شرایط گواهی در دادگاه

قانون مدنی، شرایط گواهی در دادگاه را مشخص کرده است که گواهی دادن با قطع و یقین و مشابهت شهادت شهود، از جمله این شرایط هستند. در صورت عدم وجود شرایط استماع گواهی گواهان، به شهادت آن ها، ترتیب اثر داده نخواهد شد و پیگیری شکایت مطروحه، با ارائه سایر ادله اثبات قانونی، صورت خواهد گرفت.

یکی از مهم ترین ادله اثبات دعوا در پرونده های حقوقی و کیفری،"گواهی" است که تحت عنوان "شهادت" نیز شناخته شده و در قوانین مختلف، توان اثباتی گواهی و دعاوی قابل اثبات با گواهی، مشخص شده است.

علاوه بر اینکه در قوانین مختلف، شرایطی برای شاهد یا گواه پیش بینی شده، گواهی یا شهادت نیز باید واجد خصوصیات و شرایطی باشد تا معتبر بوده و نزد دادگاه واجد ارزش و اعتبار باشد و بر نتیجه دعوا، تاثیر بگذارد. از آنجا که بدون وجود شرایط گواهی در دادگاه، دادگاه، به گواهی استماع شده، ترتیب اثر نخواهد داد، ضروری است از شرایط گواهی در دادگاه، مطلع بود.

از این رو، در این مقاله قصد داریم، به بررسی شرایط استماع گواهی گواهان یا شرایط گواهی در دادگاه بپردازیم و در خصوص هر یک، یعنی در خصوص گواهی دادن با قطع و یقین؛ تطابق موضوع گواهی با موضوع مورد اختلاف و مشابهت گواهی گواهان، توضیح داده و در نهایت، به این پرسش، پاسخ دهیم که پیگیری شکایت مطروحه، در صورت نبود شرایط استماع گواهی گواهان، چگونه خواهد شد.

شرایط گواهی در دادگاه چیست

قانون گذار، در قانون آیین دادرسی کیفری و آیین دادرسی مدنی، یکی از ادله اثبات دعوا را شهادت شهود می داند که البته، تنها در صورتی شهادت شهود، مورد پذیرش، قرار خواهد گرفت که شرایط گواهی در دادگاه که در مواد 1315، 1316 و 1317 قانون مدنی، آمده است، وجود داشته باشند.

لذا، در این بخش از مقاله، قصد داریم، شرایط گواهی در دادگاه را از منظر قانون مدنی، نام برده و در قسمت های بعدی، به صورت مجزا، در خصوص هریک، توضیح دهیم. شرایط گواهی در دادگاه، بر اساس نظر قانون گذار، در قانون مدنی، به شرح زیر می باشد:

گواهی دادن، باید با قطع و یقین باشد.

موضوع گواهی باید، با موضوع مورد اختلاف، تطابق داشته باشد.

گواهی گواهان باید، مشابهت داشته باشد.

 علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص شرایط شهادت یا گواهی در قانون مدنی، می توانند نسبت به مطالعه مقاله ای که با همین عنوان، در زیر، در قسمت حتما بخوانید مقاله آمده، اقدام نمایند.

گواهی دادن با قطع و یقین

همانطور که گفتیم، شرایط گواهی در دادگاه یا به عبارتی، شرایط استماع گواهی گواهان، در قانون مدنی، مشخص شده است و یکی از آن ها، این است که "گواهی دادن باید، با قطع و یقین باشد"؛ مستند این امر نیز ماده 1315 قانون مدنی است که مقرر می دارد: "شهادت باید از روی قطع و یقین باشد، نه به طور شک و تردید."

بر اساس این ماده، گواه باید نسبت به موضوع گواهی، قطع و یقین داشته باشد و آنچه را که می گوید، دیده، شنیده و یا به گونه ای متناسب با موضوع، حس کرده باشد. بنابراین، کسی که بر تصرف، غصب یا اتلاف، شهادت یا گواهی می دهد، باید آن را دیده باشد و کسی که بر اجرای صیغه طلاق گواهی می دهد، باید آن را شنیده باشد و همچنین، کسی که به وجود قطعی دسته هایی اسکناس، در داخل کیسه ای گواهی می دهد، باید آن را لمس کرده باشد.

برای نمونه، هرگاه شخصی شهادت می دهد که به احتمال زیاد، صیغه طلاق را شنیده یا آنچه را که شنیده است صیغه طلاق بوده است، دادگاه نمی تواند به شهادت یا گواهی وی، اعتبار شهادت یا گواهی به مفهوم دقیق کلمه را بدهد؛ اما می تواند، آن را نوعی "اماره قضایی"، به مفهوم اخص محسوب کند. 

تطابق موضوع گواهی با موضوع مورد اختلاف

از دیگر شرایط استماع گواهی گواهان یا همان شرایط گواهی در دادگاه، بر اساس قانون مدنی، این است که موضوع گواهی، با موضوع مورد اختلاف، تطابق داشته باشد و مستند این امر نیز، ماده 1316 است که مقرر می دارد: "شهادت باید، مطابق با دعوا باشد؛ ولی اگر در لفظ مخالف و در معنا موافق یا کمتر از ادعا باشد، ضرری ندارد."

البته این شرط، ویژه گواهی نمی باشد؛ بلکه بها دادن به هر دلیلی از ادله اثبات دعوا، منوط به مطابقت موضوع آن، با موضوع ادعا است. برای اینکه موضوع گواهی با موضوع ادعا مطابق باشد، کافی است در معنا موافق بوده، حتی اگر در لفظ مخالف باشند. مانند اینکه موضوع ادعا، تلف مالی از سوی مدعی علیه و موضوع گواهی، سوزاندن مال توسط او باشد.

از سوی دیگر، اگر موضوع شهادت یا گواهی، کمتر از موضوع ادعا باشد، در همان حد اعتبار خواهد داشت. پس اگر موضوع ادعا، پرداخت یکصد میلیون تومان وجه به مدعی علیه و موضوع گواهی یا شهادت، پرداخت یکصد میلیون ریال به او باشد، گواهی در همین حد معتبر است؛ زیرا در موضوع گواهی، ( پرداخت وجه ) اختلافی نیست. 

مشابهت گواهی گواهان

از دیگر شرایط استماع گواهی گواهان، بر اساس قانون مدنی، در مواردی که مدعی، بیش از یک گواه معرفی می کند، این است که میان گواهی آن ها، مشابهت وجود داشته باشد و مستند این امر نیز، ماده 1317 قانون مدنی است که مقرر می دارد: " اگر شهود، به اختلاف شهادت دهند، قابل اثر نخواهد بود."

بنابراین، گواهی گواهان، در صورتی معتبر است که به لحاظ مفادی، با هم یکسان باشند. البته در صورتی که از مفاد اظهارات گواهان، قدر متیقن یا مقدار ثابتی به دست آید، در همان حد معتبر است. به عنوان مثال، هرگاه موضوع ادعا، پرداخت ده میلیون تومان باشد و یکی از گواهان، به پرداخت پنج میلیون تومان و دیگری به هفت میلیون تومان گواهی داده باشد، قدر متیقن، یعنی پنج میلیون تومان، در نظر گرفته می شود. 

بر اساس ماده 1318 قانون مدنی، "اختلاف شهود، در خصوصیات امر، اگر موجب اختلاف در موضوع شهادت نباشد، اشکالی ندارد." البته اختلاف داشتن شهادت شهود، در خصوصیات موضوع، تا جایی در اعتبار شهادت، بی اثر است که اختلاف در موضوع گواهی، محسوب نشود. بنابراین اگر موضوع گواهی یکی از شهود، اتلاف مال در شب و موضوع گواهی دیگری، اتلاف مال در روز باشد، دادگاه می تواند در ارزش و اعتبار دادن به گواهی هر دوی آن ها تردید کند.

پیگیری شکایت مطروحه استماع گواهی گواهان در صورت نبود شرایط

یکی از سوالات رایج در خصوص شرایط استماع گواهی گواهان، مبنی بر این است که در صورت عدم وجود شرایط گواهی و احراز این موضوع برای دادگاه، تکلیف شکایت مطروحه، چه خواهد شد و پیگیری آن، به چه صورت می باشد؟

در پاسخ به این پرسش باید گفت، ادله اثبات دعوا، منحصر به شهادت شهود نیست و مستفاد از ماده 1319 قانون مدنی، در صورتی که برای دادگاه، محرز گردد که شرایط استماع گواهی گواهان، وجود ندارد، به شهادت آن ها، ترتیب اثر نخواهد داد و شاکی یا مشتکی عنه باید، از سایر ادله اثبات دعوا، در مقام دفاع یا دعوا، استفاده کنند.

بدین ترتیب، قاضی با بررسی سایر ادله ارائه شده، در خصوص پرونده مطروحه، تصمیم خواهد گرفت و در نهایت، اقدام به صدور رای مقتضی، خواهد نمود و در صورتی که امکان اعتراض به رای، وجود داشته باشد، طرف دعوای متضرر از رای، می تواند، از طریق یکی از شیوه های اعتراض به آرای دادگاه ها، در مهلت مقرر، به رای صادره، اعتراض کند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص شرایط گواهی در دادگاه در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شرایط گواهی در دادگاه پاسخ دهند.