نفقه زن چیست و ویژگی آن

نفقه زن عبارت است از، تامین نیاز های متعارف و متناسب زن، مانند هزینه های خوراک، پوشاک، مسکن، درمان، اثاث مورد نیاز برای زندگی، استخدام کارگر و مستخدم برای خانم، احتیاجات در صورت ایجاد نقص و مرض و ... توسط شوهر. در واقع مرد موظف به پرداخت تمام هزینه های زندگی بوده و پرداخت نفقه زن برای او یک تکلیف تلقی می شود. در عقد موقت نیز مانند عقد دائم با وجود شرایطی به زن نفقه تعلق می گیرد.

پرداخت هزینه های زندگی و تامین نیاز های متعارف زن توسط شوهر، نفقه نام دارد. پرداخت نفقه برای زن حقی است که در قبال تمکین از مرد برای او در نظر گرفته شده و مادامی که زن از مرد تمکین کند، مرد موظف به پرداخت نفقه زن و تامین این نیاز ها می باشد. در واقع می توان گفت تمام هزینه های ضروری یک زندگی بر عهده مرد است.

اهمیت نفقه از آن جهت است که، نفقه برای زوجه نوعی حمایت مالی و حق قانونی در زندگی زناشویی محسوب می شود و اگر مرد از پرداخت نفقه سر باز زند، زن می تواند این حق قانونی و شرعی را با مراجعه به مراجع قضایی درخواست و در صورت دارا بودن شرایط دریافت، مطالبه نماید.

با توجه به اهمیت موضوع نفقه زن و پرداخت آن از جانب مرد، ما در این مقاله به بررسی این پرسش که اصلا نفقه چیست پرداخته ایم و در ادامه عناوینی چون نفقه زوجه در عقد دائم و عقد موقت و مزایای نفقه زوجه را به تفصیل بررسی خواهیم کرد.

نفقه چیست

در این بخش ابتدا به این سوال پاسخ خواهیم داد که، نفقه چیست و چه کاربردی در زندگی دارد؟ همانطور که به آن اشاره شد، مرد موظف به تامین هزینه های زندگی و همچنین هزینه های مقرر شده در قانون برای زن است. در واقع نفقه، جزو حقوق مالی زن در زندگی مشترک محسوب می شود. این هزینه ها عبارت است از هزینه های مسکن، خوراک، پوشاک، درمان، استخدام مستخدم و کارگر، احتیاجات در صورت مرض و نقص و ... .

در ماده 1107 قانون مدنی: (( نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.، )) نیز تعریفی برای نفقه تعیین شده و در آن مرد موظف به تامین و تهیه هزینه ها و نیاز های معین شده در قانون، برای زن می باشد. نفقه برای زن حقی محسوب شده که هم قانون و هم شرع از آن حمایت می کند و مرد را مکلف به پرداخت آن می نماید. .

البته این حق نفقه زن، می تواند به دلایلی ساقط شده و پرداخت آن توسط همسر با علل قانونی، قطع شود. دلایلی مانند، عدم تمکین زن از شوهر بدون عذر موجه، ترک خانه و ... زن را از دریافت نفقه محروم می کند. مرد در این شرایط می تواند نفقه زن را پرداخت نکرده و زن نیز هیچ حقی از بابت آن نخواهد داشت.

نفقه زوجه در عقد دائم و عقد موقت

در قسمت قبل توضیح دادیم که نفقه چیست و در چه صورتی به زن تعلق می گیرد. در این قسمت می خواهیم نفقه در دوران عقد دائم و عقد موقت را با توجه قانون مدنی مورد بررسی قرار دهیم. نفقه حقی است که به واسطه نکاح و برای تامین هزینه های زن، از طرف شوهر به او تعلق می گیرد، اما آیا منظور از نکاح دائم است یا موقت؟ قانونگذار در کدام نوع از نکاح، پرداخت نفقه را برای مرد الزامی کرده است؟ تکلیف نفقه زوجه در عقد دائم و موقت چیست؟

ماده 1106 قانون مدنی درمورد نفقه زوجه در عقد دائم و موقت، به این نکته که "در عقد دائم نفقه زن بر عهده شوهر است." به صراحت اشاره کرده است. در این ماده قانونی صحبتی از هر دو نوع نکاح به میان نیامده و فقط به نکاح دائم، برای تعلق گرفتن نفقه به زن اشاره می کند. البته در ماده ۱۱۱۳ به وضوح، عدم تعلق نفقه در عقد موقت را بیان می کند. در نتیجه می توان گفت؛ در عقد دائم زن مستحق دریافت نفقه بوده و در عقد موقت این حق برای زن وجود ندارد. 

همانطور که گفته شد، بر اساس ماده 1107 قانون مدنی، عقد موقت، حق نفقه ای برای زن به همراه نخواهد داشت. اما قانونگذار در ماده ۱۱۱۳ به این مسئله اشاره می کند که، با وجود اینکه زن در عقد انقطاع حقی مبنی بر دریافت نفقه ندارد؛ اگر دریافت حق نفقه شرط شده باشد و یا عقد نکاح بر اساس دریافت نفقه منعقد شده باشد، زن مستحق این نفقه بوده و مرد موظف به پرداخت آن است.

مزایای نفقه زوجه

در این قسمت به بررسی مزایای نفقه زوجه پرداخته و به پرسش هایی نظیر، آیا نفقه معوقه را می توان مطالبه کرد؟ در صورت تعدد پرداخت نفقه، کدام نفقه نسبت به بقیه مقدم است؟ آیا پرداخت نفقه به زن ، منوط به توانایی مالی و یا فقر زن بوده، یا در هر صورت پرداخت آن وظیفه مرد است؟

نفقه زن بر خلاف نفقه فرزند و اقارب، از مزایای خاصی برخوردار است. در واقع قانونگذار در چند ماده قانون مدنی، به وضوح مزیت هایی برای نفقه زن در نظر گرفته و همچنین از راه های دریافت آن نیز، صحبت کرده است. مزایای نفقه زوجه در قانون مدنی به شرح زیر است:

زوجه می تواند نفقه عقب افتاده خود را مطالبه نماید. به این معنا  که اگر زوجه نفقه ای دارد که از گذشته دریافت نکرده، می تواند با تنظیم دادخواست مطالبه نفقه، آن را درخواست نماید.

پرداخت نفقه زوجه ربطی به فقر او نداشته و مرد حتی در صورت شاغل بودن زن، موظف به پرداخت نفقه او می باشد.

پرداخت نفقه برای مرد مشروط به تمکن مالی برای پرداخت آن نمی باشد، این عبارت به این معناست که تعیین مقدار نفقه زن، مشروط به وضعیت اقتصادی و مالی مرد نبوده و بر اساس نیازهای متعارف و متناسب زن می باشد. اما این مسئله در دادگاه در نظر گرفته می شود. 

پرداخت نفقه به زوجه در حقوق ایران، تنها وظیفه مرد بوده و زن تحت هیچ شرایطی، ملزم به پرداخت نفقه نخواهد بود.

طلب زوجه از بابت نفقه، طلب ممتاز محسوب شده، یعنی در صورت فوت و یا ورشکستگی شوهر، نفقه زن بر سایر طلبکاران مقدم بوده و ابتدا حق نفقه زن پرداخت می شود.

مطالبه نفقه زوجه، به دو روش امکان پذیر می باشد، در روش اول زوجه می تواند با تنظیم دادخواست حقوقی مطالبه نفقه، این حق را از مرجع قضایی درخواست کند و اگر باز هم از پرداخت نفقه استنکاف ورزید، در روش دوم، زوجه می تواند، از مرد به جرم ترک انفاق شکایت نماید.

نفقه زوجه مقدم بر نفقه اقارب بوده و اگر مردی نتواند، نفقه اقارب را همراه با نفقه زوجه پرداخت نماید، پرداخت نفقه زوجه مقدم بر اقارب می باشد.

همانطور که توضیح داده شد، نفقه زوجه مقدم بر نفقه اقارب و فرزند می باشد. پس پرداخت توسط مرد باید به صورت فوری انجام شود. همچنین در صورت عدم پرداخت نفقه توسط شوهر، زوجه می تواند هم به صورت مدنی و هم به صورت کیفری اقدام به مطالبه نفقه خود کند، حتی اگر از موعد پرداخت آن گذشته باشد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نفقه زن چیست و ویژگی های آن در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نفقه زن چیست و ویژگی های آن پاسخ دهند.