دادگاه کیفری چیست

صلاحیت دادگاه کیفری، که یکی از مراجع قضایی رسیدگی کننده به جرم و صادر کننده حکم در خصوص آن است، در دادگاه کیفری دو، جرایمی بوده که در صلاحیت دادگاه کیفری یک و دادگاه های دیگر نیست و در دادگاه کیفری یک، جرایمی می باشد که دارای برخی مجازات های خاص، نظیر سلب حیات یا حبس ابد هستند.

قانون گذار، در قوانین آیین دادرسی، اعم از آیین دادرسی کیفری و آیین دادرسی مدنی، صلاحیت دادگاه ها را از حیث صلاحیت محلی و ذاتی، مشخص نموده و تمامی افراد، باید، هنگام طرح یک دعوا، تنها از دادگاه صالح، تقاضای رسیدگی و صدور حکم، داشته باشند.

دادگاه های کیفری، از جمله مراجع قضایی ای هستند که تنها، حق رسیدگی به دعاوی در صلاحیت خود را دارند و در صورتی که دعوایی، خارج از صلاحیت، به این مراجع قضایی، ارسال گردد، باید، از رسیدگی و صدور حکم، امتناع کرده و پرونده را به دادگاه صالح، ارجاع دهند. به همین جهت، مطرح کننده شکایت، باید آگاه باشد، صلاحیت دادگاه کیفری در چه مواردی است تا با ایراد عدم صلاحیت و اتلاف وقت در رسیدگی، مواجه نگردد.

از این رو، در مقاله حاضر، قصد داریم، پس از توضیح در این باره که دادگاه کیفری چیست و صلاحیت دادگاه کیفری در چه مواردی است، بررسی کنیم که این مرجع قضایی، در خصوص چه اموری، شروع به رسیدگی و صدور حکم می نماید.

دادگاه کیفری چیست

در پاسخ به اینکه دادگاه کیفری چیست؟ باید گفت، این دادگاه، یکی از انواع مراجع قضایی پیش بینی شده در قانون است که به جرم رخ داده مورد شکایت که در صلاحیت آن است، رسیدگی و در خصوص آن، حکم مجازات صادر می کند. 

مراجع قضایی کیفری، بر طبق ماده 294 قانون آیین دادرسی کیفری، به چند دسته تقسیم می گردند که انواع دادگاه کیفری، بر اساس این ماده عبارتند از: دادگاه کیفری و دو؛ دادگاه انقلاب؛ دادگاه اطفال و نوجوانان و دادگاه های نظامی که هریک، صلاحیت رسیدگی به برخی پرونده ها را دارند.

شایان ذکر است، مراجع فوق الذکر در ماده 294 قانون آیین دادرسی کیفری، زمانی صلاحیت ذاتی و محلی رسیدگی به موضوع را خواهند داشت که موضوع دعوی، یک موضوع کیفری باشد. علاقمندان به کسب اطلاعات در خصوص چیستی دادگاه حقوقی، می توانند نسبت به مطالعه مقاله زیر، اقدام کنند.

صلاحیت دادگاه کیفری

قبل از بررسی اینکه صلاحیت دادگاه کیفری در چه مواردی است و دادگاه کیفری به چه موضوعاتی رسیدگی می کند، لازم به توضیح است که منظور از دادگاه، مرجع قضایی رسیدگی به دعاوی است که افراد در صورت اختلاف، به آنجا مراجعه می کنند و منظور از واژه کیفری، دعاوی هستند که در آن، جرمی محقق شده و در نهایت، پس از اثبات و صدور حکم، منتهی به اعمال مجازات می شود. از آنجا دادگاه کیفری، به دادگاه کیفری یک و دو، تقسیم می شود، در زیر، صلاحیت هریک را به طور جداگانه، بررسی خواهیم کرد:

صلاحیت دادگاه کیفری یک: مستفاد از ماده 302 قانون آیین دادرسی کیفری، از جمله مواردی که رسیدگی به آن ها، در صلاحیت دادگاه کیفری یک است، می توان به جرایم موجب مجازات هایی نظیر سلب حیات، حبس ابد، قطع عضو، جرم عمدی علیه جسم دیگری با مجازات نصف دیه کامل یا بیشتر، جرم دارای مجازات تعزیری درجه سه و بالاتر از سه و جرایم مطبوعاتی، اشاره کرد.

صلاحیت دادگاه کیفری دو: ماده 301 قانون آیین دادرسی کیفری، در این خصوص که صلاحیت دادگاه کیفری دو چه مواردی است، مقرر می دارد: " دادگاه کیفری دو، صلاحیت رسیدگی به تمامی جرائم را دارد، مگر آن دسته جرائمی که رسیدگی به آن ها، در صلاحیت دادگاه دیگری باشد."

بنابراین، جز جرایمی که در صلاحیت دادگاه کیفری یک است که در پاراگراف دوم همین تیتر، به آن ها، اشاره شد و جرایمی که در صلاحیت دادگاه انقلاب است، نظیر توهین به ریاست جمهوری و رهبری و جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی و جرایم مربوط به مواد مخدر، همچنین، جز جرایمی که در صلاحیت دادگاه اطفال و نوجوانان است (جرایم کودکان و افراد زیر 18 سال، به شرطی که دادگاه، در حوزه قضایی، تشکیل شده باشد) و جرایم در صلاحیت دادگاه نظامی، مابقی جرایم را دادگاه کیفری دو، رسیدگی می کند.

دادگاه کیفری در چه مواردی شروع به رسیدگی میکند

پس از توضیح در این خصوص که صلاحیت دادگاه کیفری چه مواردی است، و بررسی صلاحیت دادگاه کیفری یک و دو، در این بخش از مقاله، قصد داریم تا درباره این مساله، صحبت کنیم که دادگاه کیفری در چه مواردی شروع به رسیدگی میکند.

در بررسی مواردی که دادگاه کیفری، شروع به رسیدگی می نماید، باید، میان موارد در صلاحیت دادگاه کیفری یک و دو، تفکیک قائل شد. با این توضیح که هریک از این دو دادگاه، صرفا، صلاحیت رسیدگی به برخی جرایم بخصوص مد نظر قانون گذار، در قانون آیین دادرسی کیفری را دارند.

دادگاه کیفری یک، پس از ثبت شکایت شاکی خصوصی از طریق دفاتر خدمات قضایی، یا اعلام جرم توسط دادستان یا ضابطین قضایی و پس از صدور قرار جلب به دادرسی و کیفر خواست، آن هم در جرایم دارای مجازات سلب حیات، حبس ابد، قطع عضو یا جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل یا بیش تر از آن، جرایم دارای مجازات تعزیری درجه سه و بالاتر و جرایم سیاسی و مطبوعاتی، شروع به رسیدگی می کند.

دادگاه کیفری دو، در جرایمی که در صلاحیت دادگاه های دیگر، نظیر دادگاه کیفری یک، انقلاب، دادگاه انتظامی قضات، دادگاه اطفال و نوجوان زیر 18 سال و.... نباشد، آن هم پس از ثبت شکایت شاکی خصوصی یا اعلام جرم، توسط مدعی العموم یا ضابطین قضایی، پس از بررسی پرونده در دادسرا و صدور قرار جلب به دادرسی و کیفر خواست، اقدام به رسیدگی می نماید.

شایان ذکر است که چه در دادگاه کیفری یک و چه در دادگاه کیفری دو (بسته به نوع جرم)، در صورتی که نیاز نباشد که ابتدا، پرونده در دادسرا، مورد رسیدگی قرار گیرد و جلب به دادرسی و کیفر خواست، از جانب دادسرا و دادستان صادر شود، شروع به رسیدگی به پرونده، بسته به نوع جرم، مستقیما در دادگاه کیفری یک یا دو، آغاز می گردد.

در خصوص جرایمی که مستقیما در دادگاه رسیدگی می شوند، می توان، از مثال هایی نظیر تحقیقات مقدماتی در خصوص جرایم افراد زیر 15 سال (مستفاد از تبصره 1 ماده 285 قانون آیین دادرسی کیفری) و یا جرایم منافی عفت (مستفاد از ماده 306 قانون فوق الذکر) نام برد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص دادگاه کیفری و صلاحیت آن در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون دادگاه کیفری و صلاحیت آن پاسخ دهند.