جرح و تعدیل گواه ، موارد و مهلت آن

 جرح گواه، به معنای این می باشد که شاهد، یکی از شرایط قانونی برای شهادت را ندارد. موارد جرح شهود، می تواند، عدم بلوغ، عدم طهارت مولد و سایر موارد مندرج در قانون باشد. تعدیل گواه، به معنای شهادت بر واجد شرایط بودن شاهد جرح شده است. مهلت جرح گواه، تا پیش از ادای شهادت بوده و مهلت تعدیل گواه، پس از جرح شاهد و تا پیش از صدور حکم خواهد بود.

شهادت یا گواهی، به عنوان یکی از مهم ترین ادله اثبات دعوا، در پرونده های حقوقی و کیفری شناخته می شود. همواره، دعاوی مالی و غیر مالی فراوانی، به استناد شهادت یا گواهی، اثبات شده اند. لکن، برای اینکه گواهی یا شهادت شهود، در پرونده موثر و کارا بوده، شاهد، باید ویژگی های مندرج در قانون را دارا باشد.

از آنجا که شهادت، می تواند، نقش بسیار مهمی، در رسیدن شخصی به حق خویش داشته باشد و شهادت دروغ، می تواند، به آسانی، سبب تضییع حق طرف دیگر دعوا گردد، قانون گذار، در قوانین آئین دادرسی مدنی و کیفری، امکاناتی را برای اصحاب دعوا، تحت عنوان جرح و تعدیل شهود، در نظر گرفته است که دارای شرایط و مهلت های مخصوص به خود می باشد.

از این رو، در این مقاله، قصد داریم، در خصوص این موضوع توضیح دهیم که جرح و تعدیل گواه یعنی چه و موارد جرح شهود چیست؟ سپس، مهلت جرح و تعدیل گواه را از منظر قانون بگوییم. چنانچه، پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.

جرح و تعدیل گواه یعنی چه

قبل از پاسخ به این پرسش که جرح و تعدیل گواه یعنی چه؟ بهتر است، شرایط فردی که اقدام به شهادت در دادگاه می نماید را بررسی کنیم. بر اساس قانون، شخصی که اقدام به شهادت در دادگاه می نماید، باید، عاقل، بالغ، عادل، حلال زاده بوده و در دعوا، ذی نفع نبوده یا با طرف مقابل، خصومت شخصی نداشته و به تکدی و ولگردی، اشتغال نداشته باشد.

چنانچه، شخصی که اقدام به ادای شهادت می کند، یکی از این موارد را دارا نباشد، طرف مقابل دعوا که به ضرر او، شهادت داده می شود، می تواند، اقدام به زیر سوال بردن شاهد و شهادت او کند و بر این موضوع، شاهد بیاورد و به نوعی، اقدام به اعتراض به شهادت شهود کند؛ به این عمل، جرح گواه می گویند. در واقع، به موجب ماده 191 قانون مجازات اسلامی جدید: « ... جرح شاهد، عبارت از شهادت بر فقدان یکی از شرایطی که قانون برای شاهد شرعی مقرر کرده است ... » می باشد.

البته، پس از جرح گواه در دادگاه، طرف مقابل نیز می تواند با معرفی شاهد، عدالت گواه معرفی شده را اثبات نماید که به آن، تعدیل گواه می گویند. مطابق ماده 191 قانون مجازات اسلامی: « ... تعدیل شاهد، عبارت از شهادت بر وجود شرایط مذکور، برای شاهد شرعی است. » بر اساس این ماده، می توان با شهادت شهود، نسبت به اثبات وجود شرایط شرعی شهادت، در شاهد جرح شده، اقدام کرد.

پس از تعریف جرح و تعدیل گواه و بیان مفهوم آن ها از منظر قانون مجازات اسلامی، در ادامه، به بررسی موارد جرح و تعدیل گواه و مهلت آن خواهیم پرداخت.

موارد جرح و تعدیل گواه

در قسمت قبل، به تعریف دو مفهوم جرح و تعدیل گواه، از منظر قانونی پرداختیم و گفتیم که جرح، به معنای شهادت بر عدم وجود شرایط شهادت شرعی، در شاهد است و تعدیل، به معنای شهادت، بر وجود شرایط شرعی، در شاهد جرح شده می باشد. در این قسمت، قصد داریم، موارد جرح شهود را توضیح دهیم و بگوییم که تحت چه شرایطی می توان، اقدام به جرح گواه کرد. موارد جرح شهود، عبارتند از: 

عدم بلوغ شاهد:

بلوغ، در قانون، به معنای این است که پسر، به سن 15 سال تمام قمری و دختر، به 9 سال تمام قمری، رسیده باشد. بنابراین، چنانچه شاهد، زیر 15 یا 9 سال باشد، این مورد، از موارد جرح شهود است و به استناد آن، می توان، اقدام به جرح شاهد نمود. چرا که شاهد، شرایط شهادت در قانون مدنی را ندارد.

فقدان عقل در شاهد:

شاهد، در زمان ادای شهادت، نباید مجنون باشد. بنابراین، جنون دائمی یا جنون ادواری و بودن در حالت عدم افاقه، در زمان ادای شهادت، از موارد جرح شهود، خواهد بود.

عدم ایمان در شاهد:

شاهد، باید متدین به دین اسلام بوده و به خداوند تبارک و تعالی، ایمان داشته باشد، در غیر این صورت، می توان، اقدام به جرح گواه نمود.

عدم وجود عدالت در شاهد:

چنانچه شاهد، از عدالت برخوردار نباشد یا به فسق، اشتهار داشته باشد، این مورد، از موارد جرح شهود بوده و می توان، به استناد آن، اقدام به جرح شهود کرد.

حرام زاده بودن شاهد:

چنانچه شاهد، از طهارت مولد، برخوردار نباشد و حرام زاده باشد، شهادت او، مورد پذیرش نبوده و با استناد به این مورد، می توان، اقدام به جرح گواه نمود.

ذینفع بودن شاهد، در موضوع دعوا:

اگر شاهد، در حالی که در دعوا، ذینفع است و از نتیجه دعوا سود می برد، اقدام به ادای شهادت نماید، می تواند با شهادت بر این موضوع، اقدام به جرح او کرد.

خصومت شاهد، با یکی از طرفین:

در صورتی که شاهد، با یکی از طرفین دعوا، دشمنی داشته و اقدام به ادای شهادت نماید، با اثبات این موضوع و شهادت بر آن، می توان، اقدام به جرح گواه نمود.

ولگرد یا متکدی بودن شاهد:

در صورتی که شاهد، ولگرد بوده یا به تکدی اشتغال داشته باشد، این خود می تواند، از موارد جرح گواه لحاظ گردد.

موارد تعدیل گواه، شهادت بر عدم وجود هریک از مواردی است که گواه با آن جرح شده است. پس از توضیح موارد جرح و تعدیل گواه، در ادامه، به توضیح مهلت جرح و تعدیل گواه خواهیم پرداخت.

مهلت جرح و تعدیل گواه

در قسمت قبل، توضیح دادیم که جرح و تعدیل گواه، یعنی چه و موارد جرح شهود و تعدیل آن، چه می باشد. پس از توضیح در خصوص جرح و تعدیل گواه و موارد آن، در این قسمت، قصد داریم، در خصوص مهلت جرح گواه و تعدیل آن، صحبت کنیم. برای اطلاع از مهلت جرح گواه، باید به قانون مجازات اسلامی رجوع کرد.

به موجب ماده 193 قانون مجازات اسلامی: « جرح شاهد شرعی، باید، پیش از ادای شهادت به عمل آید، مگر آنکه موجبات جرح، پس از شهادت معلوم شود. در این صورت، جرح تا پیش از صدور حکم به عمل می آید و در هر حال، دادگاه، مکلف است به موضوع جرح، رسیدگی و اتخاذ تصمیم کند. » بر اساس این ماده، مهلت جرح گواه، تا پیش از ادای گواهی و در مواردی استثنایی، تا قبل از صدور حکم است. در خصوص مهلت تعدیل گواه، قانون گذار، ساکت است، اما با توجه به قانون، می شود گفت: مهلت تهدیل گواه، پس از جرح شاهد و تا قبل از صدور حکم می باشد. 

همچنین، به موجب تبصره ماده 234 قانون آیین دادرسی مدنی، در خصوص مهلت جرح گواه، این امکان وجود دارد که طرف دعوا، برای جرح شهود از دادگاه، تقاضای مهلت نماید که در این صورت دادگاه، حداکثر برای مدت یک هفته به او مهلت می دهد . 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد جرح و تعدیل گواه، موارد و مهلت آن ​در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون جرح و تعدیل گواه، و موارد و مهلت آن پاسخ دهند.