وقف عام و وقف خاص

تعریف وقف عام و وقف خاص، در قانون مدنی، بیان گردیده است. وقف عام، به وقفی گفته می شود که منافع آن، برای عموم وقف شود؛ ولی وقف خاص، وقفی است که منافع آن، تنها نصیب اشخاص محدود و محصوری خواهد شد. تفاوت در موقف علیهم، از جمله تفاوت های وقف عام و وقف خاص، می باشد.

وقف، یک نظام ویژه حقوقی است که شرایط مخصوص به خود را دارد. در وقف، فرد، با انگیزه های خیرخواهانه، تمام یا بخشی از مال خود را، برای استفاده از منافع آن، در اختیار عموم یا قشر خاصی قرار می دهد. در وقف، اصل مال به قوت خود، سالم و دست نخورده باقی می ماند و منافع حاصل از آن، استفاده می گردد.

البته وقف، موضوعی است که اکثر مردم، مفهوم آن را می شناسند؛ اما شاید با انواع و نکات حقوقی مربوط به آن آشنایی نداشته باشند. قانون مدنی، انواع وقف را پیش بینی نموده و آن را به دو دسته وقف عام و وقف خاص، تقسیم کرده که هر کدام، قواعد و تشریفات مخصوص به خود را دارند و باید، در چهارچوب این تشریفات و قواعد انجام شوند.

از این رو، در این مقاله، قصد داریم، بگوییم تعریف وقف عام و وقف خاص چیست؛ سپس، با مقایسه این دو وقف، تفاوت آن ها با یکدیگر را بگوییم. چنانچه، پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.

تعریف وقف عام

در پاسخ به این پرسش که تعریف وقف عام و وقف خاص چیست و تفاوت آن ها چه می باشد؟ ابتدا باید گفت که قانون مدنی، در ماده 55 خود، در تعریف وقف، مقرر می دارد: "وقف، عبارت است از اینکه عین مال، حبس و منافع آن، تسبیل شود." با توجه به این ماده، وقف، عبارت است از اینکه عین مال، به قوت خود باقی بماند و منافع آن، استفاده شود. وقف، بر اساس موقوف علیهم خود، یعنی آنچه وقف، به نفع آن، صورت می گیرد، می تواند به وقف عام و وقف خاص تقسیم شود. در این قسمت، قصد داریم، به تعریف وقف عام بپردازیم.

در تعریف وقف عام، می توان گفت که وقف عام، به وقفی گفته می شود که موقوف علیهم آن، یعنی کسانی که وقف، به نفع آن ها، صورت می گیرد، غیر محصور هستند و محدود به افراد مشخصی نیست. وقف عام، برای مصرف عمومی است و بر این اساس، در وقف عام، کسانی که وقف، به نفع آن ها انجام شده، متعدد و زیاد هستند. مثل وقتی که کسی، مسجد یا مدرسه وقف می کند یا کتابخانه ای برای استفاده عموم، وقف می نماید. 

تعریف وقف خاص

در قسمت قبل، گفتیم که بر اساس قانون مدنی تعریف وقف عام چیست و اشاره کردیم که موقوف علیهم وقف عام، غیر محصور و نامعین است. پس از تعریف وقف عام، در این قسمت، قصد داریم بگوییم که تعریف وقف خاص چیست و بر اساس قانون مدنی، به چه وقفی، وقف خاص می گویند.

وقف خاص، برخلاف وقف عام که به طور غیر محصور است، محصور بوده و به شخص یا اشخاص معین، تعلق می یابد. مثلا، وقف برای فرزندان؛ در این مورد، فرزندان، افراد مشخصی هستند که استفاده از منافع مال موقوفه، صرفا برای آن ها خواهد بود و به استفاده عموم نخواهد رسید . لازم به ذکر است که هم در وقف عام و هم در وقف خاص، واقف می تواند در نمونه قرارداد وقف خاص، کسی را تحت عنوان متولی، تعیین کند تا به اداره امور مال موقوفه بپردازد.

پس از اینکه گفتیم  تعریف وقف عام و وقف خاص چیست، در ادامه، قصد داریم، با مقایسه این دو وقف، تفاوت آن ها با یکدیگر را بگوییم.

تفاوت وقف عام و وقف خاص

در قسمت های قبل، گفتیم که تعریف وقف عام و وقف خاص چیست و اشاره کردیم که در وقف، عین مال، به قوت خود، باقی می ماند و منافع آن، توسط موقوف علیهم، استفاده می گردد. پس از تعریف وقف عام و وقف خاص، در این قسمت، قصد داریم وقف عام و وقف خاص را مقایسه و تفاوت آن ها را با یکدیگر بگوییم که عبارتند از: 

تفاوت در موقوف علیهم

یکی از تفاوت های وقف عام و وقف خاص، در مقایسه آن ها با یکدیگر، تفاوت در موقوف علیهم، یعنی کسانی که وقف، برای آن ها و به نفع آن ها، صورت گرفته است، می باشد. موقوف علیهم، در وقف عام، متعدد و نامشخص می باشد، اما در وقف خاص، مشخص و محدود است.

تفاوت در هدف از وقف

از دیگر تفاوت های وقف عام و وقف خاص، در مقایسه آن ها با یکدیگر، تفاوت در هدف وقف است. در وقف عام، هدف وقف کننده، بهره بردن عموم جامعه، از منافع مال موقوفه است؛ اما در وقف خاص، هدف واقف، تنها، بهره بردن افراد مشخص و محصوری از منافع مال موقوفه می باشد.

تفاوت در قبض کننده عین موقوفه

از دیگر تفاوت های وقف عام و وقف خاص، این است که در وقف خاص، خود موقف علیهم، قبض عین موقوفه را انجام می دهد ولی در وقف عام، در صورت وجود متولی وقف، او قبض خواهد کرد و در غیر این صورت، حاکم.

برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره تعریف وقف عام و وقف خاص و تفاوت آنها در کانال تلگرام حقوق قراردادها و عقود عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تعریف وقف عام و وقف خاص و تفاوت آنها پاسخ دهند.