جعل مادی و معنوی یا مفادی چیست و مصادیق آن

جعل مادی که مصادیق آن، مخدوش کردن، قلم بردن، تراشیدن و مواردی از این دست می باشد، اعمال تغییرات مادی، در ظاهر اسناد و مدارک است. جعل معنوی، اعمال تغییر در محتوا و متن اسناد، بدون انجام اعمال مادی در ظاهر آنها بوده و از مصادیق آن، تحریف و برعکس جلوه دادن مفاد و محتوای سند هستند. تفاوت جعل مادی و معنوی، در نحوه انجام این عمل، می باشد.

از جمله جرایمی که در قانون مجازات، جرم انگاری شده و برای آن، مجازات سنگینی در نظر گرفته شده است، جرم جعل، می باشد. این جرم، در ماده ای جدا گانه، مورد تعریف قرار نگرفته است اما، بر اساس قانون، جعل، به معنای تغییر، تزویر، تحریف و یا مخدوش کردن، بوده و می تواند، نسبت به اسناد و مدارک، مهر، اسکناس ها، امضا و مواردی از این قبیل، صورت گیرد. 

بر اساس قانون مجازات، جرم جعل، دارای انواع مختلفی بوده که جعل مادی و معنوی، از جمله این انواع می باشند و هر کدام، مصادیق مخصوص به خود را دارند. از آنجا که جعل مادی و معنوی، با یکدیگر، تفاوت داشته و هر کدام، نحوه اثبات مخصوص به خود را دارند، ضروری است تا از تعریف و مصادیق آنها، مطلع بود.

از این رو، در این مقاله، قصد داریم، در خصوص این موضوع که جعل مادی و معنوی چیست و مصادیق آنها، کدام است، صحبت کنیم و تفاوت آنها با یکدیگر را بگوییم. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با ما، همراه باشید.

جعل مادی و انواع آن

برای پاسخ به این پرسش که جعل مادی و معنوی چیست و مصادیق و تفاوت آنها با یکدیگر کدام است؟ ابتدا باید، هریک از این انواع جعل را به همراه مصادیق آنها، توضیح داده و سپس، تفاوت شان را با یکدیگر، بگوییم. لذا، در این قسمت، قصد داریم، درباره این موضوع که جعل مادی چیست و انواع و مصادیق آن، کدامند، بر اساس ماده 523 قانون مجازات، صحبت کنیم. 

ماده 523 قانون مجازات، مقرر می دارد: "جعل و تزویر، عبارتند از: ساختن نوشته یا سند یا ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیر رسمی، خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تاخیر تاریخ سند، نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته‌ای به نوشته دیگر یا بکار بردن مهر دیگری، ‌بدون اجازه صاحب آن و نظایر این ها به قصد تقلب."

بر اساس این ماده، جعل مادی، عبارت است از اقدام به تغییر یا خدشه وارد کردن، محو کردن، تراشیدن و اعمالی از این قبیل، با قصد تقلب، در ظاهر و صورت اسناد. به عبارتی، در جعل مادی، فرد جاعل، اقداماتی عملی و مادی را بر روی ظاهر سند رسمی، عادی و مدارک، انجام می دهد و بدین ترتیب، در شکل و محتوای آن ها، با قصد تقلب کردن، تغییر ایجاد می کند.

در پاسخ به این پرسش که مثال و مصادیق جعل مادی چیست؟ می توان گفت، مانند اینکه جاعل، مهر یا امضای کسی را جعل کند و یا اینکه بدهی شخصی را که در سند اصلی، ده میلیون تومان بوده است، با قلم بردن در سند، به صد میلیون تومان تغییر دهد. در واقع، ساختن نوشته و مهر، خراشیدن و تراشیدن اسناد، قلم بردن، الحاق کردن و محو کردن، از انواع جعل مادی هستند.

جعل مفادی یا معنوی و انواع آن

یکی دیگر از انواع جعل، جعل معنوی یا جعل مفادی است. در این قسمت از مقاله، قصد داریم، به این پرسش پاسخ دهیم که جعل معنوی چیست و مصادیق آن، کدامند و پس از توضیح جعل معنوی، بگوییم که تفاوت جعل مادی و معنوی چیست. جعل مفادی یا جعل معنوی، ارتکاب هر یک از اعمالی است که عمدتا در ماده 534 قانون مجازات آمده است که مقرر می دارد:

" هر یک از کارکنان ادارات دولتی و مراجع قضائی و مامورین به خدمات عمومی که در تحریر نوشته ‌ها و قراردادهای راجع به وظایفشان، ‌مرتکب جعل و تزویر شوند، اعم از اینکه موضوع یا مضمون آن را تغییر دهند یا گفته و نوشته یکی از مقامات رسمی، مهر یا تقریرات یکی از طرفین را ‌تحریف کنند یا امر باطلی را صحیح یا صحیحی را باطل یا چیزی را که بدان اقرار نشده است، اقرار شده، جلوه دهند" مجازات خواهند شد.

 بر اساس این ماده، جعل معنوی، تحریف در محتوا و مطالب اسناد، بدون انجام عملی مادی بر روی آن ها بوده و صرفا، در مورد سند رسمی، قابل انجام است. چرا که اسناد عادی، بر خلاف اسناد رسمی، با دخالت مستقیم امضا کنندگان سند، تنظیم می شوند و بنابراین، هیچ یک از طرفین، نمی تواند در چارچوب جعل مفادی، ادعا کنند که موضوع اشتباهی، در سند، صحیح جلوه داده شده است.

البته هر یک از طرفین می تواند، ادعا نماید که امور ذکر شده در سند عادی، در حقیقت، محقق نشده است. برای نمونه، شخص می تواند، ادعا کند که بر خلاف آنچه در سند عادی آمده است، مبلغ معامله دریافت نشده؛ اما این موضوع با جعل شدن سند تفاوت دارد.

در حالی که اگر در ضمن سندی رسمی، مامور تنظیم کننده سند، دریافت بهای معامله، توسط مشتری را از قول خود، بر خلاف واقع اعلام کند، مصادیقی از جعل معنوی رخ داده است و در صورت ادعای جعل نسبت به سند و اثبات آن، فرد جاعل، به مجازات مندرج در ماده 534 که جزای نقدی و حبس است، محکوم خواهد شد.

مصادیق و انواع جعل معنوی، بر اساس ماده 534 قانون مجازات اسلامی، می تواند شامل تغییر موضوع و مضمون، تغییر گفته یا نوشته یا برعکس، منعکس کردن آن، ، تحریف گفته ها یا صحیح جلوه دادن امری که باطل و نا صحیح است، باشد. 

تفاوت جعل مادی و جعل معنوی

پس از اینکه گفتیم، جعل مادی و معنوی چیست و مصادیق آنها، کدامند، از آنجا که این دو نوع از انواع جعل، بایکدیگر، تفاوت دارند، در این بخش از مقاله، قصد داریم، درباره تفاوت جعل مادی و معنوی، صحبت کرده و بگوییم که موارد اختلاف و تفاوت جعل مادی و معنوی چیست.

بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، شیوه رسیدگی به اصالت سند، در ادعای جعل مادی و جعل معنوی، یکسان نیست. در حقیقت، در جعل مادی، معمولا، اموری مانند تطبیق امضای سند با امضای اسناد مسلم الصدور، دقت در تراشیدگی و امثال آن بررسی می شود. در حالی که در ادعای جعل معنوی، مفاد و عبارات سند، با آنچه که نزد مامور رسمی گفته شده، محل توجه و بررسی خواهد بود.

همچنین، جعل مادی، اعمال تغییر در ظاهر اسناد و مدارک، با انجام اعمالی نظیر خدشه دار کردن، قلم بردن، محو کردن و تراشیدن بوده، حال اینکه، جعل معنوی، شامل تغییر و تحریف، در محتوای سند و جلوه دادن آن، به گونه ای دیگر، بدون انجام اعمال مادی، بر روی ظاهر آن می باشد. 

جعل مادی، در اسناد رسمی و اسناد عادی، راه دارد، اما جعل معنوی، صرفا، در اسناد رسمی راه داشته، چرا که هنگام تنظیم اسناد عادی، طرفین، هردو، حضور دارند و بر متن و محتوای سند تنظیم شده، نظارت کافی داشته و مامور رسمی، دخالتی در تنظیم آن ندارد.

یکی دیگر از روش هایی که امروزه، از طریق آن، جرم جعل، صورت می گیرد، انجام جعل، از طریق رایانه است که سبب جرم انگاری جرم جعل رایانه ای شده است. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، مطالعه مقاله زیر، پیشنهاد می گردد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد جعل مادی و معنوی و مصادیق آن​ ​در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون جعل مادی و معنوی و مصادیق آن​​ پاسخ دهند.