انواع دادگاه و دادسرای نظامی

دادسرا و دادگاه های نظامی، مراجع تخصصی ای هستند که در راستای تاکید قانون گذار، بر تخصیص شعبه یا شعبی از مراجع قضایی، برای رسیدگی تخصصی، تشکیل شده اند و به جرائم مربوط به وظایف خاص نظامی و انتظامی‌ کلیه‌ افرادی که در قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح، به اختصار، «‌نظامی» خوانده می‌ شوند، رسیدگی می‌ کنند. در داسرای نظامی، تحقیقات مقدماتی صورت می گیرد و در دادگاه های نظامی، رسیدگی های بیشتر، جهت صدور حکم.

قانون گذار، در قانون آیین دادرسی کیفری، به جهت رسیدگی تخصصی، پیش گیری از وقوع برخی جرایم و تسهیل و تسریع روند رسیدگی در قوه قضاییه، بر تخصیص شعبه یا شعبی از مراجع قضایی، برای رسیدگی تخصصی، تاکید داشته و آن را یک تکلیف، برای تمام مراجع قضائی موضوع قانون آیین دادرسی کیفری دانسته است.

 در راستای این تاکید و وضع تکلیف، انواع دادگاه و دادسرای نظامی، تشکیل شد که بر اساس قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح، به جرائم مربوط به وظایف خاص نظامی و انتظامی‌ کلیه‌ افرادی که در قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح، به اختصار، «‌نظامی» خوانده می‌ شوند، رسیدگی می‌ کنند و از آنجا که این دادگاه تخصصی، ساز و کار رسیدگی مخصوص به خود را دارد، ضروری است تا با نحوه رسیدگی و تشکیلات آن، آشنا بود.

از این رو، در مقاله حاضر، قصد داریم بگوییم که دادسرای نظامی چیست و وظایف آن چه می باشد؛ سپس، انواع دادگاه های نظامی را معرفی کرده و به اختصار، در خصوص هریک، توضیح خواهیم داد. جهت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این موضوع، در ادامه مقاله، همراه ما باشید.

دادسرای نظامی

زمانی که جرمی محقق می شود، بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری، وظیفه تحقیقات مقدماتی، تعقیب و تحقیق و رسیدگی به جرم و پرونده، به عهده دادسرا می باشد. در صورتی که دادسرا، مجرم بودن متهم را احراز نماید، پس از صدور قرار جلب به دادرسی و بعد از اینکه دادستان، کیفرخواست را صادر کرد، پرونده را برای دادگاه کیفری، ارسال می نماید تا دادگاه کیفری، پس از بررسی مجدد پرونده و شنیدن اظهارات اصحاب دعوا، رای مقتضی را صادر نمایند.

در خصوص جرائم نظامیان نیز به همین ترتیب می باشد، با این تفاوت که دادسرای شروع کننده به تحقیقات مقدماتی جرائم نظامیان، دادسرای نظامی است. در پی این توضیحات، ممکن است این پرسش مطرح شود که دادسرای نظامی چیست، چه هدفی داشته و چه وظایفی را بر عهده دارد؟

در پاسخ به این پرسش باید گفت، دادسرای نظامی، ازجمله مراجع تخصصی و دادگاه های اختصاصی رسیدگی کننده به جرایم است که در راستای اجرایی کردن تاکید و تکلیف محوله قانون گذار در ماده 566 قانون آیین دادرسی کیفری، مبنی بر تخصیص شعبه یا شعبی از مراجع قضایی، برای رسیدگی تخصصی، تشکیل شده و به جرائم مربوط به وظایف خاص نظامی و انتظامی‌ کلیه‌ افرادی که در قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح، به اختصار، «‌نظامی» خوانده می‌ شوند، رسیدگی می‌ کنند. 

 دادسرای نظامی، در مرکز هر استان، تشکیل می شود و دارای مقامات و تشکیلاتی از قرار معاون دادستان، شعب دادیاری، بازپرسی، اظهار نظر و اجرای احکام بوده که وظایف و اختیارات مقامات قضایی آن، همانند وظایف و اختیاراتی است که روسای کل دادگستری و دادستان ها و سایر مقامات قضایی دادگستری و دادسرا ها دارند.

وظایف دادسرای نظامی چیست

پس از توضیح در این باره که دادسرای نظامی چیست و ارکان تشکیلات آن، به چه شکل است، در این بخش از مقاله، قصد داریم، در خصوص وظایف این دادسرا، صحبت کرده و بگوییم که وظایف دادسرای نظامی چیست. این وظایف، عبارتند از:

کشف جرم: در صورتی که نظامیان، در راستای انجام وظایف خاص نظامی و انتظامی‌ خود، مرتکب جرم شوند، پس از ارسال پرونده به دادسرای نظامی، ضابطان دادگستری تحت نظارت دادسرا و بازپرس یا دادیار، پس از دستور دادستان، شروع به بررسی های لازم، برای کشف جرم رخ داده می کنند.

تعقیب متهم: از آنجا که هر جرمی، مرتکبی دارد و در مرحله تحقیق، برخی افراد، در معرض اتهام به آن هستند، مقامات دادسرای نظامی، اعم از بازپرس و دادیار، با دستور دادستان، پس از اعلام ارتکاب جرم، توسط نظامیان، در راستای اجرای وظایف خود، شروع به تعقیب متهم پرونده که ممکن است، پس از تحقیقات، مجرم شناخته شود، می نمایند.

انجام تحقیقات مقدماتی: پس از کشف جرم و تعقیب متهم، بازپرس یا دادیار، به دستور دادستان، اقدام به تحقیقات مقدماتی و بررسی ادله، برای صدور یکی از قرارهای دادسرا، نظیر منع تعقیب ( در صورت کافی نبودن ادله، برای انتساب جرم به متهم) یا جلب به دادرسی ( در صورت کافی بودن ادله، برای انتساب جرم به متهم)، می نمایند. پس از صدور قرار جلب به دادرسی در دادسرا و صدور کیفر خواست، توسط دادستان، پرونده برای بررسی و صدور حکم، به دادگاه کیفری ارسال می گردد.

اجرای احکام: بعد از اینکه دادگاه کیفری، بررسی های لازم را انجام داد و حکم مجازات را صادر کرد و پس از قطعی شدن رای، پرونده به اجرای احکام دادسرای نظامی، فرستاده خواهد شد تا رای قطعی، اجرایی شود.

دادگاه های نظامی و انواع آن

در قسمت قبل، توضیح دادیم که وظایف دادسرای نظامی چیست و گفتیم که تحقیقات مقدماتی، در دادسرای نظامی صورت می گیرد و صدور حکم، تخفیف و تبدیل مجازات، در دادگاه نظامی. در این بخش از مقاله، قصد داریم، درباره دادگاه های نظامی و انواع صحبت کنیم.

 دادگاه های نظامی، به چند دسته تقسیم می گردند که با توجه به نوع جرم، رسیدگی و صدور حکم، در یکی از آن ها، صورت می گیرد. بر طبق ماده 582 قانون آیین دادرسی جرایم نیروهای مسلح، دادگاه های نظامی، به صورت زیر تشکیل می گردند که عبارتند از : 

 دادگاه نظامی دو: این دادگاه، به تمامی جرایم نظامیان، در راستای اجرای وظایف خود، جز جرایم در صلاحیت دادگاه نظامی یک رسیدگی می کند. 

دادگاه نظامی یک: که به جرایم دارای مجازات سلب حیات، حبس ابد، قطع عضو و جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی که دیه آن ها، به میزان ثلث دیه کامل یا بیش تر از آن باشد، جرایم دارای مجازات تعزیری درجه چهار و بالاتر و همچنین، جرائم سیاسی و مطبوعاتی، نظامیان، رسیدگی می کند.

دادگاه تجدیدنظر نظامی: در این دادگاه، به تجدید نظر خواهی از آرای قابل تجدید نظر دادگاه نظامی یک و دو، رسیدگی می گردد.

دادگاه نظامی دو، نظامی یک و تجدید نظر زمان جنگ: در خصوص دادگاه های زمان جنگ باید گفت که این دادگاه ها، در زمان جنگ، با تصویب رئیس قوه قضاییه، به منظور رسیدگی به جرایم مربوط به جنگ که در قانون بیان شده است، در محل قرارگاه های عملیاتی یا مراکز استان و یا سایر مناطق تشکیل می گردند و به تخلفات یا جرائمی است که مربوط به جنگ بوده و توسط نظامیان ارتکاب می یابد، رسیدگی می کنند. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد انواع دادگاه و دادسرای نظامی در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون انواع دادگاه و دادسرای نظامی پاسخ دهند.