دیوان محاسبات کشور، نهادی است که جهت اجرای دقیق قانون بودجه تشکیل شده است. این نهاد بر تمامی حساب ها، دخل و خرج ها و هزینه های مربوط به بودجه و فرآیند های مالی کشور نظارت می کند. در واقع بعد از تصویب قانون بودجه، نیاز مبرمی نسبت به وجود نهادی که بتواند بر اجرای این قانون نظارت نماید، به وجود آمد. 

 

اهمیت نهادی مانند دیوان محاسبات کشور، از آن جهت است که، نظارت بر اجرای صحیح و اصولی قانون تعیین شده برای بودجه، از اهمیت ویژه ای برخودار بوده و هزینه های مربوط به بودجه و نحوه خرج آن، بر جامعه تاثیر مستقیم خواهد داشت. از آن جهت وجود نهادی که به امر اجرای آن نظارت نماید؛ کاملا ضروری است.

 

با توجه به اهمیت موضوع نهاد دیوان محاسبات کشور، در این مقاله به بررسی تعریف دیوان محاسبات پرداخته شده و عناوینی نظیر چارت سازمانی و ساختار دیوان محاسبات، وظایف و اختیارات دیوان محاسبات کشور توضیح داده شده و در آخر نیز، به پرسش دیوان محاسبات کشور زیر نظر کدام نهاد است ؟ پاسخ داده شده است. 

 

دیوان محاسبات کشور

از آنجایی که دیوان محاسبات کشور نهادی مهم جهت نظارت بر امر بودجه و قانون مربوط به آن می باشد، در این قسمت از مقاله به بررسی تعریف این نهاد از منظر قانون اساسی پرداخته شده است. دیوان محاسبات کشور یکی از ارکان مهم نظارتی است که به خاطر اهمیت آن قانونگذار اساسی نیز از آن یاد کرده و وظیفه دیوان محاسبات را در اصل 55 یاد آور شده است. بر اساس اصل 55 قانون اساسی:

 

" دیوان محاسبات به کلیه حسابهای وزارتخانه‌ها، موسسات، شرکت های دولتی و سایر دستگاه‌ هایی که به نحوی از انحاء از بودجه کل کشور استفاده می‌ کنند به ترتیبی که قانون مقرر می‌دارد رسیدگی یا حسابرسی می‌ نماید که هیچ هزینه‌ ای از اعتبارات مصوب تجاوز نکرده و هر وجهی در محل خود به مصرف رسیده باشد. دیوان محاسبات، حساب ها و اسناد و مدارک مربوطه را برابر قانون جمع‌ آوری و گزارش تفریغ بودجه هر سال را به انضمام نظرات خود به مجلس شورای اسلامی تسلیم می‌نماید. این گزارش باید در دسترس عموم گذاشته شود. "

 

همانطور که گفته شد، دیوان محاسبات مسئول نظارت بر کلیه نهاد هایی است که به طریقی از بودجه کشور استفاده می کنند، چرا که بودجه می بایست دقیقا در محل های تعیین شده و به نحوی که در قانون آن معین شده است استفاده شود. بنابراین دیوان محاسبات تمامی حساب ها، اسناد و هر چیزی که برای بررسی وضعیت هزینه بودجه نیاز است را دریافت می کند و اگر در جایی تخلفی مشاهده کرد گزارش کرده و باقی اقدامات لازم را انجام می دهد.

حتما بخوانید: قانون اساسی چیست

 

چارت سازمانی و ساختار دیوان محاسبات

با توجه به آنچه در مورد تعریف دیوان محاسبات در قسمت قبل گفته شد؛ در این قسمت به بررسی چارت سازمانی و ساختار دیوان محاسبات پرداخته شده است. دیوان تشکیل شده از یک دادسرا و دست کم هفت یا هشت هیات مستشاری است که هر هیات 3 مستشار دارد که یکی از آنها رئیس هیئت است. حضور تمامی اعضا برای رسمیت به جلسات لازم است و آراء با نظر اکثریت صادر می شوند.

 

دادسرای دیوان محاسبات کشور دارای یک دادستان و تعدادی دادیار است که دادستان دادسرا، درست مانند رئیس دیوان انتخاب می شود؛ یعنی با پیشنهاد کمیسیون دیوان محاسبات و بودجه مجلس و تصویب نمایندگان. همچنین بر کناری وی نیز با پیشنهاد و نظر کمیسیون دیوان محاسبات و تصویب اکثریت نمایندگان انجام می شود.

 

هیات های مستشاری افرادی هستند که توسط رئیس دیوان محاسبات کشور به مجلس معرفی می شوند به این شکل که رئیس دیوان حداقل 15 نفر از افراد مناسب را به کمیسیون دیوان محاسبات مجلس معرفی میکند و کمیسیون 9 نفر را به عنوان اعضای اصلی هیات های مستشاری و 3 نفر به عنوان عضو علی البدل انتخاب می شوند.

 

هیئت عمومی دیوان محاسبات کشور

 

دیوان علاوه بر بخش های ذکر شده، هیئت عمومی دارد که بر اساس ماده 36 قانون دیوان محاسبات کشور وظایف مهمی دارد. هیئت عمومی با دعوت رئیس دیوان محاسبات و با حضور حداقل سه چهارم از مستشاران دیوان، به ریاست خود او، تشکیل می شود و دادستان دیوان ملزم به حضور در جلسات است و حق رای دارد. نکته مهم این است که رای اکثریت مطلق حاضرین به تصمیمات جلسه اعتبار می بخشد. هیئت عمومی در جلسات خود به موارد زیر رسیدگی می کند:
 

 ايجاد هماهنگی و وحدت رويه درانجام وظايف هيأت های مستشاری.

 

 صدور رأی در خصوص تفريغ بودجه وگزارش نهايی آن.

 

 ساير مواردی که رئيس ديوان محاسبات کشور تشكيل هيأت عمومی را لازم بداند.

 

چارت سازمانی دیوان محاسبات کشور به وضوح، ساختار این دیوان را شرح می دهد. مواردی نظیر، دیوان محاسبات کشورها، مرکز آموزش و برنامه ریزی، اداره کل بررسی های حقوقی و فنی، دفتر روابط عمومی و امور بین الملل، معاونت حقوقی مجلس و تفریغ بودجه و ... در این ساختار وجود داشته و تحت نظارت دیوان محاسبات عمل می کنند. 

 

 

با توجه به توضیحاتی که درمورد ساختار دیوان محاسبات داده شد، در بالا لینک دانلود چارت سازمانی دیوان محاسبات کشور، به صورت لینک دانلود قرار داده شده است. علاقه مندان به دانلود این چارت سازمانی دیوان محاسبات کشور، می توانند از طریق لینک بالا اقدام به دریافت آن نمایند. 

بیشتر بخوانید: تفاوت دادگاه و دادسرا

 

 

وظایف و اختیارات دیوان محاسبات کشور

همانطور که در قسمت قبل بیان شد، دیوان محاسبات کشور، بازوی نظارتی مجلس شورای اسلامی است که وظیفه بررسی اجرای صحیح و دقیق قانون بودجه را به عهده دارد که در راستای انجام هرچه بهتر آن، اقدام به راه اندازی سایت دیوان محاسبات نموده؛ بنابراین مهم ترین وظایف و اختیارات دیوان محاسبات کشور عبارت است از:

 

کنترل و نظارت مالی برای پاسداری از بیت ‌المال

 

نظارت به تجاوز نکردن هرگونه هزینه از اعتبارات مصوب در بودجه کل کشور و مصرف آن در محل تعیین شده

 

کنترل فعالیت های مالی کلیه وزارتخانه ‌ها، مؤسسات شرکتهای دولتی و سایر دستگاه هایی که از بودجه کل کشور استفاده می‌ کنند.

 

تهیه و تدوین گزارش تفریغ بودجه به اضافه نظرات خود و ارائه آن به مجلس شورای اسلامی

 

بررسی جهت اطمینان از برقراری روش ها و دستورالعمل های مناسب مالی در جهت رسیدن آن دستگاه ها به اهداف خود

 

تنظیم دادخواست علیه مسئول یا مسئولین خاطی از مقررات مالی و طرح در هیئت‌ های مستشاری

 

اجرای آرای دیوان محاسبات کشور و اعلام گزارش موارد اجرا نشده به مجلس شورای اسلامی

 

ایجاد هماهنگی و وحدت رویه در انجام وظایف هیئت ‌های مستشاری

 

تعیین نحوه حفظ و نگهداری و بایگانی صورت حساب های مالی و اسناد و مدارک مربوط در دستگاه ها

 

رسیدگی به موضوعاتی که حسب مورد از طرف مجلس شورای اسلامی ارجاع می‌ شود.

 

عضویت در سازمان های بین‌ المللی مربوط نظیر سازمان بین ‌المللی مؤسسات عالی حسابداری (اینتوسای) و سازمان آسیایی مؤسسات عالی حسابداری ( آسوسای )

 

رسیدگی و انشاء رأی نسبت به: 

 

عدم ارائه صورت های مالی، دفاتر قانونی و صورتحساب کسری و یا اسناد و مدارک در موعد مقرر به دیوان محاسبات کشور

 

عدم واریز به موقع درآمد و سایر منابع تأمین اعتبار منظور در بودجه عمومی به حساب مربوط و همچنین عدم واریز وجوهی که به عنوان سپرده یا وجه ضمانت و یا وثیقه و یا نظیر آنها دریافت می ‌گردد.

 

عدم پرداخت به موقع تعهدات دولت که موجب ضرر و زیان به بیت ‌المال می ‌گردد.

 

سوء استفاده و غفلت در حفظ اموال و اسناد و وجوه دولتی و یا هر خرج یا تصمیم نادرست که باعث اتلاف بیت ‌المال شود

 

گزارش های حسابرسی و گواهی حساب های صادره توسط دیوان محاسبات کشور

 

پرونده‌ های کسری مسئولین مربوط

 

ایجاد موانع غیرقابل توجیه از ناحیه مسئولین ذیربط دستگاه ها در قبال ممیزین و یا حسابرس ها و سایر کارشناسان دیوان محاسبات کشور در جهت انجام وظایف آنان

 

پرداخت و دریافت هایی که خلاف قوانین موجود به دستور کتبی مقامات مسئول صورت گیرد.

 

تأیید و یا صدور رأی نسبت به گزارشات حسابرسان داخلی و خارجی شرکت ها و مؤسسات و سازمان های مربوط

 

اعمال مجازات اداری متخلفین علاوه بر صدور رأی نسبت به ضرر و زیان وارده به بیت ‌المال

 

ارسال پرونده‌ های مربوط به وقوع جرم به مراجع قضایی جهت تعقیب متهمین

 

 تخلفات ناشی از دستور رئیس جمهوری و معاون اول و وزراء و صدور حکم مبنی بر جبران ضرر وارده و اعلام گزارش نحوه تخلف به مجلس شورای اسلامی

 

همچنین در سال 1400 دیوان محاسبات کشور، اقدام به راه اندازی سامانه ارتباطات مردمی دیوان محاسبات کشور نموده که از طریق آن، شهروندان می توانند برای ثبت شکایت در مورد امور مالی نهادهای دولتی اقدام نموده و دیوان محاسبات نیز در اسرع وقت به آن رسیدگی می نماید. 

 

می توان گفت مواردی که در بالا نام برده شده است به پرسش نظارت مجلس بر اجرای بودجه از چه طریقی اعمال میگردد؟ پاسخ داده شده و حدود وظایف و اختیارات دیوان محاسبات کشور بوده و بار مسئولیت این دیوان را نشان می دهد. این نهاد در کنار نظارت بر اجرای صحیح قانون بودجه، بر دخل و خرج های بودجه و بیت مال نیز نظارت کرده و از اعمال هرگونه ضرر و زیان بر آن جلوگیری می نماید. همچنین این نهاد وقوع هرگونه جرم در رابطه با بیت مال و بودجه را، به مراجع قضایی گزارش کرده و مانع از ورود ضرر به بودجه خواهد شد. 

بیشتر بخوانید: دیوان محاسبات و وظایف آن

 

دیوان محاسبات کشور زیر نظر کدام نهاد است

در قسمت های قبل مواردی نظیر، تعریف دیوان محاسبات کشور با توجه به قانون اساسی، ساختار این دیوان و چارت سازمانی آن، همچنین وظایف و اختیارات دیوان محاسبات کشور، مورد بررسی قرار داده شد. در این قسمت از مقاله به این پرسش که اصلا دیوان محاسبات کشور زیر نظر کدام نهاد است ؟ پاسخ داده شده است. 

 

در پاسخ به سوال دیوان محاسبات زیر مجموعه کدام نهاد است، می توان گفت که دیوان محاسبات کشور مستقیما زیر نظر مجلس شورای اسلامی است و مقررات استخدامی آن تابع آیین نامه مخصوص به خود است که مجلس شورای اسلامی تصویب کرده است و از نظر مالی و اداری استقلال دارد، به این معنا که بودجه آن جداگانه در لایحه بودجه کشور، همه ساله مشخص می شود.

 

در هر دوره مجلس، وظیفه انتخاب رئیس دیوان محاسبات، بر عهده مجلس و نمایندگان آن می باشد. در واقع کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات، کمیسیونی تحت عنوان کمیسیون تخصصی به مجلس ارائه می نماید، پس از آن جلسه علنی در مجلس برگذار شده و رئیس دیوان محاسبات با اکثریت آرا نمایندگان مجلس، انتخاب خواهد شد. همچنین برکناری وی نیز باید با پیشنهاد کمیسیون دیوان محاسبات و تصویب اکثریت نمایندگان انجام شود.

در ادامه بخوانید: دیوان عدالت اداری

 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد دیوان محاسبات کشور در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون دیوان محاسبات کشور پاسخ دهند.

 

 

 

سوالات متداول

1- دیوان محاسبات کشور چیست؟

2- دیوان محاسبات کشور تحت نظر چه نهادی تشکیل می شود ؟

3- آیا رئیس دیوان همان دادستان دیوان است ؟

---

نظرات کاربران