سهم الارث دختران

حالت های مختلف ارث بردن دختر از پدر و مادر خود ، عبارت است از این که وراث منحصر به دختر یا دختران متوفی باشد ، وراث پدر و مادر و دختر متوفی باشند و وراث پدر و مادر و دختران متوفی باشند که سهم الارث دختر در مورد اول تمام ترکه ، مورد دوم نصف ترکه و مورد آخر ، دو سوم ترکه می باشد .

مرگ یک حادثه طبیعی است و آثار حقوقی خاصی را با خود به همراه می آورد . یکی از مهم ترین آثار آن بحث تقسیم اموال به جا مانده از متوفی است . احتمالا شما هم شاهد اختلافات بین وراث و اقوام متوفی در مقدار سهم الارثی که از اموال متوفی به آن ها تعلق میگیرد بوده اید . این تقسیم اموال یا به اصطلاح میراث و ماترک به جا مانده از متوفی در نظام حقوقی ایران قوانین و احکام بخصوصی دارد .

قواعد ارث در نظام حقوقی ما آمره است به این معنی که افراد نمی توانند بر خلاف آن توافق کنند . ریشه این قواعد که در قانون مدنی بیان شده ، از شرع اسلامی گرفته شده است که منحصر به فرد بوده و اصول و استثنائات فراوانی دارد . برای مثال سهم الارث دختر ، در حالت ها و شرایط مختلف متفاوت خواهد بود ، در حالت هایی او یک میزان مشخص از ترکه در یافت می کند و در بعضی موارد میزان ارث او نصف پسر خواهد بود. 

از این رو در این مقاله به این پرسش ها پاسخ می دهیم که اولا جایگاه دختر در طبقات ارث کجاست و حالت های مختلف ارث بردن دختر از پدر و مادر خود چیست و سهم الارث او در هر حالت چقدر است و به چه ترتیب محاسبه می شود و سپس ، استثنائات مربوط به ارث بردن دختر را بررسی می کنیم و توضیحاتی در رابطه با ارث دختر از پدر و ارث دختر از مادر ارائه خواهیم نمود . 

جایگاه دختر در طبقات ارث

بر طبق ماده 861 قانون مدنی : " موجب ارث دو امر است ، نسب و سبب ." به طور کلی افراد در صورتی از هم ارث می برند که با هم رابطه خویشاوندی ، اعم از نسبی و سببی داشته باشند : خویشاوند نسبی ، به خویشاوندی گفته می شود که ناشی از تولد انسانی از انسان دیگر و پیوند خونی است و خویشاوندی سببی را هم باید خویشاوندی که منشاء آن از عقد ناشی می شود تعریف کرد . مانند عقد نکاح دائم که باعث بوجود آمدن موجبات ارث زوج و زوجه می شود .

به موجب قواعد و مقررات ارث ، طبقات و درجات ارث برای خویشاوندان نسبی ( ناشی از تولد ) سه طبقه است . هر کدام از این طبقات بر طبقه پایین تر از خود ارجحیت دارند . به این معنا که بر فرض ، در صورت وجود فرزندان و پدر یا مادر در طبقه ی اول ، طبقات بعدی ارث نمی برند . طبقات ارث به شرح زیر هستند : 

1" پدر و مادر و اولاد ( فرزندان ) و اولادِ اولاد ( نوه ها و نتیجه ها و... ) تا هر اندازه که پایین روند .

2اجداد ( جد و جده یا پدر بزرگ و مادر بزرگ ) تا هر قدر که بالا روند و برادر و خواهر و اولاد ایشان تا هر اندازه که پایین روند .

3اعمام ( عمه و عمو ) و اخوال ( خاله و دایی ) و اولاد ایشان تا هر قدر که پایین روند و اعمام و اخوال پدر و مادر ایشان و سپس اعمام و اخوال جد وجده تا هر اندازه که بالا روند و اولاد این اعمام و اخوال تا هر قدر که پایین روند ."

پس همانطور که برای ما مشخص شد جایگاه دختر در طبقات ارث ، طبقه اول است که این طبقه ، بر طبقات بعدی مقدم است ؛ یعنی اگر متوفی فرزندانی داشته باشد ، خویشاوندان دیگر ایشان از طبقات دوم و سوم ، ارث نخواهند برد .

حالت های مختلف ارث بردن دختر

تا حدودی با قواعد و احکام ارث آشنا شدیم و متوجه شدیم که دختر متوفی از طبقه اول ارث است و به همراه پدر و مادر و پسر متوفی بر بقیه وراث مقدم است . اکنون به بررسی حالت های مختلف ارث بردن دختر از پدر و مادر و ارائه مثال ها و نمونه هایی برای تقسیم ارث می پردازیم. 

1 حالت اول : انحصار وراث به دختر یا دختران متوفی

این حالت به این معنا است که پدر و مادر متوفی در قید حیات نیستند و تنها وارث او دختر یا دخترانش هستند . ماده 907 قانون مدنی به این حالت اشاره دارد : "اگر متوفی ابوین نداشته و یک یا چند اولاد داشته باشد ترکه به طریق ذیل تقسیم می شود : "اگر فرزند ، منحصر به یکی باشد خواه پسر خواه دختر تمام ترکه به او می رسد . اگر اولاد متعدد باشند ولی تمام پسر ، یا تمام دختر ، ترکه بین آ ن ها بالسویه تقسیم می شود . اگر اولاد متعدد باشند و بعضی از آن ها پسر و بعضی دختر ، پسر دو برابر دختر ارث می برد ."
با توجه به این ماده اگر تنها وارث متوفی یک دختر باشد و وارث دیگری از طبقه اول یا زوج و زوجه وجود نداشته باشد سهم دختر متوفی ، تمام ارث خواهد بود . اگر متوفی چند دختر به عنوان وارث داشته باشد تمام ارث بین آن ها به نسبت مساوی تقسیم می شوند . و اگر وراث متوفی یک یا چند دختر به همراه یک یا چند پسر باشند ترکه ( ارث ) بین آن ها به نسبت آن که پسر یا پسرها دو برابر دختر یا دخترها ارث ببرند تقسیم می شود .

2حالت دوم : وراث پدر و مادر و دختر متوفی باشند

این حالت به این معنا است که متوفی پدر و مادر ( ابوین ) و یک دختر داشته باشد . ماده 908 قانون مدنی به بیان این حالت پرداخته است :" هرگاه مادر یا پدر متوفی یا هر دو ابوین او موجود باشد با یک دختر سهم هر یک از مادر و پدر سدس ترکه و فرض دختر نصف آن خواهد بود و مابقی بین تمام وراث به نسبت فرض آن ها تقسیم می شود مگر اینکه مادر حاجب داشته باشد که در این صورت مادر از مابقی چیزی ارث نمی برد ."

بنابراین اگر وراث متوفی پدر یا مادر و یا پدر و مادر همراه با یک دختر باشند ، سهم ارث پدر از فرزند فوت شده اش، یک ششم بوده ، سهم ارث مادر نیز یک ششم می باشد و دختر نصف ترکه را به ارث می برد . فلذا در این فرض سه ششم ترکه به دختر تعلق می گیرد . در این صورت مجموع سهام ترکه پنج ششم می باشد که مابقی آن به نسبت سهم های آن ها بین آن ها تقسیم می شود .

3حالت سوم : وراث پدر و مادر و دختران متوفی باشند

این حالت به این معنا است که متوفی پدر و مادر و چند دختر داشته باشد . ماده 909 قانون مدنی توضیحاتی را در این خصوص بیان کرده است :" هرگاه مادر یا پدر متوفی یا هر دو ابوین او موجود باشند با چند دختر ، فرض تمام دخترها دو ثلث ترکه خواهد بود که بالسویه بین آن ها تقسیم می شود و فرض هر یک از پدر و مادر یک سدس و ما بقی اگر باشد ، بین تمام وراث به نسبت فرض آن ها تقسیم می شود مگر اینکه مادر حاجب داشته باشد در این صورت مادر از باقی چیزی نمی برد ."

در این حالت سهم ارث مادر از فرزند متوفی و پدر از متوفی هر کدام یک ششم ترکه را و چهار ششم ترکه بین دختران متوفی به طور مساوی تقسیم می شود . اگر متوفی تنها پدر یا تنها مادر و چند دختر داشته باشد ، در این صورت یک ششم ترکه باقی می ماند و به نسبت یک پنجم به پدر یا مادر و چهار پنجم بین دختران تقسیم می شود .

نکته مهمی که باید به آن توجه داشت این است که بر مبنای ماده 913 قانون مدنی :"در تمام صور مذکوره در این مبحث هر یک از زوجین که زنده باشد فرض خود را می برد و این فرض عبارت است از نصف ترکه برای زوج و ربع آن برای زوجه در صورتی که میت اولاد یا اولاد اولاد نداشته باشد و از ربع ترکه برای زوج و ثمن آن برای زوجه در صورتی که میت اولاد و یا اولاد اولاد داشته باشد و مابقی ترکه بر طبق مقررات مواد قبل مابین سایر وراث تقسیم می شود ."

پس باید گفت که اگر متوفی دختر یا دخترانی داشته باشد زوجه یا زن متوفی یک هشتم از اموال به جا مانده او را و زوج یا شوهر ، یک چهارم اموال را در کنار سایر وراث و بر مبنای همان قواعدی که در بالا بیان کردیم ، به ارث خواهد برد .

بررسی یک استثنا در سهم الارث دختران

در مواد قانونی که در بالا اشاره شد ، حالات مختلف قواعد تقسیم ارث در صورت وجود دختر یا دختران برای متوفی را بررسی کردیم . اکنون می خواهیم به یکی از استثنائات طبقه اول ارث بپردازیم :

بر مبنای ماده 910 قانون مدنی : "هرگاه میت اولاد داشته باشد گرچه یک نفر ، اولاد اولاد او ارث نمی برند ." از دقت در این ماده اینطور می فهمیم که اگر متوفی دختر یا دخترانی داشته باشد ، نوه ها و یا نتیجه های او ارث نخواهند برد .

اما از طرف دیگر ، ماده 911 قانون مدنی :" هرگاه میت اولاد بلاواسطه نداشته باشد اولاد اولاد او قائم مقام اولاد بوده و بدین طریق جزو وراث طبقه اول محسوب و با هر یک از ابوین که زنده باشد ارث می برد . تقسیم ارث بین اولاد بر حسب نسل به عمل می آید یعنی هر نسل حصه ی کسی را می برد که به توسط او به میت می رسد . بنابراین اولاد پسر دو برابر اولاد دختر می برند . در تقسیم بین افراد یک نسل پسر دو برابر دختر می برد ."

بنابراین اگر هیچ کدام از فرزندان میت در قید حیات نباشند ، نوه ها ارث پدر یا مادر خود را می برند و اگر تنها وارثین متوفی نوه های دختری باشد ، سهم الارث آن ها برابر با سهم الارث مادرشان است که حالت های مختلف ارث بردن دختر از پدر و مادر را درتیتر قبل بیان کردیم .

ارث دختر از پدر

دختر، در صورتی که در زمان فوت پدرش در قید حیات باشد از او ارث می برد و در صورتی که دختر زود تر از پدرش فودت کند ، ارث فرزند فوت شده به او می رسد . طبق قوانین ما ، در صورتی که تعداد وارثین متعدد باشد ، سهم الارث دختران متفاوت می شود که در قسمت های قبل حالت های مختلف ارث بردن دختر از پدر و مادر را به شما ارائه دادیم .

 دختران و به طور کلی فرزندان از طبقه اول ارث هستند ، به این معنی که در صورتی که پدر فوت کند ، دختر برای ارث بردن در اولویت است و در صورتی افراد طبقه دوم می توانند از متوفی ارث ببرند که هیچ کدام از نفرات طبقه اول در قید حیات نباشند .

برای ارث بردن دختر از پدر علاوه بر این شرط که در زمان فوت پدر زنده باشد ، باید موانع ارث بردن نیز وجود نداشته باشد . موانع ارث از قرار زیر است : 

1دختر پدرش را به قتل رسانده باشد : در صورتی که دختر پدرش را به عمد و به قتل رسانده باشد ، از ارث محروم می شود.

2 پدر مسلمان باشد و دختر کافر باشد : در این فرض دختر از پدرش ارث نمی برد.

3دختر از زنا متولد شده باشد : فرزند متولد از زنا ، چه دختر چه پسر ، از پدر خود ارث نمی برد . 

به طور کلی ارث دختر از پدر ، در صورتی که تنها وارث باشد ، تمام اموال ، و اگر تنها فرزند باشد اما وراث دیگری از طبقه اول موجود باشد ، یک دوم خواهد بود و همچنین اگر وراث چند دختر باشند و افراد دیگر از طبقه اول باشد ، دو سوم و در صورتی که برادر داشته باشد ، بین آن ها به این نسبت که پسر ها دو برابر دختر ها ارث می برند ، تقسیم می شود .

ارث دختر از مادر

دختر از مادر خود ارث می برد و قواعد ارث بردن دختر از مادر ، همانی است که در قانون مشخص شده است و هیچ تفاوتی بین نحوه تقسیم ارث پدر یا مادر وجود ندارد ، هرچند در عرف ممکن است متفاوت باشد و یا متوفی طور دیگری وصیت کرده باشد . با توجه به این که وارثین متوفی چه کسانی هستند ، نحوه تقسیم ترکه متفاوت خواهد بود که در بالا آورده شده است . برای این که دختر از مادرش ارث ببرد باید شرایطی وجود داشته باشد که در زیر بیان شده است : 

1دختر در زمان فوت مادرش در قید حیات باشد : زنده بودن دختر در زمان فوت مادر اهمیت دارد نه زمان تقسیم ترکه و در صورتی که دختر از مادر خود ولو چند ثانیه دیر تر فوت کند، از او ارث می برد .

2دختر مادرش را به قتل نرسانده باشد : قتل مورث مانع ارث بردن است در صورتی که دختر مادرش را به قتل عمد برساند ، از او ارث نمی برد .

3اگر مادر مسلمان است ، دختر کافر نباشد : کافر به هیچ وجه از مسلمان ارث نمی برد .

4دختر از زنا متولد نشده باشد : ولادت از زنا مانع ارث بردن است .

بر خلاف تصور عامه تفاوتی میان نحوه تقسیم ارث مادر و دیگر قواعد ارث وجود ندارد و هر دختر به طور کلی در صورتی که تک باشد ، یک دوم از ترکه به او می رسد و اگر چند دختر باشد ، دو سوم می گیرند و بین آن ها به صورت تساوی تقسیم می شود و در صورتی که برادر داشته باشد و ورثه دیگر از طبقه اول وجود داشته باشد ، ماترک بین دختران و پسران تقسیم می شود و دختران نصف پسران ارث می برند . جزئیات و حالت های مختلف ارث بردن دختر از پدر و مادر ، در بالا ارائه شده است . 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد سهم الارث دختران در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون سهم الارث دختران پاسخ دهند .