شرکت های دولتی

شرکت های دولتی ، به شرکت هایی گفته می شود که به موجب قانون برای انجام قسمتی از تصدی های دولت ایجاد شده اند و بیشتر از پنجاه درصد سهام و سرمایه آنها به دولت تعلق دارد . لازم به ذکر است که شرکت های دولتی ، با اجازه قانون ایجاد می شوند .

یکی از مهم ترین دستگاه های اجرایی در ساختار اداری کشور را می توان شرکت های دولتی دانست و همانگونه که از نام آن مشخص است ، به صورت شرکتی ایجاد و اداره می شوند و در کنار وزارتخانه ها ، موسسات دولتی و موسسات عمومی غیر دولتی ، اداره برخی از فعالیت های اقتصادی را بر عهده خواهند داشت .

در قوانین مرتبط ، شرکت های دولتی تعریف شده اند که بر اساس این تعریف ، این شرکت ها برای انجام فعالیت های تصدی گرایانه دولت ایجاد می شوند و البته بیشتر از نیمی از سرمایه و سهام آنها ، به دولت تعلق دارد . به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی این سوال بپردازیم که تعریف قانونی شرکت دولتی چیست و در ادامه نیز شرایط تشکیل شرکت های دولتی و ساختار شرکت های وابسته یا تابعه دولت را مورد بررسی قرار دهیم .

تعریف شرکت های دولتی چیست

از جمله مهم ترین قوانینی که به تعریف ساختار شرکت های دولتی پرداخته اند ، می توان به قانون محاسبات عمومی مصوب 1366 و قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 1386 اشاره نمود . بر اساس ماده 4 قانون محاسبات عمومی : " شرکت دولتی واحد سازمانی مشخصی است که با اجازه قانون به صورت شرکت ایجاد شود یا به حکم قانون و یا دادگاه صالح ، ملی و مصادره شده و به عنوان شرکت دولتی شناخته شده باشد و بیش از 50 درصد از سرمایه آن متعلق به دولت باشد " .

علاوه بر این ، ماده 4 قانون مدیریت خدمات کشوری نیز به تعریف مفهوم شرکت های دولتی پرداخته است که اندکی با تعریف قانون محاسبات عمومی متفاوت است . به موجب ماده مذکور ، شرکت دولتی " بنگاه اقتصادی است که به موجب قانون برای انجام قسمتی از تصدی های دولت به موجب سیاست های کلی اصل چهل و چهارم 44 قانون اساسی ، ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری جزء وظایف دولت محسوب می‌گردد ، ایجاد و بیش از پنجاه درصد 50 سرمایه و سهام آن متعلق به دولت می‌باشد .

هر شرکت تجاری که از طریق سرمایه گذاری وزارتخانه ها ، مؤسسات دولتی و شرکت ‌های دولتی منفردا یا مشترکا ایجاد شده ، مادام که بیش از پنجاه درصد 50 سهام آنها منفردا یا مشترکا متعلق به واحدهای سازمانی فوق الذکر باشد ، شرکت دولتی است " .

شرایط تشکیل شرکت های دولتی

در قسمت قبل ، ضمن تعریف ساختار شرکت های دولتی ، شرایط تشکیل اینگونه شرکت ها نیز بیان شد که به موجب آن ، شرکت های دولتی برای انجام فعالیت های تصدی ( و نه امور حاکمیتی ) دولت ایجاد و تشکیل شده اند و بایستی لزوما بیشتر از نیمی از سرمایه و سهام آنان متعلق به دولت باشد .

علاوه بر موارد مذکور ، به موجب تبصره اول ماده 4 قانون مدیریت خدمات کشوری ، تشکیل شرکت ‌های دولتی تحت هریک از عناوین فوق الذکر ، صرفا با تصویب مجلس شورای اسلامی مجاز است . همچنین تبدیل شرکت ‌هایی که سهام شرکت‌ های دولتی در آن ها کمتر از پنجاه درصد 50 درصد است ، با افزایش سرمایه به شرکت دولتی ممنوع است .

علاوه بر این ، به موجب تبصره 2 ماده مذکور ، شرکت ‌هایی که به حکم قانون یا دادگاه صالح ، ملی و یا مصادره شده و شرکت دولتی شناخته شده یا می‌شوند ، شرکت دولتی تلقی می‌گردند . در مورد شرکت های دولتی ، ذکر این نکته ضروری است که چون فلسفه وجودی این شرکت ها کسب سود و درآمد است و مانند تاجر عمل می کنند ، بنابراین ، بایستی تابع قواعد حقوق تجارت باشند . شرکت های دولتی از نظر ساختاری تابع نهادهای پیش بینی شده در قانون تجارت هستند و دارای نهادهای تصمیم گیرنده ( مجامع عمومی ) ، اداره کننده ( هیات مدیره و مدیر عامل ) و نهادهای کنترل کننده ( یعنی بازرس ) هستند .

اما در نظام حقوقی ایران ، از این جهت شرکت های دولتی را موسسات عمومی محسوب می کنیم چرا که این شرکت ها از برخی از امتیازات قدرت عمومی یا حاکمیتی برخوردار هستند . به عنوان مثال شرکت هایی مثل شرکت مخابرات و یا شرکت نفت می توانند مانند سایر دستگاه های دولتی اقدام به تملک اراضی افراد برای انجام وظایف و خدمات خود بنمایند که این موارد ، از مصادیق بارز اعمال حاکمیت است .

شرکت های وابسته دولتی

یکی از مفاهیم رایج در حقوق اداری ایران ، اصطلاح شرکت های وابسته یا شرکت های تابعه دولت است . در مقررات موجود ، ملاک دقیقی برای تشخیص این شرکت ها از شرکت های دولتی ذکر نشده است . با این حال ، به نظر می رسد که چون شرکت های دولتی بیشتر از 50 درصد سرمایه شان متعلق به دولت است ، بنابراین شرکت های وابسته دولتی به شرکت هایی اطلاق می شود که کمتر از 50 درصد سهام یا سرمایه آن متعلق به دولت است .

طبق تبصره 3 ماده 7 قانون برنامه چهارم توسعه ، شرکت هایی که سهم دولت و شرکت های دولتی در آن ها کمتر از 50 درصد است ، غیر دولتی بوده و مشمول قوانین شرکت های دولتی نیستند .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد شرکت های دولتی کدامند​​ در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شرکت های دولتی کدامند​​​ پاسخ دهند .