مهرالمثل چیست

مهر المثل زن در حقوق، نوعی از مهریه است که در صورت عدم تعیین مهریه در حین عقد نکاح توسط زوجین و در شرایطی که قبل از تعیین مهر، نزدیکی بین آن ها، واقع شده است، تعیین می گردد و در نحوه محاسبه و مشخص کردن میزان آن، شرایط زن، میزان مهریه اطرافیانش و شان خانوادگی او، در نظر گرفته می شود نه وضعیت فقر و غنای مرد یا موافقت او بر میزان مهر المثل تعیین شده.

یکی از مهم ترین حقوق مالی زنان که به موجب عقد نکاح به ایشان تعلق می گیرد و از دیرباز نیز وجود داشته، مهریه بوده که در تعیین مقدار، نوع و میزان آن، تا حد زیادی، عرف و عادات نقاط مختلف کشور مد نظر قرار می گیرد و دارای انواع مختلفی است.

نکته مهمی که در مورد مهریه زن وجود دارد، آن است که علی رغم تصور اکثر افراد، مبنی بر لزوم تعیین مهریه ضمن عقد نکاح دائم، باید گفت در عقد نکاح دائم، بر خلاف عقد موقت، تعیین مهریه، شرط لازم و ضروری برای صحت عقد نکاح دائم نیست و همین امر، یعنی تفاوت در زمان تعیین مهریه در عقد نکاح دائم، سبب شکل گیری انواع مهریه شده که از جمله آن ها، مهر المثل بوده که با توجه به قواعد و نحوه تعیین منحصر به فرد آن، ضروری است تا از قواعد و تشریفات قانونی این امر، مطلع بود.

از این رو، در مقاله حاضر، قصد داریم، توضیح دهیم که مهر المثل زن در حقوق چیست و نحوه محاسبه و شرایط تعیین این نوع از انواع مهریه را از منظر قانون مدنی، چگونه است؛ سپس بگوییم که مهر المثل زن و دیه مهر المثل، چقدر است و در آخر، بعد از توضیح مهر المثل دختر باکره، تفاوت مهر المثل و مهر المسمی را بررسی کنیم.

مهر المثل زن چیست

برای پاسخ به این پرسش که مقصود از مهر المثل زن در حقوق چیست؟ ابتدا باید، در خصوص مهر المسمی و شرایط تعیین مهر المثل، توضیح دهیم و پس از آن، با استفاده از مقدمات گفته شده، به این پرسش که مقصود از مهر المثل زن در حقوق چیست؟ پاسخ دهیم.

همانگونه که در عرف مرسوم است، زن و مرد هنگام عقد نکاح، مهریه زن را تعیین می کنند که به این نوع مهریه، مهر المسمی می گویند. با این حال، گاهی مهریه زن، هنگام انعقاد عقد نکاح دائم، توسط طرفین عقد ( زوجین ) مشخص نمی گردد و پرسشی که مطرح می شود، این خواهد بود که تکلیف مهریه زن، در این شرایط، چگونه خواهد بود؟ برای بررسی این مساله، باید، به ماده 1087، 1093، 1099 و 1100 قانون مدنی، مراجعه نماییم. این مواد، به ترتیب، مقرر می دارند:

"اگر در نکاح دائم، مهر ذکر نشده یا عدم مهر شرط شده باشد، نکاح صحیح است و طرفین می توانند، بعد از عقد، مهر را به تراضی معین‌ کنند و اگر قبل از تراضی بر مهر معین، بین آن ها نزدیکی واقع شود، زوجه مستحق مهرالمثل خواهد بود." 

"هر گاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر، زن خود را طلاق دهد، زن مستحق مهرالمتعه است و اگر بعد از ‌آن طلاق دهد، مستحق مهر المثل خواهد بود."

"در صورت جهل زن به فساد نکاح و وقوع نزدیکی، زن، مستحق مهرالمثل است."

"در صورتی مهرالمسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد یا ملک غیر باشد، در صورت اول و دوم، زن مستحق مهرالمثل خواهد ‌بود و در صورت سوم، مستحق مثل یا قیمت آن خواهد بود مگر اینکه صاحب مال، اجازه نماید."

با توجه به توضیحات فوق، در پاسخ به این پرسش که تکلیف مهریه زن، در شرایط عدم تعیین آن، ضمن و حین عقد نکاح دائم، چگونه خواهد بود؟ باید گفت، در این شرایط، با توجه به وقوع نزدیکی یا عدم وقوع نزدیکی، قبل از تعیین مهر برای زن، امکان تعیین یکی انواع مهریه برای او، وجود خواهد داشت.

نحوه محاسبه و تعیین مهر المثل برای زن

در قسمت قبل به بررسی این سوال که مهرالمثل زن چه می باشد و معنای مهرالمثل زن در حقوق چیست پرداخته شد و همانگونه که اشاره گردید، یکی از موارد تعیین مهرالمثل، زمانی است که ضمن عقد نکاح دائم، زن و مرد، مهریه مشخصی را بین خود مشخص نکرده باشند و قبل از تعیین مهریه، بین آن ها، نزدیکی واقع شده باشد.

اما سوال مهمی که در ارتباط با مهر المثل زن وجود دارد، آن است که نحوه محاسبه و تعیین مهرالمثل برای زن در حقوق چگونه است؟ برای پاسخ به این پرسش، باید به قانون مدنی، مراجعه کرد. ماده 1091 قانون مدنی، نحوه محاسبه و تعیین مهر المثل برای زن را پیش بینی نموده و در این خصوص، مقرر می دارد: 

مهرالمثل زن چقدر است

یکی از سوالات رایج در خصوص مهر المثل زن، این است که مهر المثل زن، چقدر است و مبلغ دقیق مهر المثل زن، در کدام ماده قانونی آمده است؟ لذا در این بخش از مقاله، قصد داریم تا با استناد به قانون مدنی، به این پرسش ها پاسخ دهیم و میزان و مبلغ مهر المثل زن را بگوییم.

اما، چنانچه زن یا مردی، بخواهد به نظر کارشناس، در خصوص میزان مهرالمثل تعیین شده، اعتراض کند، می تواند این کار را در مهلت های مقرر اعتراض به نظر کارشناس و با ثبت اعتراض خود از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، انجام دهد.

دیه مهرالمثل چقدر است

در برخی موارد، در قانون مجازات اسلامی، در کنار مجازات برخی از جرایم، باید، مهر المثل نیز پرداخت گردد که در این قسمت از مقاله، قصد داریم، درباره این جرایم و دیه مهر المثل، به طور مختصر، توضیح دهیم. برای این بررسی، باید، مواد 231، 577، 578، 658 و 661 قانون مجازت را مد نظر قرار داد. بر اساس این مواد، دیه مهر المثل، در موارد زیر، تعیین می گردد: 

در زنای به عنف و در حکم آن، نسبت به دختر باکره، متجاوز، علاوه بر مجازات اصلی، به پرداخت ارش البکاره که قاضی، تعیین کننده مبلغ آن است و همچنین، مهر المثل که کارشناس دادگستری، میزان آن را تعیین خواهد کرد، محکوم می شود و اگر دختری که به او تجاوز شده، باکره نباشد، متجاوز، علاوه بر مجازات اصلی، صرفا به پرداخت مهر المثل، محکوم خواهد شد.

در کندن و یا از بین بردن تمام موی سر زن، در صورتی که دوباره بروید، مهر المثل، به عنوان دیه، پرداخت می گردد که میزان آن را کارشناس دادگستری تعیین می کند و اگر میزان مهر المثل تعین شده، بیش از دیه کامل زن در سال 1401، یعنی بیش از 600 میلیون شود، به جای مهر المثل، دیه کامل در نظر گرفته خواهد شد.

در کندن و یا از بین بردن قسمتی از موی سر زن، به همان نسبت از بین رفته، مهر المثل، به عنوان دیه، پرداخت می شود.

در ازاله بکارت غیر همسر، بدون رضایت فرد، با عملی نظیر مقاربت یا به هر وسیله دیگری، مهر المثل، باید پرداخت شود.

در افضا شدن (یکی شدن مجرای ادار، مدفوع و عادت ماهیانه) فرد نابالغ یا مکره، به واسطه مقاربت یا غیر آن، همچنین، افضا شدن، به علت وطی به شبه، مهر المثل و دیه کامل زن، به عنوان مجازات، در نظر گرفته خواهد شد.

مهرالمثل دختر چیست

در قسمت قبل، توضیح دادیم که مقصود از دیه مهر المثل چیست، در این بخش از مقاله، قصد داریم تا درباره وضعیت تعیین مهر المثل، در خصوص دختر باکره صحبت کنیم و بگوییم که در چه شرایطی، برای دختر باکره، مهرالمثل، تعیین خواهد شد.

برای دختر باکره، تنها در صورتی مهر المثل تعیین می گردد که مهر المسمی تعیین شده، حین عقد دائم، مجهول بوده یا مالیت نداشته باشد یا نسبت به دختر باکره، جرمی نظیر تجاوز یا زنای به عنف و اکراه، صورت گرفته باشد.

شایان ذکر است، در صورتی که دختر باکره، مورد تجاوز قرار گیرد، پرداخت مهرالمثل، در کنار ارش البکاره که میزان آن را قاضی تعیین می کند و در کنار مجازات اصلی تجاوز، برای مرتکب جرم زنای به عنف، به عنوان مجازات، تعیین خواهد شد و باید، به دختری که به واسطه تجاوز، بکارت خود را از دست داده، توسط محکوم، پرداخت گردد.

تفاوت مهرالمثل و مهر المسمی

همانطور که در قسمت اول مقاله، توضیح دادیم، مهر المسمی و مهرالمثل، از انواع مهریه، در عالم حقوق و در قانون مدنی هستند که بسته به شرایط مختلف، یکی از آنها، به عنوان مهریه زن، تعیین می گردد. در این بخش از مقاله، قصد داریم تا تفاوت مهر المثل و مهر المسمی را بگوییم که عبارتند از:

تفاوت از حیث زمان تعیین: مهر المسمی، در زمان عقد نکاح و حین آن، تعیین می گردد و مهر المثل، بعد از وقوع عقد نکاح، آن هم در شرایطی، نظیر زمانی که مهریه، تعیین نشده و قبل از تعیین آن، نزدیکی صورت گرفته یا زمانی که نکاح، فاسد و باطل بوده و زن، از این فساد، اطلاع نداشته و با همسر خود، نزدیکی کرده یا زمانی که مهر المسمی تعیین شده، باطل بوده و یا مالیت نداشته، تعیین می گردد.

از حیث نحوه تعیین: مهر المسمی، با توافق زوجین، تعیین می گردد اما در تعیین مهر المثل، توافق زوجین، ملاک نیست، بلکه شان و موقعیت اجتماعی زن و وضعیت خانوادگی او، همچنین، میزان مهریه نزدیکان و اقوام او، مد نظر کارشناس دادگستری، در تعیین مهر المثل، قرار می گیرد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد مهر المثل زن در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مهر المثل زن پاسخ دهند.