دادگاه حقوقی و صلاحیت آن

دادگاه حقوقی، آن دسته از محاکم و مراجع دادگستری و قضایی هستند که به موضوعات حقوقی، رسیدگی می کنند. مواردی نظیر مطالبه وجه، الزام به ایفای تعهد و مسائل مربوط به بیع از جمله موضوعات حقوقی و موارد در صلاحیت دادگاه حقوقی هستند. صلاحیت دادگاه های حقوقی، به دو دسته صلاحیت ذاتی و محلی، قابل تقسیم بندی است و دادگاه ها حقوقی، قادر به رسیدگی به دعاوی خارج از صلاحیت خود نیستند.

همواره، در تمامی جوامع، یکی از مراجع رسیدگی به تظلمات، دادگاه ها بوده اند؛ به طوری که هم اکنون نیز در عرصه بین المللی و  داخلی، یکی از مراجعی که به دعاوی رسیدگی می کنند، دادگاه ها هستند. زمانی که حقی از فردی در جامعه، ضایع می شود و همچنین وقتی که جرمی علیه دیگری اتفاق می افتد، افراد به دادگاه ها مراجعه می کنند تا حقوق تضییع شده خود را به دست آورند و یا مجرم را به مجازات برسانند.

در قوانین کشور ما، به طور کلی، دادگاه ها به دو دسته دادگاه های حقوقی و کیفری تقسیم می گردند که هرکدام از آن ها، صرفا به دعاوی ای که بر اساس قوانین آیین دادرسی مدنی و کیفری، در صلاحیت آن ها است، رسیدگی می کنند. بر همین اساس، آگاهی از صلاحیت های محاکم و دادگاه ها، برای شروع به شکایت و برای اینکه افراد بدانند، چه دعوایی را در چه مرجعی مطرح کنند، بسیار حائز اهمیت است.

از این رو، در این مقاله، قصد داریم به این پرسش پاسخ دهیم که دادگاه حقوقی چیست و صلاحیت دادگاه حقوقی در چه مواردی است. چنانچه، پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید. 

دادگاه حقوقی چیست ؟

همانگونه که گفتیم، دادگاه ها در ایران، بر اساس موضوعاتی که به آن ها رسیدگی می کنند، به دادگاه حقوقی و کیفری، تقسیم بندی می شوند. برای پاسخ به این سوال که دادگاه حقوقی چیست و صلاحیت دادگاه حقوقی در چه مواردی است؟ باید گفت: دادگاه حقوقی، همانطور که از عنوان آن مشخص است، به مسائل حقوقی رسیدگی می کند. 

مسائل حقوقی، شامل موارد مربوط به امور خانواده، مانند طلاق، حضانت، نفقه زن، مهریه نمی شوند و این موارد، در صلاحیت دادگاه خانواده می باشند. مسائل مربوط به قراردادهای اجاره، رهن، خرید و فروش و یا عقد وکالت، جزو دعاوی حقوقی بوده و در صلاحیت دادگاه حقوقی است. طرح دعوی حقوقی یا دعاوی مهریه که در صلاحیت دادگاه خانواده است، با ثبت دادخواست، از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، انجام می گیرد.

دعاوی حقوقی نظیر دعاوی مربوط به عقد وکالت، راجع به موضوعاتی هستند که در قانون مدنی، قانون امور حسبی (موضوعات مربوط به ارث)، قانون تجارت و سایر قوانین مربوط به امور حقوقی، مطرح شده اند. دادگاه های حقوقی نیز مراجعی هستند که به موضوعات حقوقی، رسیدگی می کنند. آیین و نحوه رسیدگی به این دعاوی در قانون آیین دادرسی مدنی بیان شده است.

صلاحیت دادگاه های حقوقی

در قسمت قبل، در این خصوص که دادگاه حقوقی چیست، توضیح دادیم و گفتیم که دادگاه حقوقی، به دعاوی و دادخواست های راجع به موضوعات حقوقی، رسیدگی می کند. در این قسمت، قصد داریم، به این پرسش پاسخ دهیم که صلاحیت دادگاه حقوقی چه مواردی است؟ برای بررسی صلاحیت دادگاه های حقوقی، از جمله، دادگاه بدوی، باید به قانون آیین دادرسی مدنی رجوع کرد که صلاحیت دادگاه های حقوقی را به دو دسته صلاحیت محلی و ذاتی، تقسیم می کند:

صلاحیت ذاتی: هر دادگاهی، برای رسیدگی به دعوا، باید از صلاحیت ذاتی، برخوردار باشد. صلاحیت ذاتی، به معنای آن است که دادگاه، به لحاظ صنف، نوع و درجه، صلاحیت رسیدگی به دعوا را داشته باشد. بنابراین، رسیدگی به دعاوی کیفری یا نفقه زن، در صلاحیت دادگاه حقوقی نبوده و دادگاه حقوقی، صلاحیت رسیدگی به موضوعات حقوقی، نظیر قراردادهای اجاره، بیع و مسائلی از این دست را دارد.

صلاحیت محلی: به معنای این است که اصولا دادگاه ها، صلاحیت رسیدگی به مسائلی را دارند که در حوزه قضایی و قلمرو مکانی آن ها واقع شده است. بر اساس  قانون آیین دادرسی مدنی، عموما دعوا باید در دادگاه محل اقامت خوانده بیان شود، مگر اینکه قانون، ترتیب دیگری مقرر کرده باشد. طرح دعوای مال غیر منقول، در دادگاهی که محل وقوع مال غیر منقول است یا طرح دعوا راجع به قراردادها در صورتی که طرفین، توافق بر محل معینی کرده باشند، از جمله موارد استثنا صلاحیت محلی است.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد دادگاه حقوقی و صلاحیت آن در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون دادگاه حقوقی و صلاحیت آن پاسخ دهند.