قرار عدم صلاحیت صادر شد یعنی چه

دادگاهی که برای رسیدگی به دعوا اقدام می کند ، باید دو نوع صلاحیت ذاتی و صلاحیت محلی را دارا باشد. هنگامی که گفته می شود، قرار عدم صلاحیت صادر شد، به این معنا است که دادگاه، فاقد صلاحیت ذاتی یا محلی رسیدگی به دعوا بوده و در نتیجه ایراد خوانده دعوا یا به تشخیص خود، با صدور قرار عدم صلاحیت، پرونده را به مرجع صالح، ارسال می نماید.

یکی از مباحثی که در آیین دادرسی، مطرح می شود، بحث صلاحیت ذاتی و نسبی دادگاه می باشد. بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی ، هنگامی که دادگاهی، برای رسیدگی به دعوا اقدام می کند ، باید دو نوع صلاحیت داشته باشد که عبارتند از: صلاحیت ذاتی و صلاحیت محلی.

صلاحیت ذاتی دادگاه، به معنای آن است که دعوا باید در دادگاهی اقامه شود که به لحاظ صنف ، نوع و درجه، صلاحیت رسیدگی به دعوا را داشته باشد؛ و صلاحیت محلی، به معنای آن است که دادگاه، تنها می تواند به دعاوی که مرتبط با قلمرو محلی آن بوده، رسیدگی نماید. اگر دادگاهی، صلاحیت لازم برای رسیدگی به دعوای مطرح شده را نداشته باشد، بر اساس قانون، باید قرار عدم صلاحیت صادر کرده و پرونده را به مرجع صلاحیت دار بفرستد؛ در غیر این صورت، رای در مرجع بالاتر، نقض خواهد شد. 

با توجه به آنچه در مورد اهمیت صلاحیت ذاتی و نسبی دادگاه و احتمال نقض رای، در صورت عدم رعایت این مقررات گفته شد، در این مقاله، ابتدا، مفهوم صلاحیت ذاتی و محلی دادگاه رسیدگی کننده به دعوا را توضیح داده و سپس، به این سوال، پاسخ می دهیم که قرار عدم صلاحیت صادر شد یعنی چه.

صلاحیت ذاتی و نسبی دادگاه

پیش از آنکه به این سوال، پاسخ دهیم که قرار عدم صلاحیت صادر شد یعنی چه؟ لازم است تا کمی در مورد مفهوم صلاحیت دادگاه صحبت نماییم. یکی از مباحثی که در آیین دادرسی، مطرح می شود، بحث صلاحیت ذاتی و نسبی دادگاه می باشد. مطابق قانون آیین دادرسی مدنی ، هنگامی که دادگاهی، برای رسیدگی به دعوا اقدام می کند ، باید دو نوع صلاحیت داشته باشد که عبارتند از: صلاحیت ذاتی و صلاحیت محلی . در ادامه، به توضیح مفهوم این دو نوع از صلاحیت پرداخته تا به این سوال نیز پاسخ دهیم که قرار عدم صلاحیت صادر شد یعنی چه.

صلاحیت ذاتی دادگاه، به معنای آن است که دعوا باید در دادگاهی اقامه شود که به لحاظ صنف ، نوع و درجه، صلاحیت رسیدگی به دعوا را داشته باشد . به عنوان مثال، به جرایم نظامی، صرفا در دادگاه های نظامی رسیدگی می شود؛ یا به دعاوی خانوادگی، صرفا در دادگاه خانواده رسیدگی می گردد؛ یا اینکه، کلیه جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی و محاربه یا افساد فی‌الارض، در دادگاه انقلاب، مورد رسیدگی قرار می گیرد .

صلاحیت محلی، به معنای آن است که دادگاه، تنها می تواند به دعاوی که مرتبط با قلمرو محلی آن بوده، رسیدگی نماید. به عنوان مثال، مطابق قانون آیین دادرسی مدنی، دعوا، باید در محل اقامت خوانده دعوا، اقامه شود؛ بنابراین، دادگاه محل اقامت خوانده، صلاحیت محلی، برای رسیدگی به دعوا را دارد . همچنین، مطابق قانون آیین دادرسی کیفری، دادگاه محل وقوع جرم، صلاحیت محلی رسیدگی به جرایم واقع شده در آن حوزه را خواهد داشت.

پس از توضیح در خصوص صلاحیت ذاتی و نسبی دادگاه، در ادامه، به این سوال پاسخ خواهیم داد که قرار عدم صلاحیت صادر شد یعنی چه.

قرار عدم صلاحیت صادر شد یعنی چه

در بخش، قبل، در مورد صلاحیت ذاتی و نسبی دادگاه، توضیح داده و گفتیم که تفاوت این دو نوع از صلاحیت، چه می باشد. در این قسمت قصد داریم تا به بررسی پاسخ این سوال پرداخته که قرار عدم صلاحیت صادر شد یعنی چه؟ و در چه مواردی، دادگاه، اقدام به صدور قرار عدم صلاحیت می کند؟

همانطور که گفته شد ، دادگاه رسیدگی کننده به دعوا، برای اینکه برای رسیدگی به دعوای ارجاع شده، دارای صلاحیت باشد، باید هر دو نوع صلاحیت ذاتی و صلاحیت محلی برای رسیدگی به آن دعوا را داشته باشد ؛ در غیر این صورت ، قادر به رسیدگی به آن دعوا نخواهد بود. 

در شرایطی که دادگاه، صلاحیت ذاتی یا محلی رسیدگی به دعوا را ندارد، خود دادگاه باید قرار عدم صلاحیت، صادر کرده و پرونده را به مرجع دارای صلاحیت ارسال کند. همچنین، بر اساس بند اول از ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی، یکی از ایرادات و موانع رسیدگی به دعوا، این است که " ... دادگاه، صلاحیت نداشته باشد... "

در چنین وضعیتی، که خوانده دعوا، دادگاه را به لحاظ ذاتی یا نسبی، صالح به رسیدگی به دعوا نمی داند ، می تواند ضمن پاسخ به ماهیت دعوا، ایراد عدم صلاحیت محلی یا ایراد عدم صلاحیت ذاتی دادگاه را مطرح نماید که البته خوانده، باید تا پایان اولین جلسه دارسی، ایراد عدم صلاحیت را به دادگاه ارائه کند؛ مگر اینکه، سبب ایراد، بعدا به وجود آید . علاوه بر این ، هرگاه دادگاه نیز خود را صالح به رسیدگی نداند، بدون نیاز به ایراد عدم صلاحیت محلی یا ایراد عدم صلاحیت ذاتی، باید مبادرت به صدور قرار عدم صلاحیت نماید .

حال چنانچه، قرار عدم صلاحیت، به تشخیص دادگاه و یا به درخواست خوانده، صادر گردد، دادگاه باید با صدور قرار عدم صلاحیت، پرونده را به دادگاه صلاحیت دار ارسال کرده و دادگاهی که پرونده به آن، ارجاع شده است ، موظف است، خارج از نوبت، نسبت به صلاحیت خود اظهار نظر نماید؛ در این حالت، چنانچه دادگاه مرجوع علیه، ادعای عدم صلاحیت را نپذیرد، پرونده، جهت حل اختلاف به دادگاه تجدیدنظر استان، ارسال می شود و درصورتی که اختلاف در صلاحیت، بین دادگاه های دو استان باشد ، مرجع حل اختلاف در صلاحیت، دیوان عالی کشور خواهد بود .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد معنی قرار عدم صلاحیت در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون معنی قرار عدم صلاحیت پاسخ دهند .