیرات  : "هر کس به طور غیر مجاز از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل محو ، ایجاد یا متوقف کردن داده ها یا مختل کردن سامانه وجه یا مال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند علاوه بر رد مال به صاحب آن به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد ."

 ماده 67 قانون تجارت الکترونیک مصوب 1382 : " هر کس در بستر مبادلات الکترونیکی با سوء استفاده و یا استفاده غیر مجاز از داده پیام ها ، برنامه ها و سیستم های رایانه ای و وسایل ارتباط از راه دور و ارتکاب افعالی نظیر ورود ، محو ، توقف داده پیام ، مداخله در عملکرد برنامه یا سیستم رایانه ای و غیره دیگران را بفریبد و یا سبب گمراهی سیستم های پردازش خودکار و نظایر آن شود و از این طریق برای خود یا دیگری وجوه اموال یا امتیازات مالی تحصیل کند و اموال دیگران را ببرد مجرم محسوب و علاوه بر رد مال به صاحبان اموال به حبس از یک تا سه سال و پرداخت جزای نقدی معادل ماخوذه محکوم می شود ."

همانطور که ملاحظه می کنید قانون گذار رفتارهایی که به وسیله آن ها جرم کلاهبرداری اینترنتی محقق می شود را مثال زده است که به تفکیک از قرار زیر هستند :
1-ورود : منظور از ورود ، وارد کردن اطلاعات در رایانه برای پردازش است . به طور مثال وارد کردن اطلاعات به سیستم رایانه ای بانک و موسسات مالی و اعتباری و واریز یا انتقال وجه به حساب خود و دیگری .
2-محو : منظور از محو ، از بین بردن و حذف کردن داده ها و اطلاعات است . به طور مثال کسی با دسترسی به اطلاعات بانکی اسناد بدهکاری خود را در بانک از بین ببرد . 
3-ایجاد : منظور از ایجاد ، به وجود آوردن اطلاعاتی است که وجود نداشته اند . به طور مثال کسی اطلاعات خود را به طور غیر مجاز وارد سامانه طرح ترافیک می کند .
4-متوقف کردن : منظور از متوقف کردن ، ایجاد وقفه و قطع جریان دسترسی به اطلاعات است . به طور مثال کسی در زمان انتقال وجه با قطع جریان دسترسی و ایجاد وقفه در زمانی که پول در حال واریز به حساب دیگری است پول را وارد حساب خود کند .
5-مختل کردن سامانه : منظور از مختل کردن سامانه ایجاد اختلال غیر مجاز در کار سیستم رایانه ای و کسب منفعت برای خود در فاصله زمانی که اختلال صورت گرفته است .
مواردی که بالا به آن ها اشاره شد همه از مصادیق ارتکاب کلاهبرداری اینترنتی هستند . در صورتی که رفتار مجرمانه ای با هر کدام از مصادیق مذکور مطابقت داشته باشد جرم کلاهبرداری رایانه ای واقع شده است .

بیشتر بخوانید : راه های اثبات کلاهبرداری

 

مرجع و نحوه ثبت شکایت از کلاهبرداری اینترنتی

اولین کاری که در مواجهه با کلاهبرداری رایانه باید انجام داد مراجعه به دادسرای جرائم رایانه ای است . این دادسرا وظیفه رسیدگی به جرائمی که در فضای مجازی و رایانه صورت گرفته را دارد . بعد از آنکه پرونده تشکیل شد و رسیدگی به جریان افتاد دادسرا برای بررسی بیشتر موضوع ، آن را به پلیس فتا ارجاع می دهد .

پلیس فتا وظیفه تامین امنیت و مقابله با جرائمی مثل کلاهبرداری های اینترنتی ، جعل داده ها و عناوین ، سرقت اطلاعات ، تجاوز به حریم خصوصی اشخاص و گروه ها ، هک و نفوذ به سامانه های رایانه ای و اینترنتی ، هرزه نگاری و جرائم اخلاقی و برخی از جرایم سازمان یافته اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی را داراست .

البته راهکار ساده تری هم در رابطه با نحوه شکایت از کلاهبرداری اینترنتی وجود دارد . در صورتی که جرمی علیه شما در فضای مجازی اتفاق افتاد می توانید به سایت اینترنتی پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات ( فتا ) مراجعه و روی آیکون ارتباطات مردمی کلیک کنید . در این بخش مشخصات ، نشانی و شماره شما ثبت می گردد و پلیس فتا در اولین فرصت با شما تماس گرفته و موضوع را پیگیری می کند . همچنین می توانید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید و از این طریق شکایت خود را تنظیم کنید .

چنانچه فروشگاه اینترنتی اقدام به دریافت وجه از خریداران و عدم تحویل گالا یا تحئیل کالای معیوب نموده، ولی شرایط وقوع جرم کلاهبرداری فراهم نباشد، امکان پیگیری شکایت از طریق سامانه نماد اعتماد الکترونیکی  enamad.ir نیز وجود خواهد داشت.

بیشتر بخوانید: جرم تحصیل مال نامشروع

 

مجازات و دادگاه صالح برای رسیدگی

مطابق با ماده 67 قانون تجارت الکترونیک مصوب 1382 مجازات جرم کلاهبرداری رایانه ای یک تا سه سال حبس و رد مال به صاحب آن و پرداخت جزا نقدی معادل مال ماخوذه می باشد . بنابراین مجازات این جرم شامل حبس ، رد مال و پرداخت جزای نقدی می باشد .
و در مورد دادگاه صالح برای رسیدگی به جرم کلاهبرداری اینترنتی هم باید گفت که با لحاظ رای وحدت رویه شماره ۷۲۹ مورخ ۱/۱۲/۱۳۹۱ هرگاه تهیه مقدمات و نتیجه حاصل از آن ، در حوزه های قضایی مختلف صورت گرفته باشد دادگاهی که بانک افتتاح کننده حساب زیان دیده از بزه که پول به طور متقلبانه از آن برداشت شده در حوزه آن قرار دارد صالح به رسیدگی است .

در ادامه بخوانید: دادگاه و دادسرای صالح برای رسیدگی به جرم کلاهبرداری رایانه ای

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد مجازات کلاهبرداری اینترنتی در کانال تلگرام موضوعات کیفری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مجازات کلاهبرداری اینترنتی پاسخ دهند .

 

 

سوالات متداول

1- مصادیق جرم کلاهبرداری رایانه ای کدامند ؟

2- قانون چه مجازات هایی را برای جرم کلاهبرداری رایانه ای در نظر گرفته است ؟

3- برای ثبت شکایت در مورد جرم کلاهبرداری باید به کدام مرجع قانونی مراجعه کرد ؟

---

نظرات کاربران