انواع دعاوی راجع به اموال غیر منقول و مصادیق آن

از مصادیق و انواع دعاوی راجع به اموال غیر منقول، می توان به دعوای تصرف، مزاحمت، ممانعت از حق و خلع ید اشاره کرد که طبق قانون و رویه قضایی، سه دعوای اول، ازجمله دعاوی غیر مالی در خصوص مال غیرمنقول و خلع ید، از جمله مصادیق دعاوی مالی، راجع به مال غیرمنقول، می باشد. 

بر اساس قانون مدنی، یکی از انواع مال، مال غیر منقول است که دارای انواع و اقسام مختلف، اعم از غیر منقول ذاتی، اکتسابی یا تبعی و غیر منقول حکمی می باشد و زمین، خانه، ثمره درختان، مادام که روی شاخه هستند و هر آنچه دربنا به کار رفته و جابجایی آن، مستلزم تخریب محل یا مال است، از مصادیق مال غیر منقول هستند.

قسمت مهمی از دعاوی مطرح در دادگاه های عمومی حقوقی، دعاوی راجع به اموال غیر منقول هستند که قواعد و شیوه طرح مخصوص به خود را دارند و به لحاظ تاثیری که این قواعد، بر حصول نتیجه و رسیدگی دعوا، توسط دادگاه صالح دارد، ضروری بوده تا با انواع دعاوی راجع به اموال غیر منقول و مصادیق آن، آشنا بود.

از این رو، در این مقاله، قصد داریم درباه انواع دعاوی راجع به اموال غیر منقول و مصادیق آن، صحبت کرده و پس از توضیح دعاوی مالی و غیر مالی راجع به این اموال، تفاوت آن را با دعوای منقول گفته و لیستی از مصادیق دعوای مال غیرمنقول و منقول، ارائه کنیم.

دعاوی راجع به اموال غیر منقول و مصادیق آن

قبل از توضیح دعاوی راجع به اموال غیر منقول و مصادیق آن، لازم به ذکر است که مقصود از مال غیر منقول، مالی است که نمی شود آن را از محلی به محل دیگر منتقل کرد و در صورت جابجایی از محلی به محل دیگری، خرابی در مال یا در محل، ایجاد خواهد شد. مانند زمین، خانه، بنا، در و پنجره ها و مجسمه های به کار رفته در ساختمان و...

انواع دعاوی راجع به اموال غیر منقول و مصادیق آن در صدر ماده 12 قانون آیین دادرسی مدنی مطرح شده اند. این ماده مقرر می دارد:" دعاوی مربوط به اموال غیر منقول، اعم از دعاوی مالکیت، مزاحمت، ممانعت از حق، تصرف عدوانی و سایر حقوق راجع به آن، در دادگاهی اقامه می‌ شود که مال غیرمنقول در حوزه آن واقع است، اگرچه خوانده در آن حوزه، مقیم نباشد." لذا مصادیق و انواع دعاوی راجع به اموال غیر منقول بر اساس این ماده عبارتند از:

دعوای مالکیت؛ که افراد، برای اثبات مالکیت نسبت به اموال غیر منقول اقامه می کنند.

دعوای مزاحمت؛ که مستفاد از ماده 160 قانون آیین دادرسی مدنی، می توان آن را زمانی مطرح نمود که شخصی با اعمالش، مزاحم تصرف متصرف در مال غیر منقولی شده است (بدون اینکه مال را از تصرف متصرف، خارج نموده باشد.)

دعوای ممانعت از حق؛ که مستفاد از ماده 159 قانون آیین دادرسی مدنی، می توان آن را زمانی مطرح کرد که دارنده یک حق، نتواند از حق ارتفاق یا انتفاع خود در ملک دیگری، استفاده کند.

دعوای تصرف عدوانی؛ که مستفاد از ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی، می توان آن را زمانی مطرح نمود که دیگری، با زور و بدون رضایت متصرف سابق، مال غیر منقول را از تصرف وی خارج کرده باشد.

دعوای مربوط به الزام به تسلیم ملک و انتقال سند آن، همچنین، دعاوی مربوط به مطالبه خسارت ملک و مطالبه اجرت المثل آن نیز از دعاوی در حکم غیر منقول (غیر منقول تبعی) هستند. همچنین، دعاوی مربوط به ابزار آلات کشاورزی، اعم از تخم، تراکتور، وسایل آبیاری و... که مالک واحد داشته، برای کشاورزی، ضرورت دارند و مالک آن ها را به عمل زراعت اختصاص داده، از حیث صلاحیت محاکم و توقیف، در حکم مال غیر منقول هستند. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص انواع دعاوی تصرف و قواعد مشترک آن ها که در خصوص مال غیر منقول مطرح می شوند، مطالعه مقاله زیر، توضیه می گردد.

دعاوی غیر مالی و مالی راجع به اموال غیر منقول

تعیین مالی یا غیر مالی بودن دعوا، نقش موثری در میزان هزینه دادرسی قابل پرداخت، توسط اصحاب دعوا دارد، لذا، در این بخش، قصد داریم برخی از مهم ترین مصادیق دعاوی غیر مالی و مالی راجع به اموال غیر منقول را نام ببریم که به شرح زیر، هستند:

الزام به اخذ پایان کار

دعوای مزاحمت 

ممانعت از حق

تصرف

الزام به تنظیم سند رسمی ملک 

خلع ید 

مطالبه اجرت المثل یا خسارت وارده به ملک 

با توجه به اینکه دادگاه صالح رسیدگی به اموال غیر منقول، بر خلاف اموال منقول، دادگاه محل اقامت خوانده نیست و باید در مرجع رسیدگی مخصوص به خود، مطرح گردد، علاقمندان به کسب اطلاعات در خصوص این امر می توانند، نسبت به مطالعه مقاله زیر اقدام کنند.

تفاوت دعاوی منقول و غیرمنقول

در قسمت های قبل، گفتیم که مقصود از دعاوی راجع به اموال غیر منقول چیست و در خصوص مصادیق دعوای مال غیرمنقول، توصیح دادیم. در این بخش از مقاله، قصد داریم پیرامون تفاوت دعاوی منقول و غیرمنقول، صحبت کنیم که به شرح زیر می باشد: 

دادگاه صالح رسیدگی به دعاوی راجع به اموال غیر منقول و سایر حقوق راجع به آن، دادگاهی است که مال غیر منقول در حوزه آن واقع است اما دعاوی راجع به مال منقول، در دادگاه محل اقامت خوانده مطرح می گردد و تنها در شرایطی که خوانده، در ایران، اقامت گاه موقت یا مال غیر منقول نداشته باشد، در محل اقامت خواهان، قابل طرح است.

توقیف مال در دعاوی راجع به اموال غیر منقول، به صورت سندی است و فرد همچنان می تواند از منافع مال، منتفع گردد، اما توقیف مال در دعاوی راجع به اموال منقول، فیزیکی است و فرد، امکان استفاده از منافع مال را نخواهد داشت.

هزینه دادرسی در دعاوی مالی راجع به مال غیر منقولی که ملک باشد، بر اساس قیمت منطقه ای ملک تعیین می گردد اما در خصوص مال منقول، بسته به خواسته خواهان یا ارزش مال. علاقمندان به کسب اطلاعات در خصوص آثار حقوقی تفاوت مال منقول و غیر منقول، می توانند مقاله پیشنهادی قسمت بیشتر بخوانید را مطالعه کنند. 

لیست دعاوی منقول و غیرمنقول

با توجه به آثاری که منقول یا غیرمنقول بودن مال، بر دعوای راجع به آن ها، به ویژه تعیین دادگاه صالح می گذارد، بهتر است تا با انواع دعاوی راجع به مال منقول و غیر منقول، آشنا بود که در ادامه، طی یک جدول، لیست دعاوی منقول و غیرمنقول، ارائه شده است. شایان ذکر است، از آنجا که تعداد دعاوی مربوط به مال منقول و غیر منقول، زیاد می باشد، در جدول زیر، لیست برخی از مهم ترین آن ها را ارائه خواهیم کرد. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص انواع دعاوی راجع به اموال غیر منقول و مصادیق آن در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون انواع دعاوی راجع به اموال غیر منقول و مصادیق آن پاسخ دهند.