دادگاه صالح در اموال غیر منقول، در دعاوی حقوقی مربوط به مال غیر منقول، اعم از دعاوی مالکیت، مزاحمت، ممانعت از حق، تصرف عدوانی و سایر حقوق راجع به آن، دادگاه محل وقوع مال بوده و در دعاوی کیفری مربوط به مال غیرمنقول، دادگاه محل وقوع جرم می باشد.

در قانون آیین دادرسی مدنی و قانون آیین دادرسی کیفری، مقررات مربوط به صلاحیت ذاتی و صلاحیت محلی دادگاه ها، در موضوعات مختلف، مورد بررسی قرار گرفته و تشخیص صلاحیت دادگاه ها، به ویژه در ارتباط با دعاوی اموال غیر منقول، باید با مراجعه به مواد این قانون ها، صورت گیرد.

با این توضیح که قانون گذار، علی رغم اینکه در خصوص امور حقوقی، دادگاه صالح به رسیدگی را دادگاه محل اقامت خوانده می داند، در خصوص دعاوی مربوط به مال غیرمنقول، استثنا قائل شده و دادگاهی، غیر از دادگاه محل اقامت خوانده را صالح به رسیدگی دانسته و از همین رو، اطلاع از قواعد صلاحیت دادگاه دعاوی راجع به اموال غیرمنقول، در طرح دعوا در خصوص این اموال، ضروری است.

از این رو، در مقاله حاضر، قصد داریم بگوییم، دادگاه صالح در اموال غیر منقول، برای رسیدگی، کدام دادگاه بوده و دعاوی مربوط به مال غیرمنقول، در چه دادگاهی اقامه می شوند؛ سپس، در خصوص نحوه رسیدگی به دعاوی اموال غیرمنقول فاقد سند و اینکه دعوای غیر منقول، از جهت صلاحیت دادگاه، تابع کدام قانون است، توضیح دهیم.

نحوه رسیدگی به دعاوی اموال غیرمنقول فاقد سند

پیش از آنکه دادگاه صالح رسیدگی به دعاوی اموال غیر منقول را بررسی کنیم، نخست لازم است به بررسی دعاوی راجع به به مال غیرمنقول پرداخته و انواع و مصادیق آن را نام ببریم. نخستین ماده قانونی، در خصوص دعاوی مربوط به مال غیرمنقول و دادگاه صالح رسیدگی به آن ها، ماده 12 قانون آیین دادرسی مدنی می باشد. این ماده، در ابتدای خود، پیش از اشاره به صلاحیت دادگاه در اموال غیر منقول، دعاوی راجع به اموال غیر منقول، را مورد اشاره قرار می دهد.

صدر ماده 12 قانون آیین دادرسی مدنی، مقرر می دارد: " دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول، اعم از دعاوی مالکیت، مزاحمت، ممانعت از حق، تصرف عدوانی .... " هستند. بنابراین، بر طبق این ماده، از جمله انواع دعاوی مربوط به مال غیرمنقول، می توان به دعاوی همچون دعوای مالکیت نسبت به ملک، دعوای مزاحمت دیگری در مال غیر منقول، دعوای ممانعت از حق در اموال غیر منقول و دعوای تصرف عدوانی در خصوص اموالی همچون زمین و خانه اشاره نمود.

پس از اشاره به انواع دعاوی مربوط به مال غیرمنقول، ماده 12 قانون آیین دادرسی مدنی، مقرر می داد: "دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول،....و سایر حقوق راجع به آن، در دادگاهی اقامه می‌ شود که مال غیرمنقول، در حوزه آن، واقع است، اگرچه خوانده، در آن حوزه، مقیم نباشد."

اصل کلی در آیین دادرسی مدنی، آن است که دعوا باید، در محل اقامت خوانده دعوا اقامه شود؛ اما در خصوص دادگاه صالح در اموال غیر منقول، این موضوع متفاوت است و خواهان دعوا، برای اینکه علیه دیگری اقامه دعوا نماید، باید به دادگاهی مراجعه کند که مال غیر منقول، در حوزه آن واقع شده است.

به عنوان نمونه، خواهان دعوا در شهر اصفهان، سکونت دارد و خوانده دعوا ساکن شیراز است؛ اما برای اقامه دعوای تصرف عدوانی ملکی که در اهواز واقع شده است، پرونده دعوای خواهان، در دادگاه شهر اهواز که محل وقوع مال است و صلاحیت محلی برای رسیدگی دارد، بررسی می گردد. با این توضیح که قانون گذار، دو نوع صلاحیت را برای دادگاه ها، در رسیدگی به دعاوی، در نظر می گیرد؛

یکی صلاحیت ذاتی و دیگری، صلاحیت محلی. مقصود از صلاحیت ذاتی، این است که دادگاه، از حیث نوع، صنف و درجه، صالح به رسیدگی به موضوع مطروحه باشد، به عنوان مثال، دادگاه کیفری، حق رسیدگی به دعوای حضانت فرزند را ندارد و این امر، ذاتا در صلاحیت دادگاه خانواده است. بنابراین، دادگاه صالح در اموال غیر منقول، در صورت کیفری بودن موضوع دعوا، دادگاه کیفری و در صورت حقوقی بودن موضوع دعوا، دادگاه عمومی حقوقی است.

مقصود از صلاحیت محلی، صلاحیت دادگاه، از حیث محل و قلمرو مکانی است. به عنوان مثال، در جرایم کیفری راجع به مال غیر منقول، دادگاه محل وقوع جرم، صالح به رسیدگی است اما در موضوعات حقوقی مربوط به مال غیر منقول، دادگاه صالح، دادگاه محل وقوع مال غیر منقول، می باشد.

نحوه رسیدگی به دعاوی اموال غیرمنقول فاقد سند

پیش از آنکه دادگاه صالح رسیدگی به دعاوی اموال غیر منقول را بررسی کنیم، نخست لازم است به بررسی دعاوی راجع به به مال غیرمنقول پرداخته و انواع و مصادیق آن را نام ببریم. نخستین ماده قانونی، در خصوص دعاوی مربوط به مال غیرمنقول و دادگاه صالح رسیدگی به آن ها، ماده 12 قانون آیین دادرسی مدنی می باشد. این ماده، در ابتدای خود، پیش از اشاره به صلاحیت دادگاه در اموال غیر منقول، دعاوی راجع به اموال غیر منقول، را مورد اشاره قرار می دهد.

صدر ماده 12 قانون آیین دادرسی مدنی، مقرر می دارد: " دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول، اعم از دعاوی مالکیت، مزاحمت، ممانعت از حق، تصرف عدوانی .... " هستند. بنابراین، بر طبق این ماده، از جمله انواع دعاوی مربوط به مال غیرمنقول، می توان به دعاوی همچون دعوای مالکیت نسبت به ملک، دعوای مزاحمت دیگری در مال غیر منقول، دعوای ممانعت از حق در اموال غیر منقول و دعوای تصرف عدوانی در خصوص اموالی همچون زمین و خانه اشاره نمود.

پس از اشاره به انواع دعاوی مربوط به مال غیرمنقول، ماده 12 قانون آیین دادرسی مدنی، مقرر می داد: "دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول،....و سایر حقوق راجع به آن، در دادگاهی اقامه می‌ شود که مال غیرمنقول، در حوزه آن، واقع است، اگرچه خوانده، در آن حوزه، مقیم نباشد."

اصل کلی در آیین دادرسی مدنی، آن است که دعوا باید، در محل اقامت خوانده دعوا اقامه شود؛ اما در خصوص دادگاه صالح در اموال غیر منقول، این موضوع متفاوت است و خواهان دعوا، برای اینکه علیه دیگری اقامه دعوا نماید، باید به دادگاهی مراجعه کند که مال غیر منقول، در حوزه آن واقع شده است.

به عنوان نمونه، خواهان دعوا در شهر اصفهان، سکونت دارد و خوانده دعوا ساکن شیراز است؛ اما برای اقامه دعوای تصرف عدوانی ملکی که در اهواز واقع شده است، پرونده دعوای خواهان، در دادگاه شهر اهواز که محل وقوع مال است و صلاحیت محلی برای رسیدگی دارد، بررسی می گردد. با این توضیح که قانون گذار، دو نوع صلاحیت را برای دادگاه ها، در رسیدگی به دعاوی، در نظر می گیرد؛

یکی صلاحیت ذاتی و دیگری، صلاحیت محلی. مقصود از صلاحیت ذاتی، این است که دادگاه، از حیث نوع، صنف و درجه، صالح به رسیدگی به موضوع مطروحه باشد، به عنوان مثال، دادگاه کیفری، حق رسیدگی به دعوای حضانت فرزند را ندارد و این امر، ذاتا در صلاحیت دادگاه خانواده است. بنابراین، دادگاه صالح در اموال غیر منقول، در صورت کیفری بودن موضوع دعوا، دادگاه کیفری و در صورت حقوقی بودن موضوع دعوا، دادگاه عمومی حقوقی است.

مقصود از صلاحیت محلی، صلاحیت دادگاه، از حیث محل و قلمرو مکانی است. به عنوان مثال، در جرایم کیفری راجع به مال غیر منقول، دادگاه محل وقوع جرم، صالح به رسیدگی است اما در موضوعات حقوقی مربوط به مال غیر منقول، دادگاه صالح، دادگاه محل وقوع مال غیر منقول، می باشد.

نحوه رسیدگی به دعاوی اموال غیرمنقول فاقد سند

پیش از آنکه دادگاه صالح رسیدگی به دعاوی اموال غیر منقول را بررسی کنیم، نخست لازم است به بررسی دعاوی راجع به به مال غیرمنقول پرداخته و انواع و مصادیق آن را نام ببریم. نخستین ماده قانونی، در خصوص دعاوی مربوط به مال غیرمنقول و دادگاه صالح رسیدگی به آن ها، ماده 12 قانون آیین دادرسی مدنی می باشد. این ماده، در ابتدای خود، پیش از اشاره به صلاحیت دادگاه در اموال غیر منقول، دعاوی راجع به اموال غیر منقول، را مورد اشاره قرار می دهد.

صدر ماده 12 قانون آیین دادرسی مدنی، مقرر می دارد: " دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول، اعم از دعاوی مالکیت، مزاحمت، ممانعت از حق، تصرف عدوانی .... " هستند. بنابراین، بر طبق این ماده، از جمله انواع دعاوی مربوط به مال غیرمنقول، می توان به دعاوی همچون دعوای مالکیت نسبت به ملک، دعوای مزاحمت دیگری در مال غیر منقول، دعوای ممانعت از حق در اموال غیر منقول و دعوای تصرف عدوانی در خصوص اموالی همچون زمین و خانه اشاره نمود.

پس از اشاره به انواع دعاوی مربوط به مال غیرمنقول، ماده 12 قانون آیین دادرسی مدنی، مقرر می داد: "دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول،....و سایر حقوق راجع به آن، در دادگاهی اقامه می‌ شود که مال غیرمنقول، در حوزه آن، واقع است، اگرچه خوانده، در آن حوزه، مقیم نباشد."

اصل کلی در آیین دادرسی مدنی، آن است که دعوا باید، در محل اقامت خوانده دعوا اقامه شود؛ اما در خصوص دادگاه صالح در اموال غیر منقول، این موضوع متفاوت است و خواهان دعوا، برای اینکه علیه دیگری اقامه دعوا نماید، باید به دادگاهی مراجعه کند که مال غیر منقول، در حوزه آن واقع شده است.

به عنوان نمونه، خواهان دعوا در شهر اصفهان، سکونت دارد و خوانده دعوا ساکن شیراز است؛ اما برای اقامه دعوای تصرف عدوانی ملکی که در اهواز واقع شده است، پرونده دعوای خواهان، در دادگاه شهر اهواز که محل وقوع مال است و صلاحیت محلی برای رسیدگی دارد، بررسی می گردد. با این توضیح که قانون گذار، دو نوع صلاحیت را برای دادگاه ها، در رسیدگی به دعاوی، در نظر می گیرد؛

یکی صلاحیت ذاتی و دیگری، صلاحیت محلی. مقصود از صلاحیت ذاتی، این است که دادگاه، از حیث نوع، صنف و درجه، صالح به رسیدگی به موضوع مطروحه باشد، به عنوان مثال، دادگاه کیفری، حق رسیدگی به دعوای حضانت فرزند را ندارد و این امر، ذاتا در صلاحیت دادگاه خانواده است. بنابراین، دادگاه صالح در اموال غیر منقول، در صورت کیفری بودن موضوع دعوا، دادگاه کیفری و در صورت حقوقی بودن موضوع دعوا، دادگاه عمومی حقوقی است.

مقصود از صلاحیت محلی، صلاحیت دادگاه، از حیث محل و قلمرو مکانی است. به عنوان مثال، در جرایم کیفری راجع به مال غیر منقول، دادگاه محل وقوع جرم، صالح به رسیدگی است اما در موضوعات حقوقی مربوط به مال غیر منقول، دادگاه صالح، دادگاه محل وقوع مال غیر منقول، می باشد.

دعوای غیر منقول از جهت صلاحیت دادگاه تابع کدام قانون است

در پاسخ به این پرسش که دعوای غیر منقول از جهت صلاحیت دادگاه تابع کدام قانون است؟ لازم به توضیح است که باید، میان دعاوی حقوقی راجع به اموال غیر منقول و دعاوی کیفری راجع به اموال غیر منقول، تفکیک قائل شد؛ چرا که بسته به حقوقی یا کیفری بودن دعوای راجع به غیر منقول، قانونی که دعوا، تابع آن، خواهد بود، متفاوت می باشد:

از حیث آیین و تشریفات رسیدگی، دعاوی حقوقی مربوط به مال غیر منقول، تابع قانون آیین دادرسی مدنی هستند و در رسیدگی ماهوی، قانون گذار، بر مبنای قانون مدنی و سایر قوانین حقوقی، اقدام به صدور رای خواهد نمود.

از حیث آیین و تشریفات رسیدگی، دعاوی کیفری مربوط به مال غیر منقول، تابع قانون آیین دادرسی کیفری هستند و در رسیدگی ماهوی نیز، قانون گذار بر مبنای قانون مجازات اسلامی و سایر قوانین مرتبط کیفری، اقدام به صدور رای در خصوص ماهیت دعوا، خواهد نمود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص دادگاه صالح رسیدگی به دعاوی اموال غیر منقول در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون دادگاه صالح رسیدگی به دعاوی اموال غیر منقول پاسخ دهند.