وظایف و اختیارات رئیس قوه قضاییه

رئیس قوه قضاییه عالی ترین مقام قوه قضاییه است که برای مدت پنج سال توسط رهبری انتخاب می شود و انجام وظایف مربوط به این قوه را عهده دار می شود . در پاسخ به این سوال که مهم ترین وظایف ، تکالیف و اختیارات رئیس قوه قضاییه چیست ، می توان به ایجاد تشکیلات لازم در دادگستری ، تهیه لوایح قضائی ، امور اداری و استخدامی قوه قضاییه و عزل و نصب قضات اشاره کرد .

قوه قضاییه یکی از قوای سه گانه کشوری در نظام جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود که به موجب قانون اساسی ، از سایر قوا منفک و مستقل می باشد و به صورت اختصاصی ، وظیفه رسیدگی به دعاوی و اختلافات میان افراد را به عهده دارد . در راس قوه قضاییه ، رئیس این قوه قرار گرفته است که توسط مقام رهبری برای مدت پنج سال به این سمت منصوب شده است و وظایف و اختیارات مشخصی را عهده دار خواهد بود .

اصل یکصد و پنجاه و هشتم قانون اساسی ، برخی از مهم ترین وظایف و اختیاراتی را که رئیس قوه قضاییه بر عهده دارد را بر شمرده است و به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله قصد داریم مهم ترین وظایف ، تکالیف و اختیارات رئیس قوه قضاییه را طبق قانون اساسی مورد بررسی قرار دهیم .

ایجاد تشکیلات لازم در دادگستری

اعمال قضایی ، اداری و اجرایی قوه قضاییه که شقوق مختلف آن در اصل یکصد و پنجاه و ششم مقرر شده است ، نیازمند تشکیلات فراوانی است که ریاست قوه قضائیه آن را بر عهده دارد . ایجاد ، تغییر و یا حذف تشکیلات در قوه قضائیه می تواند اثر مستقیم بر امور قضائی داشته باشد . با توجه به اینکه اعمال تشکیلاتی مذکور ، در اندرون زیادی ، به استقلال قوه قضائیه امیدوار بود . در این خصوص دو نکته جلب توجه می کند :

نکته اول اینکه ایجاد تشکیلات قضائی ، حتما باید به موجب قانون باشد ، چنان که قانون اساسی بعضی از تشکیلات قضائی را خود ، مقرر داشته است . همچون دیوان عالی کشور ، دادگاه های نظامی و دیوان عدالت اداری و تشکیل دادگاه ها و تعیین صلاحیت آنها را منوط به حکم قانون دانسته است . بنابراین ، رئیس قوه قضائیه ، در اجرای قانون اساسی و یا قوانین عادی ، به تناسب نیاز ، مبادرت به تشکیل واحدهای قضائی می نماید .

نکته دوم مربوط به اثری است که در تغییر و یا حذف تشکیلات قضائی بر سرنوشت شغلی قضات می تواند داشته باشد . با این توضیح که رئیس قوه قضائیه رأسا حق عزل قضات را ندارد ؛ با این حال قادر خواهد بود که با تغییر و یا حذف یک واحد قضائی ، عملا قاضی را از تصدی مقام خود سلب نماید که این امر با عزل او تفاوت چندانی ندارد .

تهیه لوایح قضائی مورد نیاز قوه قضاییه

اصل حاکمیت قانون ایجاب می کند که اعمال قضائی در تمام مراتب و مراحل بر اساس قانون باشد . بدین لحاظ ، قوه قضائیه برای اجرای وظایف خود ، نیازمند قوانین فراوان است . همانگونه که دستگاه های قوه مجریه مقررات مورد لزوم خود را تهیه و به صورت لوایح قانونی پس از تصویب هیات وزیران به مجلس تقدیم می نمایند ، قوه قضائیه نیز ناگزیر از اقدامی مشابه در این خصوص می باشد .

بنابراین رئیس قوه قضائیه " تهیه لوایح مذکور را از طریق تصویب هیات وزیران ، تقدیم مجلس شورای اسلامی می نماید . البته " دولت موظف است لوایح قضائی را که توسط رئیس قوه قضائیه تهیه و تحویل دولت می شود ، حداکثر ظرف مدت سه ماه تقدیم مجلس شورای اسلامی نماید " .

امور اداری و استخدامی قوه قضاییه

قوه قضائیه مانند هر سازمان دیگری نیازمند سازمان های ستادی و پشتیبانی نظیر کارگزینی ، امور اداری ، امور مالی و غیره می باشد . هر چند که امور مذکور دارای ماهیت قضایی نیست ، اما انجام آن بر امور قضایی و کار دادگاه ها و اشتغال قضات اثر مستقیم و تعیین کننده ای دارد .

رئیس قوه قضاییه به نمایندگی از طرف مقام رهبری ، ضامن استقلال قوه قضاییه است و بنابراین امر مهم است که وی به منظور انجام مسئولیت های قوه قضاییه در کلیه امور قضایی ، اداری و اجرایی منصوب می شود .

در اجرای این امر است که طبق اصل یکصد و پنجاه و هشتم قانون اساسی ، استخدام قضات عادل و شایسته و عزل و نصب آنها و تغییر محل ماموریت و تعیین مشاغل و ترفیع آنان، تعیین رئیس دادگاه و مانند اینها از امور اداری ای بوده که طبق قانون ، انحام آن ها بر عهده رییس قوه قضاییه قرار گرفته است .

نکته قابل توجهی که در این خصوص مشاهده می شود این است که اعمال رییس قوه قضاییه همواره باید به موجب قانون باشد . نظیر قانونی بودن نصب و استخدام قضات دادگاه ها طبق اصل یکصد و شصت و سوم قانون اساسی . قانونی بودن عزل قضات طبق اصل یکصد و شصت و چهار و قانونی بودن نقل و انتقال دوره ای قضات طبق اصل یکصد و شصت و چهارم .

در خصوص عزل و انتقال و تغییر سمت قضات هر چند که قانون اساسی امکان انفصال قاضی را بدون محکومیت جزایی موثر سلب نموده است ، اما تغییر سمت یا محل خدمت قاضی به اقتضای مصلحت جامعه پس از مشورت با رییس دیوان عالی کشور و دادستان کل کشور همچنان بر عهده رییس قوه قضاییه می باشد . به این معنا که این مقام عملا به سهولت قادر به جابجایی و نقل و انتقال قضات خواهد بود . با این ترتیب این احتمال وجود دارد که قاضی در برخی از موارد در ایفای وظایف قضایی استقلال شغلی خویش را آسیب پذیر احساس نماید .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد وظایف و اختیارات رئیس قوه قضاییه در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون وظایف و اختیارات رئیس قوه قضاییه پاسخ دهند .