قاعده البینه علی المدعی و الیمین علی من انکر

بر اساس قاعده البینه علی المدعی و الیمین علی من انکر ، شخصی که در دادگاه ادعایی را مطرح می کند باید دلیل ارائه نموده و در صورتی که دلیلی نداشته باشد ، طرف مقابل ( منکر ) باید سوگند بخورد .

رسیدگی به پرونده های حقوقی و کیفری روال مخصوص به خود را دارد که بر اساس آن ، شخصی که در دادگاه ادعای جدیدی را مطرح می کند ، نخست باید این ادعا را با دلیل ثابت نماید . این قاعده در فقه تحت عنوان " البینه علی المدعی و الیمین علی من انکر" شناخته می شود و یکی از مهم ترین قواعد ناظر بر رسیدگی قضایی و حقوقی در دادگاه ها است ؛ فلذا آشنایی با آن امری ضروری است .

به همین دلیل در این مقاله قصد داریم مفهوم و معنای قاعده البینه علی المدعی و اجرای این قاعده را نیز توضیح دهیم . بنابراین ابتدا البینه علی المدعی و الیمین علی من انکر چیست را توضیح داده و سپس اجرای قاعده در امور اثباتی و امور عدمی را بررسی می کنیم .

البینه علی المدعی و الیمین علی من انکر یعنی چه

بر اساس " قاعده البینه علی المدعی " ، یا " البینه علی من ادعی " ، مدعی باید ادعای خود را اثبات نماید و تفاوتی نمی کند که مدعی خواهان یا خوانده دعوا باشد . بنابراین، فراهم آوردن و ارائه دلیل بر عهده مدعی و یا به عبارت دیگر ، " بار دلیل بر دوش مدعی است " . مدعی هر یک از اصحاب دعواست که اظهار او خلاف اصل است و یا اینکه اظهارات او خلاف امری باشد که قانونگذار فرض کرده است .

بنابراین ، به عنوان مثال هر گاه یکی از اصحاب دعوا ادعا کند که وجهی را به دیگری پرداخته و یا طرف مقابل او بنایی را ویران کرده و یا در مالی تصرف عدوانی نموده است ، باید این ادعای خود را در دادگاه به اثبات برساند ؛ زیرا اظهارات او خلاف اصل عدم است و بنابراین ، نوعی ادعا شمرده می شود . همچنین اگر یکی از طرفین ادعا کند که سند رسمی اصلی نیست و سند جعلی است ، باید آن را به اثبات برساند . 

قاعده البینه علی المدعی ، به همین اطلاق در بیشتر نظام های حقوقی معتبر اجرا می شود . با این همه ، آنچه که در فقه مشهور است و مورد عمل بوده است ، قاعده " البینه علی المدعی و الیمین علی من انکر " می باشد . یعنی اینکه " بار دلیل بر دوش مدعی است و سوگند با منکر است " .

بر پایه این قاعده ، گرچه مدعی باید ادعای خود را اثبات نماید ، اما هر گاه در اثبات ادعای خود دلیلی نداشته باشد و مدعی علیه ( طرف مقابل ) ، منکر ادعای او باشد ، به درخواست و تقاضای مدعی ، باید سوگند یاد کند تا ذمه او بری شود .

اجرای قاعده در امور اثباتی و امور عدمی

در این قسمت ، قصد داریم به بررسی اجرای قاعده بینه و یمین در امور اثباتی و امور عدمی بپردازیم . اجرای دقیق قاعده بار دلیل بر دوش مدعی است در امور اثباتی ، نه تنها شناسایی مدعی را در هر دعوایی ضروری می سازد ، بلکه باید مشخص شود که این ادعا تا کجا ادامه دارد . چرا که پس از آن ، طرف مقابل است که مدعی شمرده می شود و باید ادعای خود را اثبات کند .

علاوه بر این ، مدعی باید اموری را که وجود حق منوط به آن است را نیز ثابت کند ؛ به عنوان مثال ، کسی که انجام تعهد توسط طرف مقابل را تقاضا می کند ، علاوه بر وجود تعهد ، باید موضوع تعهد و محتوای آن را نیز اثبات نماید . همچنین اگر طرف مقابل اظهار کند که تعهد را انجام داده و بری الذمه شده است ، باید انجام تعهد یا هر امری که سبب سقوط تعهد شده را اثبات کند .

در خصوص اجرای قاعده بینه و یمین در امور عدمی ، سابقا اختلاف نظر وجود داشت و برخی می گفتند که امور عدمی را نمی توان ثابت کرد ؛ لکن این دیدگاه امروزه فراموش شده است و پذیرفته نیست که مدعی از اثبات حق خود به این دلیل معاف شود که اثبات آن ناشدنی است .

به عنوان مثال ، اگر چه وقوع رابطه زناشویی بین زن و مرد به دلالت ماده 1158 قانون مدنی مفروض است ، اما شوهر می تواند نزدیکی نکردن با زن را که یک امر عدمی است ، با اثبات بیماری یا در مسافرت بودن خود یا زن به اثبات برساند . 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد مفهوم قاعده البینه علی المدعی و الیمین علی من انکر به کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا مراجعه کنید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مفهوم قاعده البینه علی المدعی و الیمین علی من انکر پاسخ دهند .