فسخ نکاح و موارد آن

فسخ نکاح ، به معنای پایان دادن یک طرفه به عقد نکاح و به دلیل وجود یکی از عیوب مصرح قانونی در هر یک از زن و شوهر می باشد . جنون هر یک از زوجین ،  قرن ، جذام ، برص ، افضاء ، زمین گیری و نابینایی از هر دو چشم ، در مورد زن و خصاء ، عنن و مقطوع بودن آلت تناسلی، در مورد شوهر ، موارد فسخ نکاح، طبق قانون مدنی ایران می باشد.

عقد نکاح نیز مانند سایر عقود مصرح در قانون مدنی ، ممکن است تحت شرایطی پایان یابد. راه های پایان دادن به عقد نکاح ، مطابق قانون مدنی مشخص شده اند . طلاق ، فسخ نکاح ، بذل مدت و انقاضای مدت ، موارد پایان دادن به نکاح  دائم و موقت بوده که در قانون مدنی ، معرفی شده و احکام و مقررات هر یک به تفصیل بیان شده است .

فسخ نکاح ، در ماده 1120 قانون مدنی، به عنوان یکی از راه های پایان دادن به عقد نکاح پیش بینی شده است. به موجب این ماده، عقد نکاح دائم به فسخ از سوی زن یا شوهر ،  منحل می شود . نکته دارای اهمیت ، آن است که احکام و مقررات فسخ نکاح ، کاملا متفاوت از طلاق بوده و در صورت عدم رعایت این مقررات ، فسخ نکاح امکان پذیر نمی باشد .

لذا ، با توجه به توضیحات فوق ، در این مقاله ابتدا به این سوال پاسخ داده شده که فسخ نکاح چیست ؛ سپس در ادامه ، پس از بررسی این سوال که موارد فسخ نکاح کدامند ، مراحل فسخ نکاح از طریق دادگاه بدوی ، تجدیدنظر و دیوان عالی کشور ، توضیح داده خواهد شد .

فسخ نکاح چیست

پیش از آنکه به این سوال پاسخ دهیم که فسخ نکاح چیست ؟ لازم است تا کمی در مورد مفهوم فسخ صحبت کرده و سپس به این سوال ، پاسخ دهیم که فسخ نکاح چیست ؟ فسخ ، یکی از مفاهیمی است که در حقوق قراردادها مطرح می شود و منظور از این مفهوم ، آن است که یکی از طرفین یک عقد لازم ، می تواند به طور یک طرفه به قرارداد پایان دهد .

فسخ نکاح ، در ماده 1120 قانون مدنی، به عنوان یکی از راه های پایان دادن به عقد نکاح پیش بینی شده است. به موجب این ماده، عقد نکاح دائم به فسخ یا طلاق منحل می شود . بر این اساس ، یکی از مواردی که به موجب آن ، عقد نکاح می تواند انحلال پیدا کرده و زوجین از هم جدا شوند ، فسخ نکاح می باشد .

بنابراین ، در پاسخ به این سوال که فسخ نکاح چیست ؟ می توان گفت ، فسخ نکاح ، به معنای پایان دادن یک طرفه به عقد نکاح و به دلیل وجود یکی از عیوب مصرح قانونی در هر یک از زن و شوهر می باشد . پس از پاسخ به این سوال که فسخ نکاح چیست ، در ادامه به بیان نکات مهم مربوط به فسخ نکاح می پردازیم :

به طور کلی فسخ نکاح ، زمانی می تواند مورد تقاضای زن یا مرد قرار بگیرد که یکی از عیوبی که مطابق فقه و قانون مدنی بری هر کدام از آنها شناخته شده اند ، وجود داشته باشد . یعنی ، فسخ نکاح ، فقط در صورتی است که عیوب مذکور در زن یا مرد به اثبات برسد .

همانطور که از این ماده ، مشخص است ، شرایط فسخ نکاح با طلاق متفاوت است و هر کدام از آنها شرایط و آثار ویژه خود را دارند . به عنوان مثال ، اگر یکی از زوجین بخواهد ازدواج را فسخ کند ، باید یکی از موارد فسخ نکاح را در مورد طرف مقابل به دادگاه ثابت کند ، اما در طلاق ، اثبات این موارد ضرورتی ندارد .

اگر هر یک از طرفین ، قبل از عقد بداند که طرف مقابل ، یکی از عیوب مذکور در قانون را دارد ، دیگر بعد از عقد نکاح ، حق فسخ را نخواهد داشت . به دلیل اینکه مبنای ایجاد حق فسخ ، آن است که اشخاص ، دچار ضرری نادانسته و ناخواسته از جانب طرف دیگر نشوند . حال ، اگر خود شخص با علم و آگاهی نسبت به عیوب طرف مقابل ، اقدام به انعقاد عقد کرده باشد ، دیگر نمی توان حق فسخی را برای او در نظر گرفت .

حق فسخ باید فورا اعمال و اجرا شود . به همین دلیل ، در صورتی که یکی از زوجین متوجه بشود که طرف مقابل ، دارای یکی از عیوب مذکور در قانون مدنی است ، همان وقت باید اقدام به فسخ نکاح کند . به عبارت دیگر ، نمی توان پس از گذشت مدت زمان زیادی از عقد ازدواج ، عقد را بر مبنای موارد حق فسخ ، فسخ نمود .

موارد فسخ نکاح کدامند

در بخش قبل ، به این پاسخ دادیم که فسخ نکاح چیست و گفتیم که فسخ نکاح ، به معنای پایان دادن یک طرفه به عقد نکاح و به دلیل وجود یکی از عیوب مصرح قانونی در هر یک از زن و شوهر می باشد . پس از پاسخ به این سوال که فسخ نکاح چیست ، در این بخش ، به بررسی این مساله خواهیم پرداخت که موارد فسخ نکاح کدامند . 

بر اساس قانون مدنی ، موارد فسخ نکاح را می توان شامل عیوب زنان و عیوب مردان و مجنون بودن به عنوان عیبی مشترک میان زنان و مردان دانست . بنابراین ، با در نظر گرفتن موارد فسخ نکاح در قانون مدنی، این موارد ، شامل عیوب زیر در زن یا مرد می باشند :

به موجب ماده 1121 قانون مدنی : جنون هر یک از زن و شوهر، به شرط اینکه استقرار یابد ، یعنی جنون ادواری نباشد ، از موارد فسخ نکاح می باشد .

مطابق 1122 قانون مدنی ، خصاء ، عنن (مشروط بر اینکه مرد حتی یک مرتبه عمل جنسی را انجام نداده باشد) و مقطوع بودن آلت تناسلی، عیوب مردان در فسخ نکاح از طرف زن می باشند.

بر اساس ماده 1123 قانون مدنی ، عیوب زنان که از موارد فسخ نکاح بوده ، شامل قرن ، جذام ، برص ، افضاء ، زمین گیری و نابینایی از هر دو چشم می باشد.

پس از پاسخ به این دو پرسش که فسخ نکاح چیست و موارد فسخ نکاح کدامند ، در بخش بعد، به بررسی مراحل فسخ نکاح می پردازیم ؛ چرا که در صورت ادعای وجود هر یک از عیوب فوق ، در زن یا شوهر ، طرف مقابل ، برای فسخ نکاح باید به دادگاه مراجعه نموده و پس از اثبات عیب در دادگاه ، برای دریافت حکم فسخ اقدام نماید .

مراحل فسخ نکاح

در قسمت های قبل ، پس از پاسخ به این دو پرسش که فسخ نکاح چیست و موارد فسخ نکاح کدامند ، گفتیم که در صورت ادعای وجود هر یک از عیوب فوق ، در زن یا شوهر ، طرف مقابل ، برای فسخ نکاح باید به دادگاه مراجعه نموده و پس از اثبات عیب در دادگاه ، برای دریافت حکم فسخ اقدام نماید . لذا ، در این بخش ، به توضیح مراحل فسخ نکاح پرداخته که شامل مراحل زیر می باشد :

درخواست کننده فسخ نکاح ، در اولین مرحله ، باید برای ثبت نام ثنا و تشکیل حساب کاربری در سامانه ثنا اقدام نماید. سپس ، با ارسال یک اظهارنامه ، قصد خود را برای فسخ نکاح به طرف مقابل، اعلام کند.

در مرحله بعد ، درخواست کننده فسخ نکاح ، باید به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و برای ثبت دادخواست فسخ نکاح اقدام کند. لازم به ذکر است که ثبت دادخواست فسخ نکاح ، در مرحله بدوی ، از طریق سامانه عدل ایران و آدرس remission.adliran.ir/PetitionEdit.aspx نیز امکان پذیر می باشد .

در مرحله بعد ، پس ازارجاع دادخواست فسخ نکاح به شعبه دادگاه خانواده ، با ارسال ابلاغیه برای طرفین ، زن و شوهر یا وکلای آنها باید در جلسه یا جلسات رسیدگی حاضر شوند.

در صورت اثبات هر یک از موارد و هم چنین ، شرایط فسخ نکاح ، دادگاه خانواده ، رای بر تایید فسخ نکاح صادر می کند.

در صورتی که محکوم علیه رای فسخ نکاح ، نسبت به رای ، تجدید نظر خواهی یا فرجام خواهی نماید ، پس از تایید رای در دادگاه تجدید نظر و دیوان عالی کشور ، محکوم له می تواند برای اجرای رای ، به دفتر ازدواج و طلاق مراجعه کرده و با ثبت فسخ نکاح در شناسنامه ، رای فسخ نکاح را اجرا کند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد فسخ نکاح و موارد آن ، در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون فسخ نکاح و موارد آن پاسخ دهند .