مهریه عقد موقت

قانون مدنی، صحت عقد موقت، را منوط به تعیین مهریه و تعیین مدت کرده است. احکام مربوط به مهریه عقد موقت از جمله حکم ندادن مهریه، با عقد دائم یکسان و مشابه بوده است و صرفا در مواردی تفاوت دارند. آنچه می تواند به عنوان حداقل میزان مهریه صیغه در نظر گرفته به شود که ارزش مالی داشته و به تواند به مالکیت دربیاید و تعیین آن، منوط به رضایت طرفین است.

عقد موقت،به عنوان یکی از انواع طرق ازدواج، در نظام حقوقی و شرعی ما به رسمیت شناخته شده است. درقانون مدنی ایران، احکام ویژه ای برای عقد موقت، وجود دارد و شرایط صحت آن، منوط به وجود دو رکن اساسی می باشد. تعیین مدت معین و مهریه،دو شرط صحت این عقد هستند.

احکام مهریه عقد موقت، به موجب قانون، همچون احکام مهریه درعقد دائم است؛ اما در برخی موارد نیز ممکن است باهم تفاوت داشته باشند. مثلا، صحت عقد موقت، منوط به تعیین حداقل مهریه است، در حالی که درعقد دائم اینگونه نیست. همچنین، چگونگی تعیین حداقل و سقف میزان مهریه صیغه و زمان پرداخت آن، مساله ای است که معمولا زوج ها در ازدواج موقت، با آن سر و کار دارند.

بنابراین، در این مقاله قصد داریم تا حداقل مهریه عقد موقت را بررسی کنیم و در ادامه به این سوالات پاسخ می دهیم که آیا تعیین مهریه در عقد موقت الزامی است؟ آیا مهریه درعقد موقت باید پول باشد؟ در اخر نیز در خصوص حکم ندادن مهریه در ازدواج موقت و زمان پرداخت مهریه صیغه موقت توضیحاتی ارائه خواهیم نمود. در ادامه برای آشنایی بیشتر با حکم ندادن مهریه و زمان پرداخت آن با ما همراه باشید.

مهریه عقد موقت

عقد موقت، که دارای عناوین دیگری همچون نکاح منقطع و ازدواج صیغه می باشد، و در جامعه حقوقی و اجتماعی کشور ما، به رسمیت شناخته شده است. در کشور ایران نیز برای انعقاد عقد نکاح موقت (صیغه )، که وجود دو رکن اصلی الزام آور می باشد، و آن دو رکن مهریه و تعیین مدت زمان است.

علت تاکید قانون بر تعیین مهریه عقد موقت، آن است که، چون معمولا ازدواج موقت، جز در موارد خاص، به ثبت نمی رسد، در نتیجه، با تعیین مهریه تا حدودی حقوق زوجه تامین به شود. حتی در ماده 1096 قانون مدنی، به این موضوع اشاره شده است که در صورت فوت زن، حتی اگر شوهر با وی نزدیکی نکرده باشد، مهریه او همچنان به قوت خود باقی خواهد ماند.

لزوم تعیین مهریه عقد موقت، بر خلاف احکام عقد نکاح دائم است. زیرا در نکاح دائم، تعیین مهر ضروری نیست و زوجین می توانند بعد از عقد نیز نسبت به تعیین مهریه به توافق برسند. حتی اگر مهریه ای هم تعیین نشود، باز هم زن می تواند از احکام مربوط به مهر المثل و مهر المتعه استفاده کند. این در حالی است، که تعیین مهر و میزان آن در عقد موقت، لازم و ضروری است و عدم تعیین آن، سبب بطلان عقد موقت و حکم ندادن به آن می شود. 

آیا تعیین مهریه در عقد موقت الزامی است؟

در پاسخ به پرسش آیا تعیین مهریه در عقد موقت الزامی است؟ باید گفت عقد موقت، در نظام شرعی و حقوقی ما به موجب قانون مدنی، به رسمیت شناخته شده است. اما شرایط صحت آن، علاوه بر شرایط صحت عمومی قراردادها مانند (قصد و رضا، اهلیت، موضوع معین، مشروعیت جهت) منوط به وجود دو شرط اساسی دیگر است:

اولا، تعیین مدت در ازدواج موقت الزامی است و قانون گذار، این موضوع را در مواد 1075 و 1076 قانون مدنی مقرر کرده است.

دوما، به موجب ماده 1095 قانون مدنی، عدم تعیین مهریه، موجب بطلان عقد نکاح است.

بنابراین ، مهریه در عقد موقت، نقش تعیین کننده در صحت این عقد را داشته و تعیین آن، در عقد موقت الزامی است. هرچند عقد موقت و عقد نکاح دائم، در دو بخش مجزا در قانون بررسی شده اند و احکام مخصوص به خود را دارند، اما به موجب ماده 1077 قانون مدنی، احکام مهریه در عقد نکاح دائم و منقطع، مشابه و یکسان است. البته، مهریه صیغه، احکام ویژه به خود را نیز دارا است که عبارتند از:

مهر المتعه و مهر المثل، صرفا مخصوص عقد دائم است. این دو نوع مهر، در صورتی به زن تعلق می گیرند که مهریه به موجب عقد دائم تعیین نشده باشد و مرد، قبل یا بعد از رابطه زناشویی، به خواهد همسر خود را طلاق بدهد. اما به دلیل آنکه عدم ذکر مهریه در عقد صیغه، سبب بطلان عقد است، این دو نوع مهریه نیز به زن تعلق نمی گیرند.

به موجب ماده 1096 قانون مدنی " در نکاح منقطع، موت زن در اثنای مدت، موجب سقوط مهر نمی شود و همچنین است اگر شوهر تا آخر مدت با او نزدیکی نکند" بنابراین، اگر زن در طول مدت عقد موقت، فوت کند یا مرد با او زناشویی نکند، باز هم مهر از بین نخواهد رفت. همچنین، مهریه زن در نکاح موقت شفاهی، نیز به قوت خود باقی است و زن می تواند حتی در صورت لفظی بودن عقد موقت، مهریه خود را مطالبه نماید و در این خصوص با مانعی مواجه نیست.

حداقل مهریه عقد موقت

مطابق با قانون مدنی، انتخاب هرچیزی به عنوان مهریه امکان پذیر نبوده و براساس ماده 1078 قانون مدنی ، "هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می توان، مهر قرار داد." بنابراین در تعیین حداقل مهریه عقد موقت و سقف میزان نیز باید به داشتن ارزش مالی و قابلیت تملک توجه کرد، تا عقد منعقده، صحیح واقع شود. البته شرط مشروعیت، نیز ملاک است. به عنوان مثال، مشروبات الکی، نمی توانند به عنوان مهر تعیین شوند. شروط بیان شده، فقط مختص به صیغه نکاح موقت نیست و نکاح دائم نیز تابع همین احکام هست.

توافق طرفین بیشتر از هر چیز دیگری بر تعیین حداقل مهریه عقد موقت و یا سقف آن، اثر دارد و قانون مدنی، نیز در رابطه با آن، در ماده 1080 اینگونه مقرر کرده است" تعیین مقدار مهر، منوط به تراضی طرفین است". البته باید به این موضوع اشاره شود که چیزی که طرفین بر آن توافق می کنند، باید مال شوهر باشد و اگر متعلق به غیر می باشد، رضایت وی شرط است.

برای درک بهتر تعیین حداقل و سقف مهریه صیغه موقت، می توان به این مثال توجه نمود: زن و مردی قصد ازدواج، از طریق عقد موقت را دارند و وجود مهریه در عقد نکاح برای آن ها ملاک اصلی نبوده است، اما صحت عقد آن ها منوط به تعیین مهریه است. به موجب قانون، آن ها باید چیزی که دارای مالیت است و می تواند به مالکیت در بیاید را انتخاب کرده و بر آن، به عنوان مهریه تراضی کنند، که آن می تواند یک دسته شاخ گل نرگس یا یک جلد کتاب باشد.

مهریه در عقد موقت باید پول باشد

پیش از این گفتیم که هرچیزی که مالیت داشته و به توان آن را به مالکیت درآورد می تواند به عنوان مهریه در نظر گرفته شود. این امر در ماده 1078 "قانون مدنی هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می توان، مهر قرار داد." مورد تایید قرار گرفته است. و در اینجا مالیت داشتن بدین معنی است که قابل خرید و فروش باشد و تملک داشتن مهریه یعنی مهریه باید در تملک شخصی فرد قرار گیرد پس امکان ملی و عمومی نمی تواند جز مهریه قرار بگیرد.

سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا مهریه در عقد موقت باید پول باشد؟ در پاسخ به این سوال بهتر است بگوییم که در تعیین میزان مهریه در صیغه موقت علاوه بر پول نقد، سکه، طلا و اموال منقول و غیر منقولی را که مالیت داشته باشند نیز، می توان به عنوان مهریه تعیین نمود. این تفکر که مهریه عقد موقت حتما باید پول باشد کاملا اشتباه است و هرآنچه غیر از پول که مالیت داشته باشد را، می تواند در برمی گیرد. همانطور که اشاره شد، مهریه در عقد موقت بسیار مهم است و عدم تعیین آن منجر به بطلان نکاح موقت می باشد.

لذا تعیین مهریه اهمیت بالایی دارد، به خصوص تعیین مهریه در نکاح موقت که از اهمیت به سزایی برخوردار می باشد. اگر مهریه زوجه حال باشد به محض جاری شدن صیغه عقد، زوجه می تواند هر زمان که خواست درخواست مطالبه خود را مطرح نموده و دریافت کند. اگر چنانچه مهریه دارای زمان معین باشد در زمان مشخص شده می تواند مهریه را مطالبه کند و اگر مهریه عند الاستطاعه باشد دریافت مهریه منوط به تمکن مالی زوج می باشد.

حکم ندادن مهریه در ازدواج موقت 

 عقد نکاح شامل دو نوع اصلی ازدواج دائم و ازدواج موقت است که هر کدام از منظر حقوقی و فقهی جایگاه خاصی دارند. نکاح دائم دارای احکام و شرایطی می باشد که باعث وجه تماییزش با نکاح موقت می شود. یک مورد از وجه تمایز عقد نکاح موقت با نکاح دائم در مدت زمان تعیین شده در نکاح می باشد و دیگر وجه تمایز آن در مقدار و میزان مهریه ی تعیین شده است.

سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که حکم ندادن مهریه در ازدواج موقت چیست؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که اگر در ازدواج موقت مهریه پرداخت نگردد، و حکم ندادن مهریه در ازدواج موقت که صادر می شود و زن می تواند طبق آن اقدام کند، این است که اگر مهریه در نکاح موقت از 1 سکۀ بهار آزادی تا 110 سکۀ بهار آزادی یا معادل این مقدار باشد، زن می تواند اموال مرد را توقیف نموده و مرد را راوانه زندان کند. ولی اگر مهریه بیشتر از 110 سکه باشد، زن طبق قانون 110 سکه اقدام می کند. اما در مازاد مهریه (بیش از 110 سکه ) قانونگذار به حبس مرد حکم نداده و زن حق حبس مرد را ندارد و تنها می تواند برای مازاد مهریه با معرفی اموال مرد به واحد اجرای احکام، اقدام به توقیف اموال مرد کرده و طلب مهریه خود را وصول نماید. 

همانطور که گفته شد تنها تفاوت بین عقد موقت با عقد دائم در مشخص کردن مدت زمان در خواندن صیغه می باشد. زمانی که مهریه عقد نکاح از طرف مرد درصورتی که زن مطالبه نماید، پرداخت نگردد، ضمانت اجرا برای مرد ایجاد می شود و احکامی در خصوص عدم پرداخت مهریه چه درعقد موقت و چه دائم برای مرد صادر خواهد شد که به توقیف اموال و زندان رفتن مرد در صورت عدم تمکین به قانون منجر خواهد شد.و در عقد موقت و دائم تنها تفاوت آن در شیوه مراجعه کردن به مراجع قانونی است. 

زمان پرداخت مهریه صیغه موقت

زمان پرداخت مهریه در صیغه موقت مشخص نیست به محض اینکه عقد نکاح جاری می شود مهریه تعیین شده بین زن و مرد بر ذمه مرد قرار می گیرد و زمانی که زن فوت کرده و مادام که مهریه خود را از همسرش دریافت نکرده باشد و حتی با همسر خود نزدیکی هم نکرده باشد طبق ماده 1096 قانون مدنی همچنان پا برجا می باشد.

سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا پرداخت مهریه صیغه موقت،زمان خاصی دارد؟ در پاسخ به این سوال می توان گفت از آنجایی که عقد موقت دارای زمان و مهریه مشخص شده می باشد، زوجه می تواند در طول مدت عقد نکاح، هر زمان که بخواهد و تا پایان مدت عقد، مهریه خود را از زوجه دریافت کند. این نکته حائز اهمیت می باشد، مادام که طرفین برای نحوه پرداخت و چگونگی پرداخت آن با هم توافق نکرده باشند، زوجه هر زمان که بخواهد می تواند مهریه خود را از مرد مطالبه کند و اگر توافقی برای پرداخت باشد باید طرفین طبق آن عمل نمایند. 

از آنجا که مهریه جز حقوق قانونی زن می باشد، هر زمان که زن بخواهد باید پرداخت شود و نوع و مقدار مهریه باید در عقد موقت تعیین شود تا عقد باطل نگردد، و چون عقد موقت دارای مدت می باشد زن می تواند در طول مدت و طبق توافق از مرد مطالبه نماید. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد مهریه عقد موقت به کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاور حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاور حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مهریه عقد موقت پاسخ دهند .