شهادت دروغ و مجازات آن

 شهادت به معنای دادن گواهی به نفع یا ضرر دیگران، در دادگاه است که اگر این امر به شکل کذب و به جای حقیقت، صورت بگیرد، ممکن است تاثیر زیادی بر نتیجه نهایی دادگاه داشته باشد، بنابراین، شهادت دروغ، دارای مجازات پیش بینی شده در قانون است؛ شاهد کاذب، محکوم به حبس و جزا نقدی خواهد شد.

شهادت، نقش مهمی در نظام حقوقی و قضایی ما دارد، زیرا به عنوان یکی از دلایل مهم اثبات دعوا در قانون مدنی و آیین دادرسی مدنی تحت عنوان ادله اثبات دعوا از آن، نام برده شده است و بسیاری از دعاوی که در مراجع قضایی مطرح می شوند، به وسیله شهادت شاهدان به اثبات رسیده اند. 

قانون گذار، شهادت دروغ را در نظام حقوقی ما جرم انگاری کرده است؛ زیرا، هرچند ممکن است در برخی پرونده ها، شهادت، تاثیر بسیار زیادی در حکم نهایی داشته باشد، اما در موارد بسیاری دیده شده که افراد با گرفتن پول یا هر منفعت دیگری، به دروغ شهادت داده اند و سبب شده اند، حکم نهایی به کلی مسیر دیگری پیدا کند.

در این مقاله، در ابتدا قصد داریم به تعریف و شرایط تحقق جرم شهادت دروغ پرداخته و در ادامه، مجازات شهادت دروغ و جبران خسارت این جرم و نحوه شکایت و رسیدگی به آن را بررسی نماییم.

جرم شهادت دروغ چیست؟

براساس ماده 1258 قانون مدنی ادله اثبات دعوی به قرار ذیل هستند :

اقرار

اسناد کتبی

شهادت

امارات

قسم

بنابراین شهادت یکی از دلایل اثبات دعوا است. شهادت، به معنای این است که فردی که به آن شاهد یا گواه می گویند، از حقیقت امری که می تواند وقوع جرمی باشد، اطلاع دارد و نزد مقامات صالح قضایی، گواهی می دهد. شهادت، خبری است که ممکن است به نفع یا ضرر دیگران باشد و ارتباطی به خود خبر دهنده ندارد بنابراین، شهادت با اقرار متفاوت است.

جرم شهادت دروغ، به این معنا بوده که فردی، شهادتی بر خلاف واقع می دهد؛ یعنی نزد مقام قضائی و در دادگاه، بر خلاف آنچه که در حقیقت رخ داده است، شهادت می دهد، که ممکن است شهادت او تأثیر بسیار زیادی در حکم نهایی دادگاه داشته باشد.

شرایط تحقق جرم شهادت دروغ

شهادت، از جمله جرائم عمدی می باشد. زیرا، در ابتدای ادای شهادت، شاهد باید سوگند یاد کند که هیچ چیز جز حقیقت نمی گوید؛ بنابراین، به مفاد شواهد و نتیجه حاصله از این عمل، واقف است. به همین دلیل، اگر فردی در دادن شهادت، حقیقت را کتمان کند و به کذب و خلاف واقع شهادت بدهد، مرتکب جرم شهادت دروغ شده است.

به موجب ماده 650 قانون مجازت اسلامی، جرم شهادت دروغ، زمانی محقق می شود که ادای شهادت، در دادگاه و نزد مقامات رسمی صورت بگیرد. بنابراین، جرم شهادت دروغ، دارای دوشرط اختصاصی برای تحقق است که شامل موارد زیر می شود:

اولا، شهادت دروغ بایستی در دادگاه صورت بگیرد، به همین دلیل نمی توان هر شهادت دیگری خارج از دادگاه را جرم دانست. به عنوان مثال، شهادت دروغ در مراجع انتظامی و کلانتری ها به این دلیل که خارج از محضر دادگاه است، جرم نمی باشد.

دوما، علاوه بر اینکه جرم شهادت دروغ باید در دادگاه صورت بگیرد، باید نزد مقامات رسمی ادا بشود تا تحقق یابد. در نتیجه، شهادتی که، نزد شخصی که دارای این صلاحیت نیست، انجام بگیرد را نمی توان جرم شهادت دروغ دانست.

البته، براساس نظریه اداره حقوقی قوه قضاییه، مقامات رسمی فقط شامل مقامات قضایی نمی شود؛ بنابراین، شهادت نزد سایر مقامات رسمی غیر قضایی که در قانون مشخص شده اند هم شهادت دروغ محسوب می شود، که به چندین مورد آن اشاره می کنیم:

براساس ماده 49 قانون ثبت احوال اگر کسی در اداره ثبت احوال، به دروغ شهادت بدهد که فلان شخص صاحب فرزندی شده است و این شهادت، موثر در صدور شناسنامه مورد شهادت گردد، مشمول شهادت دروغ است .

براساس ماده 2 قانون تخلفات، جرایم و مجازات های مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه ، افرادی که عامدا در امر ولادت، وفات یا هویت اعلام خلاف واقع کنند، مشمول مجازات مقرر، برای جرم شهادت دروغ می شوند.

براساس بند 2 ماده 15 قانون راجع به ورود و اقامت اتباع خارجه در ایران، هرکس نزد مامورین ذی المدخل برای تحصیل جواز اقامت یا ورود یا مواردی که در تشخیص کسب تابعیت موثر است، به صورت عامدا، خلاف واقع حرف بزند، مشمول مجازات مقرر برای جرم شهادت دروغ می شود.

براساس ماده 10 قانون تصدیق انحصار وراثت، هر شاهدی که در موضوع تحصیل تصدیق وراثت، برخلاف واقع شهادت دهد، مشمول تعقیب و مجازات مقرر برای جرم شهادت دروغ است.

مجازات شهادت دروغ

ضمانت اجرای شهادت دروغ در مواد قانونی پیش بینی شده است. این جرم، دارای دو دسته ضمانت اجرای حقوقی و ضمانت اجرای کیفری می باشد. برای مثال، ماده 650 قانون تعزیرات، این مجازات ها را برای جرم شهادت دروغ، در نظر گرفته شده است.

(هرکس در دادگاه نزد مقامات رسمی به دروغ شهادت بدهد ، به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد).

همچنین، در صورتی که شهادت دروغ منجر به اجرای مجازاتی همچون دیه ( دیه شکستن استخوان)، حدود ( حد شرب خمر ) یا قصاص ( اعدام ) بر فردی بشود، همان مجازات، بر کسی که شهادت دروغ داده نیز اعمال می شود. به عنوان مثال، اگر افرادی به جرمی که موجب قصاص است، شهادت بدهند، اما پس از اجرای قصاص، ثابت شود که شهادت دروغ داده اند، قاضی و مأمور اجرای حکم، ضامن نیستند؛ بلکه کسانی که به دروغ شهادت داده اند، اعدام می شوند.

براساس ماده 259 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، در صورتی که بازداشت بر اثر اعلام مغرضانه جرم، شهادت کذب و یا تقصیر مقامات قضایی باشد، دولت پس از جبران خسارت می تواند به مسئول اصلی مراجعه کند.

لازم است به این نکته اشاره شود که براساس قانون، اگر کسی به دروغ علیه دیگری شهادت بدهد و رأی دادگاه بر اساس شهادت دروغ او صادر شده باشد ( نه هیچ دلیل دیگری ) ، در این حالت، می توان براساس ماده 272 قانون آیین دادرسی کیفری، از طریق دیوان عالی کشور، تقاضای اعاده دادرسی کرد. البته به این شرط که شهادت دروغ به موجب حکم قطعی اثبات شود.

نحوه شکایت و رسیدگی به جرم شهادت دروغ 

 برای بی اثر کردن آثار حکم صادره براساس شهادت دروغ، باید یک شکایت کیفری از شهود، تحت عنوان شهادت کذب طرح بشود. برای اثبات این ادعا که جرم شهادت به دروغ انجام شده، کسی که مدعی این جرم است و شهادت بر علیه او صادر شده، باید با داشتن دلایل محکمه پسند یک شکوائیه طراحی کرده که به صورت فرم مخصوص شکایت از شهادت دروغ است و در آن شکایت خود را مطرح کند.

شاکی، برای اعلام شکایت خود، بایستی به دفاتر خدمات قضایی، مراجعه کرده و بعد از تکمیل فرم شکایت از شهادت دروغ، شکوائیه خود را به ثبت برساند. ثبت اعتراض به شکل آنلاین و الکترونیکی صورت می گیرد. برای تعقیب شاهد کاذب بایستی کذب بودن شهادت او نزد دادگاه، براساس حکم قطعی به اثبات برسد.

پس از طرح شکایت، شکوائیه مطروح به دادسرا ارجاع داده می شود. مقامات دادسرا از جمله دادیار و بازپرس تحقیقات مقدماتی در خصوص شکایت از شهادت دروغ را به عمل می آورند. دادسرا، صرفا اختیار انجام تحقیقات را بر عهده دارد و نمی تواند رای به مجازات صادر کند. بنابراین، اگر شکایت شاکی صحیح در نظر گرفته شد. پرونده همراه با رای قرار جلب به دادرسی، برای صدور رای نهایی به دادگاه کیفری فرستاده می شود.

پس از آنکه، شکایت به دادگاه کیفری ارجاع شد، دادگاه کیفری با بررسی اسناد و مدارک موجود در پرونده، دلایل شاکی و تحقیقات انجام شده توسط دادسرا، رای نهایی را صادر می کند و متهم را به مجازات قانونی مقرر در قانون محکوم می نماید.

جبران خسارت ناشی از شهادت دروغ

 مطابق اصل لزوم جبران خسارات، هر کس به دیگری خسارتی وارد کند، ملزم است آن را جبران کند. در نتیجه، اگر شهادت دروغ سبب شود که خسارتی به فرد دیگری وارد شود، بایستی آن را جبران نمود. علاوه بر این، در قانون، مواردی در خصوص جبران خسارت ناشی از شهادت دروغ پیش بینی شده است.
 به موجب ماده 201 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری در مواردی که دادگاه از شهود درخواست ادای شهادت کند و بعد مشخص شود که شهادت برخلاف واقع بوده است ، اعم از اینکه به نفع یا به ضرر یکی از طرفین باشد ، علاوه بر مجازات شهادت دروغ، چنانچه شهادت خلاف واقع آنها موجب ورود خسارتی شده باشد ، به پرداخت آن نیز محکوم خواهند شد .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد شهادت دروغ و مجازات آن در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید یا پیج دینا را در اینستاگرام دنبال کنید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شهادت دروغ و مجازات آن پاسخ دهند.