انواع مهریه اعم از مهرالمثل ، مهرالمتعه و مهرالمسمی

مهریه از جمله حقوق مالی است که به موجب عقد نکاح به مالکیت زن درآمده، به نحوی که حتی پس از فوت شوهر از ماترک وی قابل مطالبه می باشد. مهریه انواع و اقسامی دارد که بر اساس شرط استطاعت به مهریه عند الاستطاعه و عند المطالبه تقسیم می شود و از نظر تعیین مهر در نکاح به مهرالمثل ، مهرالمتعه ، مهرالمسمی و مهرالسنه تقسیم می شود . 

مهریه از جمله حقوق مالی زن است که با عقد نکاح به او تعلق می گیرد و مرد هم باید آن را به او پرداخت کند به طوری که حتی در صورت مرگ مرد ، مهریه بر ذمه مرد باقی می ماند و باید از ماترک او پرداخت شود . 

در بیشتر ازدواج ها ، در مورد میزان مهریه زن پیش از ازدواج ، توافق صورت می گیرد و آن میزان در عقدنامه ذکر می شود و اما این که به هر دلیل ، این میزان را تعیین نکنند ، خارج از تصور نیست ؛ لذا از این نظر ، مهریه به انواعی تقسیم می شود . به علاوه مهریه را با توجه به توانایی مالی مرد برای پرداخت آن ، به اقسامی تقسیم کرده اند . 

به همین مناسبت در این مقاله به این مساله که انواع مهریه چیست و بر چه اساسی تقسیم بندی می شود ، خواهیم پرداخت ؛ سپس توضیحاتی در زمینه انواع مهریه از نظر شرط استطاعت شامل مهریه عند الاستطاعه و عند المطالبه ، و اقسام مهریه از نظر تعیین مهر در نکاح شامل مهرالمثل ، مهرالمسمی ، مهرالمتعه و مهرالسنه ارائه خواهیم داد و شرایط تعلق انواع مهریه را بررسی خواهیم کرد . 

انواع مهریه

مهر یا مهریه یکی از حقوق مالی زن است که به مجرد جاری شدن صیغه عقد ، زن مالک آن می شود . هر چیزی که ارزش مالی داشته باشد ، می تواند مهریه زن قرار بگیرد و زن هم می تواند آن را حتی بعد از فوت شوهرش ، مطالبه کند و عواملی مانند نشوز و مانند آن در این مورد که زن می تواند مهریه دریافت کند یا خیر تاثیری ندارد . 

مهریه انواع و اقسامی دارد که بر اساس شرط استطاعت ، به دو دسته عند الاستطاعه و عند المطالبه تقسیم می شود و بر اساس تعیین مهر در نکاح به مهرالمثل ، مهرالمسمی و مهرالمتعه تقسیم می شود که هر کدام از این انواع و اقسام شرایط خاص خودش را دارد. 

مهریه می تواند ترکیبی از انواع آن باشد و مثلا می تواند مقداری از مهریه عند المطالبه و مقداری از آن عند الاستطاعه باشد .

با توجه به ماده 22 قانون حمایت از خانواده ، میزان مهریه هر چقدر که توافق شود ، تنها تا 110 سکه آن، زن در صورت عدم پرداخت برای جلب شوهر اقدام نماید و برای دریافت مبالغ مازاد بر آن ، امکان جلب مرد وجود ندارد، مگر اینکه ملائت و توانایی مالی مرد اثبات گردد.

مهریه از هر نوعی که باشد تحت شرایط خاص خود قابل مطالبه است و مرد در هر صورت باید مهریه همسر خود را بپردازد . 

انواع مهریه از نظر شرط استطاعت

مهریه را مرد باید به زن بپردازد و گاهی پیش می آید که مرد ، توانایی مالی برای پرداخت مهریه را ندارد و از این رو ، در مطالبه مهریه شرط استطاعت مطرح شده و مهریه بر این اساس به دو نوع تقسیم بندی می شود . انواع مهریه از نظر شرط استطاعت عبارت است از مهریه عند المطالبه و عند الاستطاعه که در ادامه به آن ها پرداخته ایم .

1 مهریه عند المطالبه : عند المطالبه به معنی هنگام مطالبه است و مهریه عندالمطالبه مهریه ای است که زن هر زمان که آن را مطالبه کند مرد باید آن را بپردازد و در صورتی که مرد آن را نپردازد می تواند از مراجع قانونی برای مطالبه آن اقدام کند و حتی در صورتی که مرد واقعا استطاعت مالی نداشته باشد ، و ادعای اعسار از پرداخت مهریه او اثبات شود ، ضمانت اجراهایی وجود دارد که زن می تواند با استناد به آن مرد را ملزم به پرداخت مهریه کند . 

2 مهریه عندالاستطاعه : عند الاستطاعه به معنی هنگام توانایی است و این توانایی در این جا به معنی توانایی مالی می باشد و مهریه عند الاستطاعه ، مهریه ای است که مرد هر زمان که توانایی مالی داشته باشد ملزم به پرداخت آن می باشد . در مهریه عندالاستطاعه زن ، باید استطاعت و توانایی مرد را اثبات کند .

هر دو نوع مهریه ، عند الاستطاعه و عند المطالبه قابل دریافت و از دیون ممتاز است و مرد به هیچ وجه نمی تواند از پرداخت آن شانه خالی کند ، مگر این که خود زن تصمیم به بخشیدن مهریه بگیرد و آن را بذل کند . 

در گذشته ، در صورتی که مهریه زن عند المطالبه بود ، و مرد به هر دلیل ، از جمله عدم توانایی مالی آن را پرداخت نمی کرد ، زن می توانست او را به زندان محکوم کند و در مورد مهریه های عندالاستطاعه ، مرد تنها در صورتی به زندان می افتاد که توانایی پرداخت مهریه را داشت اما از پرداخت آن امتناع می کرد اما امروزه ، طبق بخشنامه اصلاحیه بند (ج) ماده ۱۸ آیین نامه نحوه ی اجرای محکومیت های مالی، مهریه چه عند الاستطاعه باشد چه عندالمطالبه ، امکان به زندان انداختن مرد به دلیل عدم توانایی مالی برای پرداخت مهریه وجود ندارد و تنها در صورتی می توان او را به زندان محکوم کرد که علی رغم توانایی مالی ، از پرداخت آن خودداری کند . 

اقسام مهریه از نظر تعیین مهر در نکاح

زن و مرد می توانند در زمان عقد ، بر روی میزان مهریه توافق کنند اما در شرایطی ممکن است به هر دلیل این میزان مشخص نشده باشد و با این حال ، این به آن معنی نیست که به زن مهریه تعلق نمی گیرد و در صورتی که زن و شوهر در میزان مهریه به توافق نرسیده باشند ، راه های دیگری برای تعیین میزان مهریه زن وجود دارد و لذا مهریه از این نظر به اقسامی تقسیم بندی می شود . اقسام مهریه از نظر تعیین مهر در نکاح عبارت است از مهرالمسمی ، مهرالمثل ، مهرالمتعه و مهرالسنه که در زیر تعریف هر کدام را بیان کرده ایم .

1 مهرالمسمی : مقدار مال معینی است که با توافق طرفین در هنگام عقد به عنوان مهریه زن معین شده است که مرد باید آن مقدار را به زن بپردازد . البته نکته قابل توجه این است که زن فقط می تواند برای دریافت 110 سکه مرد را به پرداخت مهریه جلب کند و از ضمانت اجرا های قانون اجرای محکومیت های مالی بهره بگیرد .

2 مهرالمثل : در صورتی که میزان مهریه زن ، در عقدنامه نکاح ذکر نشده باشد و طرفین هیچ توافقی بر این مبنا انجام نداده باشند  و همچنین بین طرفین نزدیکی رخ داده باشد ، برای زن ، مهرالمثل تعیین می شود . ماده 1087 مهرالمثل را تعریف کرده است : " اگر در نکاح دائم مهر ذکر نشده یا عدم مهر شرط شده باشد نکاح صحیح است و طرفین میتوانند بعد از عقد مهر را به تراضی معین‌ کنند و اگر قبل از تراضی بر مهر معین بین آن ها نزدیکی واقع شود زوجه مستحق مهرالمثل خواهد بود. "

علاوه بر آن موارد دیگری نیز وجود دارد که زن مستحق دریافت مهرالمثل می شود . این موارد عبارتند از : 

در صورتی که عقد نکاح به درستی منعقد نشده باشد و یا شرایط لازم برای انعقاد را نداشته باشد و زن هم از این قضیه اطلاع نداشته باشد و با مرد ، نزدیکی کند ، مهرالمثل به او تعلق خواهد گرفت . طبق ماده 1099 : " در صورت جهل زن به فساد نکاح و وقوع نزدیکی زن مستحق مهرالمثل است. "

مورد دومی که زن مهرالمثل دریافت می کند ، این است که مهریه ای که در عقدنامه مشخص شده باشد ، معلوم نباشد و یا ارزش مادی نداشته باشد که در ماده 1100 این نکته به روشنی بیان شده است : " در صورتی مهرالمسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد یا ملک غیر باشد در صورت اول و دوم زن مستحق مهرالمثل خواهد ‌بود ..." 

برای تعیین مهرالمثل ، وضعیت زن مورد توجه قرار می گیرد و با توجه به شان زن و وضعیت خانوادگی او مهرالمثل محاسبه می شود ماده 1091 در همین مورد می گوید : " برای تعیین مهرالمثل باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به اماثل و اقران و اقارب و همچنین‌ معمول محل و غیره در نظر گرفته شود. "

3 مهرالمتعه : در ماده 1093 این نوع مهر تعریف شده است : " هرگاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر زن خود را طلاق دهد ، زن مستحق مهرالمتعه است " بنابراین در مورد این که مهرالمتعه به زن تعلق می گیرد یا خیر ، دو شرط باید وجود داشته باشد : اول این که مهریه در زمان نکاح مشخص نشده باشد ، و دومی این که پیش از این که زن و مرد باهم ارتباط زناشویی داشته باشند ، طلاق بگیرند . 

برای تعیین میزان مهرالمتعه ، بر خلاف مهرالمسمی ، وضعیت اقتصادی مرد مورد توجه قرار می گیرد نه وضعیت زن . ماده 1094 قانون مدنی به این نکته اشاره کرده است : " برای تعیین مهرالمتعه حال مرد از حیث غنا و فقر ملاحظه می شود " 

4 مهرالسنه : تعریف مهرالسنه در قانون مدنی نیامده است اما با مراجعه به منابع فقهی می توان به تعریف آن پی برد . مهرالسنه ، مهریه دختران پیامبر بوده که میزان آن پانصد درهم نقره می باشد که محاسبه آن با نوسانات بازار لحاظ می شود و در صورتی که در قسمت میزان مهریه ، نوشته شده باشد ، مهرالسنه این میزان قابل مطالبه است .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد انواع مهریه اعم از مهرالمثل ، مهرالمتعه و مهرالمسمی در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون انواع مهریه اعم از مهرالمثل ، مهرالمتعه و مهرالمسمی پاسخ دهند .