واخواهی چیست و چگونه انجام می شود

واخواهی، اعتراض به حکم غیابی صادر شده از سوی دادگاه است. برای طرح واخواهی، باید شخص معترض، یک دادخواست مبنی بر اعتراض به حکم غیابی صادر شده، تنظیم کرده و در دادگاه صادر کننده رای، بررسی شود. در خصوص آثار واخواهی می توان گفت، در صورت پذیرش واخواهی، نقض رای، اولین اثر آن خواهد بود. همچنین، خواهان رای اول، باید خسارات واخواه را جبران کند.

اصل بر آن است که طرفین دعوا به هنگام رسیدگی به پرونده، در دادگاه، حضور داشته باشند و دفاعیات خود را به دادگاه ارائه کنند. اما در برخی موارد، خوانده یا متهم دعوا، امکان حضور در دادگاه یا ارسال لایحه به دادگاه را ندارد. به دلیل این که فرآیند رسیدگی به دعوا، تعطیل پذیر نیست، دادگاه باید به موضوع، رسیدگی کرده و حکم، صادر کند. به چنین حکمی، حکم غیابی گفته می شود که بدون حضور خوانده یا متهم دعوا صادر شده است.

قانون گذار، برای حمایت از حقوق کسی که نتوانسته در فرآیند دادرسی شرکت کند، امکان اعتراض و واخواهی از حکم غیابی صادر شده را در مهلت قانونی مقرر، پیش بینی کرده است. انجام واخواهی، دارای فرآیند قانونی مشخص و مخصوص به خود است که نسبت به سایر روش های اعتراض در دادگاه متفاوت است و طرفین دعوا می بایست نسبت به آن، آگاهی داشته باشند.

بنابراین، در این مقاله، قصد داریم در ابتدا، به این سوال پاسخ دهیم که واخواهی چیست؟ و چگونه انجام می شود، سپس در ادامه، معنای واخواهی علیه شما را بررسی کنیم  و نهایتا، آثار واخواهی را توضیح دهیم. در قست پایانی نیز، بعد از واخواهی چه میشود؛ مورد بررسی قرار می گیرد. اگر در خصوص واخواهی و چگونگی انجام آن، سوالاتی دارید، در این مقاله همراه ما باشید.

واخواهی چیست

یکی از روش های اعتراض به آراء دادگاه ها، واخواهی از احکام غیابی است. واخواهی، در لغت به معنی اعتراض کردن است. در آیین دادرسی مدنی، هر زمان صحبت از واخواهی می شود، اعتراض به حکم غیابی را می رساند. برای این که بدانیم دقیقا معنی واخواهی چیست و معنی واخواهی علیه شما چه می باشد؛ باید ابتدا حکم غیابی را تعریف کنیم. چرا که واخواهی کردن صرفا نسبت به احکامی که به صورت غیابی صادر می شوند، امکان پذیر است.

در ماده 303 قانون آیین دادرسی مدنی، حکم غیابی، تعریف شده است که بر اساس این ماده: "حکم دادگاه، حضوری است؛ مگر این که خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی، در هیچ یک از جلسات دادگاه، حاضر نشده باشد و به طور کتبی نیز دفاع نکرده باشد و یا اخطاریه، ابلاغ واقعی نشده باشد". بنابراین، ملاک تشخیص حکم غیابی از حکم حضوری، این است که:

خوانده، وکیل یا قائم مقام او، در هیچکدام از جلسات دادگاه، حضور نیافته باشند.

هیچ کدام از خوانده، وکیل یا قائم مقام او، لایحه ای هم به دادگاه نفرستاده باشند.

اخطاریه، ابلاغ واقعی نشده باشد. به عبارت دیگر، برگه اخطاریه به خود خوانده، تحویل داده نشده باشد.

بنابراین، با توجه به تعریف قانون از حکم غیابی، در صورتی که رای دادگاه، مطابق با شرایط مندرج در ماده 303 قانون آیین دادرسی مدنی، صادر بشود و خوانده نسبت به رای صادر شده، اعتراضی داشته باشد، اعتراض او تحت عنوان واخواهی قرار می گیرد. 

احکام واخواهی کیفری، در ماده 406 قانون آیین دادرسی کیفری بیان شده است، به موجب این ماده: "در تمام جرايم، به استثنای جرايمی كه فقط جنبه حق‌ اللهی دارند، هرگاه متهم يا وكيل او در هيچ‌ يک از جلسات دادگاه، حاضر نشود يا لايحه دفاعيه نفرستاده باشد، دادگاه پس از رسيدگی، رای غيابی صادر می كند. در اين‌ صورت، چنانچه رای دادگاه، مبنی بر محكوميت متهم باشد، ظرف بيست روز از تاريخ ابلاغ واقعی، قابل واخواهی در همان دادگاه است." به موجب این ماده، واخواهی در دعاوی کیفری نیز مانند دعاوی حقوقی، نیازمند وجود سه شرط، عدم حضور متهم یا وکیل او در جلسات دادگاه، عدم ارسال لایحه دفاعیه و عدم ابلاغ اخطاریه به متهم می باشد.

واخواهی چگونه انجام می شود

بر اساس ماده 305 قانون آیین دادرسی مدنی " محکوم علیه غایب، حق دارد، به حکم غیابی اعتراض نماید. این اعتراض، واخواهی نامیده می شود. دادخواست واخواهی، در دادگاه صادر کننده حکم غیابی، قابل رسیدگی است". اولین قدم برای واخواهی، مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و ثبت و تنظیم دادخواست واخواهی است.

بعد از تکمیل دادخواست واخواهی، دفاتر خدمات قضایی، دادخواست مذکور را به دادگاه صادر کننده حکم غیابی، ارجاع می دهند. در صورتی که این دادخواست برای واخواهی کامل نباشد، مدیر دفتر دادگاه، اخطار رفع نقص صادر می کند. پس از آن ، وقت رسیدگی، تعیین شده و به طرفین ابلاغ می شود.

به موجب ماده 306 قانون آیین دادرسی مدنی و 406 قانون آیین دادرسی کیفری، مهلت واخواهی کردن برای اشخاصی که مقیم ایران هستند، بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور، دو ماه از تاریخ ابلاغ حکم غیابی به آن ها است. نکته مهمی که در ارتباط با نحوه واخواهی کردن از احکم غیابی صادر شده توسط دادگاه ها وجود دارد، آن است که اعتراض واخواهی، در همان دادگاهی که حکم غیابی را صادر کرده است، مورد رسیدگی قرار می گیرد و احتمال دارد که دادگاه صادر کننده رای، از رای پیشین خود بازگشته و حکم دیگری صادر کند.

به عنوان نمونه، مرجع تقدیم دادخواست واخواهی در صورتی که حکم غیابی از دادگاه بدوی، صادر شده باشد، دادگاه بدوی صادر کننده رای است. این بدین معنی است که اگر در مرحله تجدید نظر، حکم غیابی صادر شود، معترض باید به همین مرجع برای ثبت اعتراض واخواهی خود رجوع نماید.

همچنین در خصوص واخواهی کیفری، باید به ماده 407 قانون آیین دادرسی کیفری اشاره کرد. به موجب این ماده: "دادگاه پس از واخواهی، با تعيين وقت رسيدگی طرفين را دعوت می كند و پس از بررسی ادله و دفاعيات واخواه، تصميم مقتضی اتخاذ می نمايد. عدم‌ حضور طرفين يا هر يک از آنان مانع رسيدگی نيست." 

آثار واخواهی چیست

واخواهی از طرق عادی شکایت از رای دادگاه می باشد که همان طور که در بخش های قبل توضیح دادیم که معنی واخواهی علیه شما چیست و واخواهی نسبت به احکام غیابی دادگاه ها انجام می گیرد. در خصوص آثار واخواهی، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

 اولین و مهم ترین اثر واخواهی حقوقی و کیفری، در صورتی که دادخواست واخواهی، مورد قبول دادگاه صادر کننده رای قرار بگیرد، نقض رای می باشد. به موجب ماده 306 قانون آیین دادرسی مدنی: "در صورتی که دادگاه، ادعا را موجه تشخیص داد، قرار قبول‌ دادخواست واخواهی را صادر و اجرای حکم نیز متوقف می‌ شود."

به موجب ماده 307 قانون آیین دادرسی مدنی: "چنانچه محکوم علیه غایب، پس از اجرای حکم، واخواهی نماید و در رسیدگی بعدی، حکم به‌ نفع او صادر شود، خواهان، ملزم به جبران‌ خسارت ناشی از اجرای حکم اولی به‌ واخواه می‌ باشد." براساس این ماده، اگر در نتیجه واخواهی، رای صادر شده به نفع محکوم علیه رای نخستین باشد، در این حالت، خواهان باید خسارات حاصله از رای نخستین، مانند هزینه وکیل و دفاع را به نفع محکوم علیه، جبران کند.

‌بر اساس ماده 308 قانون آیین دادرسی مدنی: "رایی که پس از رسیدگی واخواهی، صادر می‌ شود، فقط نسبت به واخواه و واخوانده، موثر است و شامل کسی که واخواهی نکرده است‌، نخواهد شد، مگر این‌ که رای صادره، قابل تجزیه و تفکیک نباشد؛ که در این صورت، نسبت به کسانی که مشمول حکم غیابی بوده، ولی واخواهی نکرده‌ اند‌، نیز تسری خواهد داشت." به موجب این ماده، رای صادره از واخواهی، اثر نسبی داشته و فقط نسبت به واخوانده و واخواه، موثر است، اما اگر رای صادره به اشخاص دیگری اثر داشته باشد و این موضوع، قابل تفکیک نباشد، به اشخاص دیگر (سایر محکوم علیهم) نیز اثر این رای، تسری پیدا خواهد کرد.

بعد از واخواهی چه میشود

در قسمت های پیشین مقاله به سوال معنی واخواهی علیه شما چه می باشد و چگونه انجام می شود؛ پاسخ داده و آثار آن را بیان نمودیم. در این میان، ممکن است که برخی افراد در جریان رسیدگی به پرونده، اقدام به واخواهی نموده و این سوال بر آن ها مطرح شود که بعد از واخواهی چه میشود؟

در پاسخ به این پرسش، می بایست بیان نمود که بعد از این که فرد دادخواست واخواهی خود را مطرح نمود، دادگاه دادخواست وی را مورد بررسی قرار داده و در صورت تایید و نبود نقص در آن، قرار قبولی دادخواست واخواهی را صادر می نماید و اجرای حکم محکوم علیه متوقف می گردد.

به منظور رسیدگی مجدد، دادگاه با تعیین وقت رسیدگی و دعوت از اصحاب دعوی؛ نسبت به استماع اظهارات آنان اقدام می نماید. در صورتی که پس از رسیدگی مجدد، دادگاه صادر کننده حکم، رای ثانویه را به نفع خوانده یا واخواه صادر نماید، خواهان می بایست ضرر و زیان وارد آمده به دلیل اجرای حکم غیابی را برای واخواه یا خوانده جبران نماید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد واخواهی و چگونگی انجام آن در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون واخواهی و چگونگی انجام آن پاسخ دهند .