بازنشستگی تامین اجتماعی

بازنشستگی یعنی دست کشیدن از فعالیت حرفه ای و دریافت مستمری از صندوق بازنشستگی، که در ایران کارگران مشمول قانون کار از خدمات بازنشستگی سازمان تامین اجتماعی استفاده می کنند. این موضوع به این صورت است که فرد شاغل، هر ماه مقداری از درآمد خود را به حساب سازمان تامین اجتماعی واریز کرده پس از رسیدن به سن بازنشستگی هر ماه مبلغی را دریافت می کند.

افراد بعد از آن که دوره ی جوانی و نشاط خود را پشت سر می گذارند، احتیاج دارند بدون آن که دغدغه ی کسب درآمد داشته باشند، استراحت کرده و باقی ساله های زندگی خود را در آرامش سپری کنند. به همین دلیل در سال هایی به کار مشغول اند هر ماه مبلغی را به عنوان حق بیمه به حساب تامین اجتماعی واریز می کنند تا پس از بازنشستگی، هر ماه مبلغی تحت عنوان مستمری بازنشستگی دربافت کنند.

در واقع به موجب قانون تامین اجتماعی، برای حمایت از کارگران یا بیمه شدگان خویش فرما این امکان برای آن ها فراهم شده تا با پرداخت مبلغی به عنوان حق بیمه به صورت ماهیانه از مزایای دریافت مستمری بازنشستگی استفاده کنند.

به همین دلیل ما در این مقاله ابتدا بازنشستگی را تعریف کرده و با بیان شرایط آن، در بخش آخر نحوه محاسبه مستمری بازنشستگی را از نظر قانونی، بررسی خواهیم کرد. علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این موضوع می توانند، در ادامه مقاله، همراه ما باشند.

بازنشستگی تامین اجتماعی چیست

بر اساس ماده 2 قانون تامین اجتماعی، بازنشستگی یعنی عدم اشتغال بیمه شده به کار به دلیل رسیدن به سن بازنشستگی مقرر در همین قانون، به عبارت دیگر وقتی فرد بیمه شده به سنی که قانونگذار در قانون تامین اجتماعی مشخص کرده است برسد، می تواند با دریافت حکم بازنشستگی از کار دست بکشد و پس از آن از مستمری که توسط سازمان تامین اجتماعی پرداخت می شود استفاده کند.

پس به طور کلی بازنشستگی تامین اجتماعی، عبارت است از توقف فعالیت حرفه ای کارگر به دلیل افزایش سن، دریافت حکم بازنشستگان تامین اجتماعی و استفاده از خدمات صندوق های بازنشستگی که از این طریق هم نیروی سالمند حمایت می شود و فضای کار برای نیروی جوان و تازه کار باز می شود.

حال باید پرسید چه کسانی می توانند از خدمات بازنشستگی از جمله بازنشستگی پیش از موعد استفاده کنند و یا به عبارت دیگر چه شرایطی برای بازنشستگی وجود دارد ؟ جواب این سوال، موضوعی است که در بخش بعد به آن خواهیم پرداخت.

شرایط بازنشستگی تامین اجتماعی

برای بازنشستگی به موقع و بازنشستگی پیش از موعد و استفاده از خدمات آن، شرایطی در قانون ذکر شده است که فرد با داشتن آن ها و طی کردن نحوه و مراحل قانونی، بازنشسته می شود و مستمری بازنشستگی دریافت می کند. این شرایط به شرح زیر است:

ماده 76 قانون تامین اجتماعی بیان می کند که در صورتی که مشمولان این قانون سابقه پرداخت حداقل 20 سال حق بیمه را داشته باشند و مردان به 60 سال سن و زنان به 55 سال رسیده باشند می توانند مستمری یا حقوق بازنشستگی دریافت کنند. 

حالا اگر افراد به حداقل سنی که در قانون اشاره شده است، نرسیده باشند، نمی توانند بازنشسته شوند؟ تبصره یک همین ماده بیان می کند که اگر به جای 20 سال، سابقه ی 30 سال بازنشستگی داشته باشند، می توانند شرط سن مذکور در متن ماده را رعایت نکنند اما، مردان باید حداقل 50 سال و زنان 45 سال تمام داشته باشند.

مسئله مهمی که در این زمینه وجود دارد، بازنشستگی برای کارگران مشاغل سخت و زیان آور است که در صورتی که 20 سال متوالی یا 25 سال متناوب سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند، می توانند بدون رعایت شرط سن بازنشسته شوند.

وضعیت خاص دیگری که در قانون تامین اجتماعی در رابطه با بازنشستگی وجود دارد، بازنشستگی زنان، با داشتن حداقل 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه تامین اجتماعی و حداقل 42 سال سن است که یک شرط دارد و آن این است که در زمان تقاضای بازنشستگی و یا ترک کار ، مشمول قانون کار باشد.

می دانیم که کارفرما نمی تواند از سازمان در خواست بازنشستگی کارگر را بنماید، و این حق منحصرا در اختیار بیمه شده است و با درخواست کتبی او و طی کردن نحوه و مراحل قانونی، صورت می گیرد، اما قانون یک استثناء را بیان کرده است :

در تبصره 6 ماده 78 قانون تامین اجتماعی بیان شده است که کارفرما می تواند در رابطه با کارگرانی که حداقل 5 سال بعد از رسیدن به سن بازنشستگی تامین اجتماعی به کار خود ادامه داده اند، از سازمان تامین اجتماعی درخواست بازنشستگی نماید که این سن برای مردان 65 سال و برای زنان 60 سال تمام است.

طبق جدیدترین مصوبه مجلس شورای اسلامی حداکثر سال های خدمت برای مردان 35 سال و برای زنان 30 سال و همینطور حداکثر سن بازنشستگی برای مردان 62 سال و برای زنان 55 سال خواهد بود. بر این اساس کسانی که بین 28 تا 30 سال تمام سابقه خدمت دارند مشمول تغییری در بازنشستگی نمی شوند و افرادی که 25 تا 28 سال تمام سابقه خدمت دارند به سنوات اشتغال آن ها به ازای هر سال تا زمان احراز شرایط بازنشستگی دو ماه اضافه می شود.ماده ۲۹ قانون برنامه هفتم توسعه به ‌منظور بهبود وضعیت صندوق‌ های بازنشستگی و افزایش توانایی آن ‌ها برای انجام وظایف محول‌ شده، از ابتدای سال اول اجرای برنامه به شرح زیر تغییراتی را در سنوات بیمه‌ پردازی برای بازنشستگی اعمال کرده است:

۱- بیمه ‌پردازانی که بیش از ۲۸ سال سابقه بیمه‌ پردازی دارند، مدت زمان الزامی بیمه‌ پردازی برای بازنشستگی آن‌ ها تغییر نخواهد کرد.

۲- بیمه ‌پردازانی که بین ۲۵ تا ۲۸ سال تمام سابقه دارند، به ازای هر سال بیمه‌ پردازی تا زمان بازنشستگی، دو ماه به مدت الزامی بیمه ‌پردازی آنان اضافه خواهد شد.

۳- بیمه ‌پردازانی که بین ۲۰ تا ۲۵ سال تمام سابقه بیمه ‌پردازی دارند، به ازای هر سال بیمه‌ پردازی تا زمان بازنشستگی، سه ماه به مدت الزامی بیمه ‌پردازی آنان اضافه می‌ شود.

۴- بیمه ‌پردازانی که بین ۱۵ تا ۲۰ سال تمام سابقه بیمه ‌پردازی دارند، به ازای هر سال بیمه‌ پردازی تا زمان بازنشستگی، چهار ماه به مدت الزامی بیمه ‌پردازی آنان افزوده خواهد شد.

۵- بیمه‌ پردازانی که کمتر از ۱۵ سال تمام سابقه بیمه ‌پردازی دارند، پنج سال به مدت الزامی بیمه‌ پردازی آنان برای بازنشستگی اضافه می‌ شود.

اما لازم است بدانیم این مستمری بازنشستگی چیست و چگونه محاسبه می شود؟ به همین خاطر ما در بخش بعد به بررسی این موضوع پرداخته ایم. برای کسب اطلاع از نحوه و مراحل ثبت درخواست بازنشستگی تامین اجتماعی، مطالعه مقاله زیر، توصیه می گردد.

مستمری بازنشستگی و نحوه محاسبه آن

همانطور که بیان شد، فرد پس از پرداخت سالیان سال حق بیمه، پس از رسیدن به سن ذکر شده در قانون می تواند بازنشسته شود و بدون آن که کار کند، مستمری دریافت کند. مستمری همان مبلغی است که سازمان تامین اجتماعی به صورت ماهیانه به حساب فرد بازنشسته واریز می کند. اما لازم است بدانیم که این مبلغ چقدر است و چگونه محاسبه می شود؟

طبق ماده 77 قانون تامین اجتماعی، مستمری بازنشستگی عبارت است از یک سی ام متوسط دستمزد بیمه شده، ضرب در سنوات پرداخت حق بیمه به شرط این که از ( 30/35 ) سی و پنج / سی ام متوسط دستمزد تجاوز ننماید.

این ماده بیان می کند که مستمری دریافتی هر ماه فرد بازنشسته عبارت است از : متوسط دستمزد بیمه شده ضرب در تعداد سال هایی که حق بیمه پرداخت کرده است - که حداکثر 35 سال مورد قبول است - ، تقسیم بر 30 که فرمول آن به این شکل است:

مستمری بازنشستگی = سنوات پرداخت حق بیمه (حداکثر 35 سال ) × متوسط دستمزد 30

اما مسئله مهم این است که متوسط دستمزد مذکور در این ماده چیست و چگونه در نظر گرفته می شود ؟

متوسط دستمزد عبارت است است جمع مزد یا حقوق و مزایای مشمول کسر حق بیمه ظرف آخرین دو سال پرداخت حق بیمه تقسیم بر بیست و چهار و اگر در خلال آن بیمه شده مدتی به هر علت کارکرد نداشته باشد کسر مدت از ماه های قبل از 24 ماه تأمین می شود.

به عبارت دیگر، فرض کنید فردی 3 میلیون تومان ماهیانه حقوق می گیرد اما آن مبلغی که بابت حق بیمه پرداخت می کند 7 درصد 1 و نیم میلیون تومان باشد. یعنی در حقیقت نصف حقوق اون مبنای حق بیمه ی وی قرار می گیرد، در این صورت همان 1 و نیم میلیون تومان در متوسط دستمزد محاسبه می شود.

مسئله ی مهمی که لازم است به آن توجه شود این است که فردی به دلیل این که حق بیمه ی اندکی پرداخت کرده و به دنبال آن مستمری کمی دریافت خواهد کرد، دو سال آخر میزان حقوق مبنا را افزایش دهد و حق بیمه بیشتری پرداخت کند، دچار مشکل می شود، چرا که قانونگذار بیان کرده که اگر دو سال آخر نرخ رشد حقوق و دستمزد غیر طبیعی باشد، پنج سال آخر در نظر گرفته می شود.

در پایان به این نکته توجه شود که عیدی بازنشستگان تامین اجتماعی تابع مقررات مربوط به عیدی و پاداش کارمندان دولت بوده و متفاوت از مقررات حاکم بر عیدی کارگران تحت پوشش تامین اجتماعی می باشد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد بازنشستگی تامین اجتماعی و نحوه محاسبه مستمری در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون بازنشستگی تامین اجتماعی و نحوه محاسبه مستمری پاسخ دهند.