دادگاه نظامی چیست

دادگاه نظامی به جرایم مربوط به وظایف خاص نظامی و انتظامی کلیه افرادی که در قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح دادگاه نظامی به اختصار (نظامی) خوانده می شوند رسیدگی می کند. دادگاه های نظامی به سه دسته دادگاه های نظامی یک، دادگاه نظامی دو و دادگاه نظامی تجدید نظر دسته بندی می شوند.

بر طبق قانون هر جرمی مستوجب مجازات است و همه افراد در صورتی که عمل خلاف قانون انجام دهند باید مجازات گردند یعنی زمانی که جرمی محقق می شود برای رسیدگی به جرم و مجازات مجرم یا مجرمین، شاکی باید به مرجع قضایی صالح شکایت کند که مرجع قضایی صالح زمانی که جرمی محقق می گردد دادسرا و دادگاه های کیفری و یا عمومی و انقلاب و غیره می باشد.

اما گاهی مجرم یا فردی که مرتکب جرمی می شود دارای شغل یا از اصناف خاصی هستند که قانونگذار بنا بر مصلحت برای آن قوانین و مقررات و دادگاه های خاصی را پیش بینی کرده است. دادگاه های نظامی صلاحیت رسیدگی به جرایم نظامیان را دارد و زمانی که یک نظامی به موجب شغلش مرتکب جرمی می شود به جرم او رسیدگی می کنند. لذا آشنایی با دادگاه نظامی و قواعد آن، مخصوصا برای این دسته افراد الزامیست.

به همین دلیل در این مقاله به بررسی دادگاه های نظامی و انواع آن پرداخته و سپس توضیحاتی در خصوص صلاحیت دادگاه های نظامی ارائه کنیم. در ادامه برای پاسخ به پرسش دادگاه نظامی چیست و آشنایی با صلاحیت دادگاه نظامی با ما همراه باشید.

دادگاه نظامی چیست

 برای پاسخ به پرسش دادگاه نظامی چیست باید بگوییم بر طبق قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح دادگاه نظامی برای رسیدگی به جرایم نظامیان می باشد که بر طبق ماده یک این قانون، دادگاه های نظامی به جرایم مربوط به وظایف خاص نظامی و انتظامی کلیه افراد زیر که در این قانون به اختصار (نظامی) خوانده می شوند رسیدگی می کنند: 

از جمله افرادی که نظامی محسوب می گردند عبارتند از: کارکنان ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و سازمان های وابسته. 

از دیگر افراد نظامی، کارکنان ارتش جمهوری اسلامی ایران و سازمان های وابسته هستند.

کارکنان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران و سازمان های وابسته و اعضای بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نظامی هستند.

کارکنان وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و سازمان های وابسته نیز نظامی محسوب می گردند. 

کارکنان مشمول قانون نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران کارکنان وظیفه از تاریخ شروع خدمت تا پایان آن نظامی محسوب می گردند. 

محصلان موضوع قوانین استخدامی نیروی های مسلح مراکز آموزش نظامی و انتظامی در داخل و خارج از کشور و نیز مراکز آموزش وزارت آموزش وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح با عنوان نظامی شناخته می شوند. 

کسانی که به طور موقت در خدمت نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران هستند و طبق قوانین استخدامی نیروهای مسلح در مدت مزبور از اعضا نیروهای مسلح محسوب می شوند. 

همه افراد فوق نظامی محسوب می شوند و حسب مورد به جرایم آن ها در دادگاه نظامی رسیدگی می شوند و در صورت مجرمیت حکم آن ها نیز در همین دادگاه صادر می گردد. علاوه بر نظامیان، جرایم افراد شاغل در برخی مشاغل دیگر، از جمله شغل وکالت با توجه به حساسیت شغل، در دادگاه های ویژه مورد رسیدگی قرار می گیرد. در ادامه برای آشنایی بیشتر مطالعه مقاله زیر توصیه می گردد.

انواع دادگاه نظامی

 دادگاه های نظامی، به چند دسته تقسیم می گردند که با توجه به نوع جرم، رسیدگی و صدور حکم، در یکی از آن ها، صورت می گیرد. بر طبق ماده 582 قانون آیین دادرسی جرایم نیروهای مسلح، دادگاه های نظامی، به صورت زیر تشکیل می گردند که انواع دادگاه نظامی عبارتند از: 

دادگاه نظامی دو: این دادگاه، به تمامی جرایم نظامیان، در راستای اجرای وظایف خود، جز جرایم در صلاحیت دادگاه نظامی یک رسیدگی می کند. 

دادگاه نظامی یک: که به جرایم دارای مجازات سلب حیات، حبس ابد، قطع عضو و جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی که دیه آن ها، به میزان ثلث دیه کامل یا بیش تر از آن باشد، جرایم دارای مجازات تعزیری درجه چهار و بالاتر و همچنین، جرائم سیاسی و مطبوعاتی، نظامیان، رسیدگی می کند.

دادگاه تجدیدنظر نظامی: در این دادگاه، به تجدید نظر خواهی از آرای قابل تجدید نظر دادگاه نظامی یک و دو، رسیدگی می گردد.

دادگاه نظامی دو، نظامی یک و تجدید نظر زمان جنگ: در خصوص دادگاه های زمان جنگ باید گفت که این دادگاه ها، در زمان جنگ، با تصویب رئیس قوه قضاییه، به منظور رسیدگی به جرایم مربوط به جنگ که در قانون بیان شده است، در محل قرارگاه های عملیاتی یا مراکز استان و یا سایر مناطق تشکیل می گردند و به تخلفات یا جرائمی است که مربوط به جنگ بوده و توسط نظامیان ارتکاب می یابد، رسیدگی می کنند. 

صلاحیت دادگاه نظامی

علاوه بر افرادی که بر طبق قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح در فوق بیان شده است به عنوان نظامی خوانده می شوند و در صورتی که جرمی انجام دهند در دادگاه نظامی رسیدگی می شود و باید مجازات آنان در دادگاه های نظامی انجام شود عده ای دیگر از افراد نیز جز موارد استثنا هستند که رسیدگی به جرم های آنان نیز در صلاحیت دادگاه نظامی است این دسته از افراد عبارتند از:

جرائم نظامی و انتظامی کارکنان مذکور که در سازمان های دیگر خدمت می کنند نیز در دادگاه های نظامی رسیدگی و حکم مقتضی صادر و مجازات می شود . 

رهایی از خدمت مانع رسیدگی به جرایم زمان اشتغال نمی شود، به طور مثال: در صورتی که فردی بازنشسته شود و ثابت شود که در زمان خدمت جرمی انجام داده است به جرم او در دادگاه های نظامی رسیدگی می شود. 

دادگاه نظامی مکلف است در مواردی که مجازات جرمی در این قانون ذکر شده باشد چنانچه رسیدگی به آن جرم در صلاحیت دادگاه نظامی باشد دادگاه نظامی طبق قانون مربوط به آن جرم تعیین کیفر و مجازات می نماید و اعمال تخفیف و تبدیل نیز به موجب همان قانون خواهد بود. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد دادگاه های نظامی ​به کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا مراجعه کنید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون دادگاه های نظامی پاسخ دهند.