هیات موسس سازمان های مردم نهاد

سازمان های مردم نهاد یا همان سمن ها ، اهمیت روز افزونی در کشور های مختلف پیدا کرده اند . این سازمان ها با توجه به نامشان ، به هیچ دولت یا حکومتی وابستگی ندارند ، اما مانند هر انجمن دیگر نباید مغایر با قوانین کشور خود و نظم عمومی آن باشد . یکی از شرایط تشکیل NGO ها داشتن هیئت موسس با ویژگی های مشخص شده در قانون است .

NGO ها یا همان سازمان های مردم نهاد ، گروه های غیر انتفاعی هستند که بدون وابستگی به دولت ها از هر جهت ، در جهت اهداف غیر مادی خود فعالیت می کنند . صلیب سرخ را در نظر بگیرید ، این گروه با خدمات بی حد و حصری که از ابتدای تاسیس تا کنون به جامعه بشری داشته ، یک سازمان مردم نهاد است . پس نمی توان نقش این سازمان ها را در ارتقای وضعیت انسان ها نادیده گرفت .

در ایران ، مانند هر کشور دیگر ضوابطی برای این سازمان ها تعیین شده است که در مقاله NGO ها در ایران بررسی شد . پروانه فعالیت سازمان مردم نهاد در ایران از طریق معاونت امور سازمان های مردم نهاد وزارت کشور صادر می شود ، که در این مقاله پس از بررسی اجمالی سازمان مردم نهاد به طور کلی ، هیئت موسس این سازمان ها و ویژگی های آن ها را بیان می کنیم .

سازمان مردم نهاد

سازمان مردم نهاد ترجمه ی مناسبی از عبارت Nongovernmental Organization  است که به اختصار NGO یا سمن نامیده می شود . سازمان مردم نهاد سازمانی غیر انتفاعی است که با هدفی غیر از کسب سود و منفعت و به طور کلی غیر انتفاعی ، یعنی هدف های انسان دوستانه ، زیست محیطی و امداد رسانی ، فرهنگی ، آموزشی و غیره تشکیل و به صورت جمعی اداره می شود . این سازمان ها در سطوح مختلف ملی ، منطقه ای و بین المللی فعالیت می کنند .

سمن ها کاملا از دولت ها و دستگاه های حکومتی مستقل هستند ؛ هر چند کمک مالی از آن دریافت کنند . استقلال ، در معنای کامل خود از تشکیل تا عضویت و فعالیت را شامل می شود و تنها چیزی که می تواند محدود کننده ی فعالیت هرگونه تشکل و گروه باشد ، مخالفت با نظم عمومی است .

NGO ها در جامعه ی امروز ، چه در سطح ملی و چه در سطح بین المللی یعنی همان جامعه جهانی ، نقش بسیار پر رنگی دارند . این گروه ها در حقیقت واسطه ای میان فرد و دولت محسوب می شوند . از طرفی با توجه به رویکرد جامعه بین المللی نسبت به سازمان های مردم نهاد ، این گروه ها به نحوی نمود مشارکت فردی در حقوق بین الملل هستند .

سازمان ملل متحد معیار هایی برای تشخیص سازمان های مردم نهاد در سطح بین المللی شناسایی کرده است ؛ معیارهایی چون داشتن هدف عام المنفعه ، فعالیت در بیش از یک کشور و تشکیل بر اساس حقوق داخلی یک کشور که بر اثر آن یک سری امتیازات در مجامع بین المللی دارد مثل سازمان پزشکان بدون مرز . توضیحات کامل این موضوع در مقاله NGO ها در سطح بین المللی بیان شده است .

هیئت موسس NGO

هیأت مؤسس به مجموعه اشخاصی گفته می‌شود که سازمان را تأسیس می‌نمایند . کسانی که با تعیین اهداف و رویکرد سمن ، نحوه تامین بودجه ، زمینه و روش فعالیت و ... در چارچوب اساسنامه ، آن را تشکیل می دهند . برای افرادی که عنوان هیئت موسس می گیرند ویژگی های خاصی در قانون تعیین شده است . بر اساس ماده 18 آیین نامه اجرایی تأسیس و فعالیت سازمانهای غیر دولتی هیئت موسس باید دارای ویژگی های زیر باشد .

ماده 18- هیأت مؤسس باید دارای شرایط زیر باشند:
الف - داشتن هیجده سال تمام‌
ب - تابعیت ایرانی‌
پ - دارا بودن صلاحیت تخصصی حداقل دو نفر از مؤسسان در خصوص موضوع فعالیت سازمان‌
ت - عدم عضویت در گروه هایی که بر اساس رأی دادگاه صالح محارب و معاند شناخته
شده‌اند و نداشتن‌ محکومیت موثر کیفری به نحوی که موجب محرومیت از حقوق اجتماعی
شود
تبصره - هیأت مؤسس باید دارای حداقل پنج عضو باشد 

تابعیت کشور یکی از موضوعاتی است که در حقوق بین الملل خصوصی بحث های مهمی را به خود اختصاص داده است . کشور ها نسبت به افرادی که تابعیت کشور دیگر را دارند حساسیت هایی دارند و به همان نسبت ، برای تابعین خود امتیازاتی قائل هستند . مطالب مرتبط با این موضوع را می توانید در مقاله کسب تابعیت ایرانی مطالعه کنید .

در این آیین نامه صلاحیت تخصصی مرتبط با موضوع فعالیت ضروری شمرده شده است . مثلا اگر قصد تاسیس سمن مرتبط با محیط زیست داشته باشیم ، دو نفر از اعضای هیئت موسس بایستی تخصص در حوزه محیط زیست داشته باشند و یا اگر NGO مورد نظر ما در زمینه بهداشت و سلامت فعالیت می کند حتما دو نفر از هیئت موسس باید در رشته های مرتبط پزشکی ، سلامت و بهداشت تحصیل کرده باشند . مثال دیگر در این زمینه درباره تقاضا های تأسيس مؤسسات خيريه ملی و استانی است که نيازمند حضور حداقل دو نفر از خيرين ملی ويا استانی است . 

بند عدم عضویت در گروه هایی که بر اساس رای دادگاه معاند شناخته شده اند ، کلمات و توضیحات دقیقی ندارد اما در تلاش است به مجرمین سیاسی و گروه هایی که بر اساس عناوین مختلف همچون محاربه محکوم شده اند اشاره کند .
بحث مهم در تاسیس سازمان مردم نهاد ، نداشتن سابقه کیفری موثر به نحوی که منجر به محرومیت از حقوق اجتماعی شود . این موضوع در گواهی سوء پیشینه که در مقاله مربوط به آن بررسی شد ، مشخص می شود .
باید توجه داشت که حداقل اعضاء هیئت موسس سازمان مردم نهاد 5 نفر است . که بنا به پیشنهاد معاونت سازمان های مردم نهاد وزارت کشور برای سهولت کار از ابتدا و در هنگام ثبت سمن ، 9 نفر معرفی شوند تا بعدا هنگام تعیین مدیران ، برای معرفی افراد جدید درگیر مراحل اداری نشوند . 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد هیئت موسس سازمان های مردم نهاد​ در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون هیئت موسس سازمان های مردم نهاد  پاسخ دهند .