یکی از تفاوت های حق و حکم این است که ما می توانیم حق را از خود زائل کنیم و در حقیقت آن را از خودمان بگیریم ، که درمورد حق عینی و دینی هم مصداق دارد و یکی از ویژگی های مشترک آن ها است ، اما این دو حق تفاوت هایی هم با یکدیگر دارند که باعث تمایز آن ها از یکدیگر می شوند ، یعنی علاوه بر تفاوت اصلی آن ها که یکی مربوط به عین و دیگری مربوط به شخص است ، تفاوت های دیگری هم دارند که در این مقاله به آن ها خواهیم پرداخت . بنابر این ابتدا به طور مختصر حق عینی و دینی را تعریف کرده و پس از آن به بیان تفاوت های آن ها می پردازیم . 

حق عینی

حق عینی که یکی از انواع حقوق مالی است ، حقی است که شخص نسبت به هر عینی که وجود خارجی داشته باشد ، دارد و می تواند بی واسطه و مستقیم حق خود را بر آن اعمال کند . حق مالک بر ملک خود ، حق مساجر بر عین مستاجره ، حق مرتهن بر مورد رهن یا حتی حق ارتفاق و انتفاع نیز از حقوق عینی هستند . 
حق عینی به دو دسته ی حق عینی اصلی و تبعی تقسیم می شود :

حق عینی اصلی : در حق عینی اصلی صاحب حق ، بی واسطه و مستقیم حق خود را اعمال کرده و می تواند به صورت کامل و یا ناقص از آن بهره ببرد که مثال معروف و مهم آن حق مالکیت است که فردی که مالک یک عین است ، مثلا صاحب یک خانه ، هر زمان که بخواهد از مایملک خود استفاده می کند یا مستاجر که بر منافع عین مستاجره حق عینی دارد .

حق عینی تبعی : حق عینی تبعی زمانی به وجود می آیدکه که یک عین ، وثیقه انجام یک تعهد قرار بگیرد ، مثل عقد رهن ، راهن مالی را نزد مرتهن به وثیقه می گذارد که در صورت عدم انجام تعهد خود ، مرتهن بتواند طلب خود را از آن طریق وصول کند . پس تا زمانی که عدم انجام تعهد اتفاق نیفتد ، مترهن حق خود را نمیتواند اعمال کند .

 

بیشتر بخوانید : خرید دین بانکی

حق دینی

حق دینی نیز از حقوق مالی است ، با این تعریف که حقی است که شخصی به عهده ی شخص دیگر دارد مثل حقی که بستانکار بر بدهکار دارد که ممکن است به صورت تعهد به انجام کاری باید و یا می تواند به صورت تعهد به انجام ندادن عملی صورت بگیرد که البته انتقال مال و پرداخت دین دو مثال مهم انجام کار هستند .

بیشتربخوانید: انواع حقوق مالی

 

تفاوت حق عینی و دینی

همانطور که بیان شد حق عینی و دینی از حقوق مالی هستند ، بنابراین یکی از وجوه اشتراک آن ها مالی بودن است که در نتیجه ی آن حقوق غیر مالی مثل ازدواج ، طلاق ، حضانت و .. قایبل تقسیم به عینی و دینی نیستند . اما این دو حق تفاوت هایی نیز دارند که عبارت اند از :

قابلیت اسقاط و انتقال 

حق عینی و دینی ، هر دو قابلیت اسقاط دارند چرا که قابلیت اسقاط یکی از ویژگی های حق و وجه تمایز آن با حکم است و از این جهت مشترک می باشند اما اسقاط حق عینی را اعراض و اسقاط حق دینی را ابراء می گویند .

باید توجه داشت که اعراض از حق مالکانه ، ایقاع نام دارد و برای اعراض هم قصد مالک لازم است و هم دست کشیدن از مال تحت مالکیت وی اما برای ابراء صرف قصد دارنده ی حق کافی است .

درمورد قابلیت انتقال نیز این دو حق مشابه هستند ، یعنی هر دو قابلیت منتقل شدن دارند ولی انتقال حق عینی از نوع مالکیت از طریق عقد بیع و سایر عقود تملیکی صورت میگیرد اما انتقال حق دینی و حقوق عینی مانند حق انتفاع و ارتفاق و ... از طریق بیع صورت نمی گیرد بلکه از طریق دیگر عقود معین تملیکی و یا قرارداد های مشمول ماده 10 قانون مدنی انجام می شود .

 

عناصر حق دینی و عینی

حقوق عینی همانطور که در تعریف آن بیان شد ، حقوقی هستند که نسبت به عین خارجی وجود دارد و این حق بی واسطه و مستقیم است ، بنابراین حقوق عینی از دو عنصر تشکیل شده اند ، موضوع حق و مالک حق .
در حالی که حقوق دینی ، حقوقی هستند که شخص نسبت به شخصی دیگر دارد که با توجه به آن حق دینی سه عنصر دارد که شامل صاحب حق ، مدیون و موضوع حق می شود .

موضوع حق دینی و عینی 

حقوق عینی و دینی موضوعات متفاوتی دارند چرا که موضوع حق دینی ، می تواند انجام یا ترک کاری باشد یا حتی تعهد به انتقال مال اما موضوع حق عینی همیشه عینی است که وجود خارجی دارد .
در توضیح موضوع حق دینی می توانیم به تعهد پزشک به انجام درمان یا تعهد پیمان کار ساختمان به ساختن یک ساختمان اشاره کرد یا زمانی که انتقال دهنده ی حق سرقفلی به عدم رقابت تجاری با انتقال گیرنده ی آن تعهد می دهد .

 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد تفاوت حق عینی و دینی در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تفاوت حق عینی و دینی پاسخ دهند . 

 

در ادامه بخوانید: تفاوت عقد و ایقاع

 

 

 

 

سوالات متداول

1- حق عینی و دینی چه تفاوت هایی با هم دارند ؟

2- آیا حق عینی و دینی قابلیت اسقاط دارند ؟

3- وجه اشتراک حق دینی و عینی چیست ؟

---

نظرات کاربران