عقد مزارعه

عقد مزارعه یا عقد زراعت زمین کشاورزی، عقدی است لازم که به موجب آن، شخصی که به آن، عامل می گویند و مالک اصلی یا مالک منافع یک زمین می باشد، زمین را به مزارع، می دهد تا برروی آن، کشت کند و در حاصل، به نحو مشاعی و با حصه ای معین، شریک باشند. عامل و مزارع، همچنین، مشخص بودن نوع زرع، از ارکان عقد مزارعه هستند.

در قانون مدنی، عقد معینی تحت عنوان عقد مزارعه، مورد پیش بینی قرار گرفته است که در ارتباط با کشاورزی و زراعت در زمین دیگری، تحت شرایط بخصوصی می باشد. عقد مزارعه، از جمله عقودی است که در جامعه کمتر شناخته شده است اما، همواره کاربرد و تاثیرات خود را دارد.

مواد 518 الی 542 قانون مدنی، به این عقد و ارکان و شرایط آن، اختصاص داده شده است. قرارداد مزارعه زمین کشاورزی، بدین صورت بوده که فردی، زمین زراعی خود را مدتی به دیگری می دهد و فرد دیگر باید، مقداری از محصول را به صاحب زمین بدهد، اما، از آنجا که این عقد، صرفا در شرایطی که قواعد انعقاد آن، رعایت گردد، صحیح می باشد، ضروری است تا از این قواعد، کسب اطلاع کرد.

از این رو، در مقاله حاضر، قصد داریم بگوییم که عقد مزارعه چیست، ارکان آن در قانون مدنی چه می باشد و یک عقد لازم است یا جایز؛ سپس، پیرامون قرارداد نصفه کاری زمین کشاورزی و قواعد آن، بر اساس قانون، توضیح دهیم. علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این موضوع می توانند، در ادامه مقاله، همراه ما باشند.

عقد مزارعه چیست ؟

برای بررسی اینکه عقد مزارعه یا عقد زراعت چیست، ابتدا باید گفت عقد به چه معنا است. بر اساس قانون مدنی، عقد عبارت است از اینکه : "یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر، تعهد به امری نمایند و مورد قبول آن ها قرار بگیرد." به بیان ساده تر، وقتی یک نفر با یک نفر دیگر درباره موضوعی توافق می کنند، عقد صورت می گیرد.

در پاسخ به این پرسش که عقد مزارعه یا عقد زراعت چیست؟ باید گفت، بر طبق ماده 518 قانون مدنی، مزارعه، یکی از عقود معین است که به موجب آن، یکی از طرفین، به موجب عقد یا قرارداد، زمینی را که مالک اصل آن یا مالک منافع آن است را برای مدتی معین، به طرف دیگر می دهد که در آن، زراعت کرده و در محصول یا ثمرات، به نحو اشاعه و بر حسب حصه معین شده، شریک باشند.

به طور مثال : فردی (عامل) زمینی داشته باشد که در حال حاضر، خودش نمی تواند یا نمی خواهد در آن زمین کشاورزی کند، در این صورت می تواند با دیگری(مزارع)، عقدی به نام عقد مزارعه منعقد کند و زمین را برای مدتی معین، برای کشت محصولی معین، نظیر برنج، در اختیار مزارع بگذارد تا مزارع، در آن کار کند و در محصول، به نحو مشاعی شریک باشند؛ یعنی، از برنجی که برداشت می شود، سهم قرارداد شده مالک، مثلا یک چهارم محصول، به او داده شود.

نکته قابل توجه این است که در عقد مزارعه، سهم هر یک از مزارع ( فردی که زراعت می کند ) و عامل ( صاحب زمین یا صاحب منافع زمین ) باید به نحو اشاعه، از قبیل ربع یا ثلث یا نصف و غیره معین شود و نمی توان، تمام حاصل را از آن مزارع یا عامل دانست، چراکه در این صورت، مزارعه باطل خواهد بود.

ارکان عقد مزارعه در قانون مدنی

برای بررسی ارکان قرارداد مزارعه زمین کشاورزی، باید به قانون مدنی، مراجعه کرد و شرایط اساسی صحت معاملات که شرایط عمومی تمام قراردادها می باشد، همچنین، شرایط اساسی انعقاد عقد زراعت را مورد بررسی قرارداد. بر اساس مواد قانون مدنی، ارکان عقد زراعت، عبارتند از:

مزارع یا همان کشاورز که قرار است به موجب عقد و قرارداد مزارعه، برروی زمین کشاورزی، فعالیت کند.

عامل یا همان شخصی که مالک اصل یا منافع زمین است.

مشخص بودن مدت عقد و نوع زراعت(در صورت عدم مشخص کردن نوع زراعت، به عرف منطقه رجوع می شود). 

ایجاب و قبول عقد مزارعه از ناحیه عامل و مزارع.

اهلیت داشتن عامل و مزارع، برای انعقاد عقد که شامل عقل، بلوغ و رشد می شود، همچنین، انعقاد عقد مزراعه، توسط عامل و مزارع، با رضایت و اختیار.

مشخص و معین بودن موضوع معامله و مشروع و قانونی بودن جهت معامله.

علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص شرایط صحت معامله می توانند، نسبت به مطالعه مقاله ای که در زیر، در قسمت بیشتر بخوانید آمده است، اقدام نمایند. در ادامه، در خصوص جایز یا لازم بودن عقد زراعت زمین کشاورزی، صحبت خواهیم کرد.

عقد مزارعه لازم است یا جایز

یکی از پرسش های رایج در خصوص عقد مزارعه، این است که قرارداد مزارعه زمین کشاورزی، لازم است یا جایز؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت، این عقد، همانند عقد مساقات، یک عقد لازم است و فسخ یک جانبه آن، صرفا در صورت وجود خیارات قانونی، امکان پذیر می باشد.

مقصود از لازم بودن قرارداد مزارعه زمین کشاورزی، این است که هیچ کدام از دو طرف معامله، حق فسخ آن را به صورت یکجانبه، نداشته و تنها با اقاله (توافق طرفین عقد) یا وجود خیارات قانونی، نظیر خیار غبن فاحش یا خیار شرط و ... می توانند، عقد را فسخ کنند. از جمله مثال های عقود لازم می توان به عقد بیع ( خرید و فروش ) و یا عقد اجاره یا عقد نکاح اشاره کرد. 

در ادامه مقاله، قصد داریم تا در خصوص قرارداد نصفه کاری زمین کشاورزی، از منظر قانون مدنی، توضیح دهیم. علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص عقود لازم و جایز می توانند، اقدام به مطالعه مقاله زیر نمایند.

قرارداد نصفه کاری زمین کشاورزی

مقصود از نصفه کاری زمین کشاورزی، این است که شخصی، در غالب عقد مزارعه، بر روی زمین دیگری، به عنوان مزارع، کشاورزی کند و ماحصل را میان خود و عامل، بر اساس حصه تعیین شده، تقسیم کنند. در واقع، نصفه کاری زمین کشاورزی، همان عقد مزارعه می باشد.

این قرارداد، لازم بوده و تنها در صورت اقاله یا وجود خیارات قانونی یا وجود غبن، قابل فسخ خواهد بود و در صورتی که زمین، به علت فقدان آب یا علل دیگر، از قابلیت انتفاع خارج شود و رفع مانع ممکن نباشد، منفسخ‌ می شود، یعنی خود به خود، برهم می خورد.

شایان ذکر است، با توجه به لازم بودن قرارداد مربوط به نصفه کاری زمین کشاورزی، فوت و جنون و سفه طرفین، برهم زننده عقد، نخواهد بود. مگر اینکه، مباشرت و همکاری عامل برای زراعت، شرط شده باشد یا او، صرفا، برای مدت عمر خود، مالک منافع زمین باشد که در چنین شرایطی، عقد مزارعه، با فوت عامل، منفسخ خواهد شد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص نحوه انعقاد عقد مزارعه و ارکان آن در کانال تلگرام حقوق قراردادها و عقود عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نحوه انعقاد عقد مزارعه و ارکان آن پاسخ دهند.