انواع عقد در قانون مدنی

انواع نکاح در قانون مدنی ایران، شامل نکاح دائم و نکاح موقت می باشد. نکاح دائم و موقت با یکدیگر، تفاوت هایی داشته و در برخی قواعد حقوقی، متفاوت می باشند. به عنوان مثال، در ازدواج موقت، بر خلاف ازدواج دائم، زوجین از یکدیگر، ارث نمی برند و دیگر آنکه، وجوب نفقه تنها در ازدواج دائم، جاری بوده و از احکام و قواعد ازدواج موقت نمی باشد.

لازمه تشکیل خانواده، ازدواج یا عقد نکاح می باشد. ازدواج به معنای پیوندی است که میان زن و مرد برقرار شده و آنها را به یکدیگر، محرم و خویشاوند می نماید. یکی از مهم ترین، موضوعاتی که در قانون حمایت از خانواده از آن صحبت می شود، بحث نکاح یا ازدواج و احکام و آثار مربوط به آن می باشد.

همانگونه که در عرف نیز مرسوم است و عقد نکاح را به دو نوع عقد نکاح موقت و دائم تقسیم می کنند، قانون مدنی و فقه شیعه نیز انواع و اقسام عقد نکاح را شامل این دو نوع ازدواج می داند. از آنجا که این دو نوع ازدواج، تفاوت هایی داشته و احکام و آثار گوناگونی را به همراه خواهند داشت، لازم است با هر یک از این دو آشنا شد.

به همین مناسبت، در ادامه این مقاله، قصد داریم به بررسی انواع و اقسام عقد نکاح در اسلام و قانون مدنی پرداخته و در ادامه، عقد نکاح دائم و عقد نکاح موقت را توضیح داده و به ذکر تفاوت های این دو بپردازیم. برای دریافت اطلاعات بیشتر در این زمینه، در ادامه مقاله، با ما، همراه باشید.

انواع نکاح در قانون مدنی و در اسلام

علی رغم اینکه در قانون مدنی ایران، شرایط صحت عقد نکاح، مورد بررسی قرار گرفته است از واژه نکاح، تعریفی ارائه نشده است؛ نکاح در لغت به معنای پیوستن است و در اصطلاح حقوقی، می توان آن را چنین تعریف کرد: نکاح، عقدی است که به موجب آن، زن و مرد در زندگی با یکدیگر، شریک و متحد شده و تشکیل خانواده می دهند.

ممکن است برخی این تعریف را جامع ندانسته و نکاح منقطع یا موقت را از تعریف عقد نکاح، خارج بدانند، اما می توان گفت، در نکاح موقت نیز نوعی تشکیل خانواده، اتفاق افتاده و زندگی مشترک و اتحاد زن و مرد به نحوی، تحقق می یابد؛ اگر چه خانواده ای که به این صورت، تشکیل شود، به استحکام و ارزش خانواده ناشی از نکاح دائم نبوده و تعاون و همبستگی خانوادگی در نکاح دائم به مراتب بیشتر خواهد بود.

با این توضیح، می توان گفت، عقد نکاح یا ازدواج در حقوق ایران و فقه شیعه به دو قسم، تقسیم می شود که شامل نکاح دائم و موقت می باشد و در حقوق کشور ما نکاحی تحت عنوان نکاح شغار به رسمیت شناخته نشده است. در ادامه به بررسی هر یک از انواع و اقسام عقد نکاح یا اقسام ازدواج در اسلام و قانون مدنی خواهیم پرداخت. برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد عقد نکاح، مقاله زیر را مطالعه نمایید.

عقد نکاح دائم

در بیان عامیانه، زمانی که از عقد نکاح یا ازدواج، صحبت به میان می آید، منظور عقد نکاح دائم یا همان ازدواج دائمی می باشد، عقد نکاح دائم به عنوان رایج ترین نوع عقد نکاح، به صورت همیشگی میان زن و مرد، رابطه محرمیت ایجاد ساخته و فرض بر دائمی، استمراری و همیشگی بودن آن می باشد.

بسیاری از احکام مربوط به ازدواج یا نکاح که در قانون مدنی، بیان شده است، مانند حق مطالبه نفقه زوجه، ارث و مواردی از این قبیل، تنها در خصوص نکاح دائم جاری بوده و عقد نکاح موقت را در بر نمی گیرد. از طرفی بسیاری از قواعدی که در قانون، برای عقود، تعریف شده است، مانند فسخ عقد و موارد اینچنینی که در قانون مدنی به طور کلی برای عقود، لحاظ شده است، عقد نکاح را در بر نمی گیرد تا پایبندی و التزام در عقد نکاح، حفظ شود.

عقد نکاح موقت یا صیغه

همانگونه که اشاره شد، در فرهنگ کنونی ایران، اصل بر آن است که عقد نکاح، به صورت دائمی و مستمر، منعقد شود. با این حال، در مواردی که امکان ازدواج به صورت دائم وجود ندارد، نوع دیگری از ازدواج، تحت عنوان متعه، عقد موقت، عقد منقطع یا صیغه موقت، مورد پیش بینی، قرار گرفته است.

همانگونه که از نام عقد موقت، مشخص است، این نوع عقد نکاح، صرفا برای مدت مشخص بوده و تعیین محدود زمانی مشخص و  مهریه از الزامات این نوع از عقد نکاح می باشد. لازم به ذکر است که عقد موقت یا صیغه، تنها در اسلام و فقه شیعه مورد پیش بینی قرار گرفته و اهل تسنن، آن را به عنوان یکی از انواع و اقسام نکاح به رسمیت نمی شناسند.

تفاوت های عقد دائم و عقد موقت

همانطور که بیان نمودیم، بر اساس قانون مدنی که منبعث از فقه اسلامی است، عقد نکاح به نکاح دائم و موقت، تقسیم شده و این دو از جهات مختلف، متفاوت می باشند. به عنوان مثال در عقد دائم، میان زوجین رابطه توارث ایجاد می شود؛ در حالی که در عقد موقت، زن و مرد از یکدیگر، ارث نمی برند. لازم به ذکر است علارغم عدم توارث و ارث در عقد موقت، زوجین می توانند از یک سوم اموال، برای یکدیگر وصیت نمایند.

تفاوت دیگر آنکه، در عقد دائم، مرد مکلف است که نفقه زن خود را پرداخته و زندگی و معاش وی را تامین نماید و قوانین مربوط به آن نیز در قانون مدنی و قانون حمایت از خانواده، مورد پیشبینی، قرار گرفته تا آنجا که عدم پرداخت آن از سوی زوج، جرم کیفری تلقی شده و برای آن، مجازات حبس در نظر گرفته شده است، در حالی که در عقد موقت به موجب قانون، مرد الزامی به پرداخت نفقه نخواهد داشت.

البته ذکر این نکته نیز لازم است که در ازدواج موقت، طرفین می توانند، شرط دریافت نفقه زن را در هنگام عقد یا پس از آن داشته باشند که در این صورت، مرد مکلف به پرداخت نفقه می باشند. اما شرط توارث در مورد ازدواج موقت، خلاف قوانین آمره بوده و امکان پذیر نمی باشد، زیرا، حقوق سایر وراث را تحت الشعاع قرار می دهد.

تفاوت دیگر در انواع و اقسام نکاح در قانون مدنی، در مورد اتمام عقد و جدایی طرفین می باشد. بدان معنا که در عقد دائم، جدایی زوجین، تنها با طلاق یا در مواردی فسخ عقد، امکان پذیر می باشد، اما در عقد موقت، اتمام عقد و جدایی یا با پایان مدت صیغه یا بذل مدت از سوی زوج، اتفاق می افتد. لازم به ذکر است، زوج می تواند، وکالت در بذل مدت را به زوجه، واگذار نموده تا زوجه بتواند در هر زمان که بخواهد، به مدت عقد، پایان دهد.

نکته دیگر آنکه در ازدواج دائم، شوهر موظف به ثبت ازدواج دائم در دفاتر ازدواج بوده و برای عدم ثبت آن، مجازات نیز در نظر گرفته شده است. مجازات عدم ثبت ازدواج دائم، شامل جریمه نقدی، حبس و الزام به ثبت ازدواج دائم، توسط شوهر می باشد. اما برای ازدواج موقت در صورت نداشتن فرزند یا شرط نشدن، این الزام وجود ندارد.

نکته مهم آنکه، فرزند حاصل از ازدواج موقت، تفاوتی با فرزند حاصل از ازدواج دائم نداشته و از تمام حقوق قانونی فرزند در ازدواج دائم، مانند ارث، نفقه و سایر موارد برخوردار می باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، می توانید، مقاله زیر را مطالعه نمایید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد انواع نکاح در قانون مدنی در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون انواع نکاح در قانون مدنی پاسخ دهند .