جرم ترک انفاق کیفری

در عقد دائم، مرد مکلف است، به همسر خود، نفقه، پرداخت نماید. در صورتی که زن، تمکین نموده و مرد نیز با وجود استطاعت مالی، نفقه زن خود ندهد، مرتکب جرم ترک نفقه، شده است و به حبس تعزیری درجه شش محکوم می‌شود. حبس تعزیری درجه شش، بیش از شش ماه تا دو سال می باشد.

تامین نیازهای مادی زن، در زندگی زناشویی، از اهمیت وافری، برخوردار بوده و در دین اسلام، بدان، تاکید فراوان، شده است. بر اساس مقررات قانونی نیز پرداخت نفقه زن، به عهده شوهر قرار گرفته و عدم پرداخت آن، برخی آثار حقوقی از جمله، حق طلاق برای زن را به همراه خواهد داشت.

عدم پرداخت نفقه زن، علاوه بر آثار حقوقی، آثار کیفری نیز به همراه داشته و در قانون مجازات اسلامی، جرم انگاری شده و برای آن، مجازات تعیین شده است. از آنجا که، لازمه آگاهی از حقوق خانوادگی و اقدام برای دریافت این حقوق در صورت بروز اختلاف، آشنایی با قوانین حقوقی مربوطه می باشد، لازم است، راجع به میزان نفقه، مجازات ترک نفقه و سایر تبعات حقوقی مربوط به آن، اطلاعات کافی را کسب نمود.

در همین راستا، در این مقاله، قصد داریم، ترک انفاق را تعریف نموده و در ادامه، جرم ترک انفاق و مجازات ترک نفقه را بررسی نماییم. برای کسب اطلاعات بیشتر، در این زمینه، در ادامه مقاله، با ما، همراه باشید.

ترک انفاق چیست

بر اساس ماده 1106 قانون مدنی، در عقد دائم، مرد مکلف است، به همسر خود، نفقه، پرداخت نماید. بر اساس ماده 1107 قانون مدنی نیز نفقه زن، شامل همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن، از جمله مسکن، البسه، نان، اثاث منزل، هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم، در صورت عادت یا احتیاج است.

ماده 1108 قانون مدنی، علاوه بر رابطه زوجیت دائم، شرط دیگری را نیز برای وجوب پرداخت نفقه زن بیان نموده است و آن، تمکین زن از شوهر می باشد. این ماده مقرر نموده است: «هر گاه زن، بدون مانع مشروع، از ادای وظائف زوجیت، امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود.»

انجام وظایف همسری، از سوی زوجه، تمکین، نامیده می شود. از آنجا که مرد، ریاست خانواده را بر عهده دارد، تمکین و اجرای وظایف همسری نیز برعهده زن می باشد. تمکین در حقوق، به دو نوع تمکین عام و تمکین خاص، تقسیم می شود. تمکین خاص، به معنای اطاعت زن در امور جنسی، به حد متعارف بوده و تمکین عام، به معنای تبعیت زوجه از شوهر در دیگر امور زندگی، در راستای ریاست مرد بر خانواده است.

بنابراین، اثبات عدم تمکین زن از شوهر یا ناشزه بودن او، سبب می شود که دادخواست نفقه او، رد شود. البته، اصل بر این است که زنی که در منزل شوهر خود، سکونت دارد، از او، تمکین عام و خاص می نماید و اگر شوهر، ادعا  نماید که همسر، از وی تمکین نمی کند، خود او، باید این موضوع را در دادگاه، اثبات نماید.

با توجه به توضیحات فوق، در تعریف ترک انفاق، می توان گفت در صورتیکه زوجه تمکین نموده و مرد نیز استطاعت مالی، در پرداخت نفقه را داشته اما از پرداخت آن، استنکاف نماید، جرم ترک انفاق، محقق گشته است. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نفقه زن، مقاله زیر را مطالعه نمایید.

جرم ترک انفاق و شرایط آن

در قسمت قبل، توضیح مختصری پیرامون نفقه زن، شرایط استحقاق نفقه بر اساس قانون مدنی و معنای ترک انفاق، ارائه شد. در این قسمت، قصد داریم، به بررسی این سوال بپردازیم که آیا ترک انفاق، جرم است و اگر جرم است، در چه قانونی، جرم انگاری شده است؟

در گذشته، ماده 642 قانون مجازات اسلامی، مجازات ترک نفقه​ را بیان نموده بود، اما با تصویب قانون حمایت از خانواده مصوب سال 1391، به موجب بند 9 ماده 58 این قانون، صریحا نسخ گشته و ماده 53 قانون حمایت از خانواده، جایگزین این ماده قانونی شد. 

طبق این ماده قانونی: «هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تادیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه، امتناع کند، به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود. تعقیب کیفری، منوط به شکایت شاکی خصوصی است و درصورت گذشت وی از شکایت در هر زمان، تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف می شود.» بر اساس این ماده، جرم ترک انفاق، در صورتی، تحقق می یابد که:

اولا، مرد استطاعت مالی کافی، برای پرداخت نفقه زوجه خود را داشته باشد و با این وجود، از پرداخت نفقه خودداری کند. بنابراین، در صورتی که مرد توانایی مالی برای پرداخت نفقه زن خود نداشته باشد، به جرم ترک انفاق، قابل مجازات نبوده و زن، تنها می تواند به شیوه حقوقی، اقدام به مطالبه نفقه خود نموده و در صورت عدم پرداخت، از همسر خود، طلاق بگیرد.

ثانیا، زن باید از همسر خود تمکین نموده باشد. لذا در صورتی که زن از شوهر خود تمکین نکرده باشد و مرتکب عدم تمکین شده باشد، استحقاق دریافت نفقه را نداشته و جرم ترک انفاق، محقق نمی گردد.

ماده 1129 قانون مدنی، در خصوص استنکاف یا عجز شوهر از پرداخت نفقه، بیان می دارد: «در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه و عدم امکان اجراء حکم محکمه و الزام او به دادن نفقه، زن می تواند، برای طلاق به حاکم رجوع کند و حاکم شوهر را اجبار به طلاق می نماید. همچنین است در صورت عجز شوهر از دادن نفقه» برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، مقاله زیر را، مطالعه نمایید.

مجازات جرم ترک انفاق

پیش از این، شرایط تحقق جرم ترک انفاق، یعنی استطاعت مالی مرد برای پرداخت نفقه و تمکین از سوی زن را مورد بررسی قرار دادیم. اما سوال مهم آن است که مجازات ترک نفقه چیست و در قانون، چه مجازاتی برای جرم ترک انفاق، پیش بینی شده است.

همانطور که در بخش قبل نیز بیان کردیم، ماده 642 قانون تعزیرات که در گذشته مجازات قانونی ترک انفاق را بیان می نمود نسخ گشته و ماده 53 قانون حمایت از خانواده، جایگزین این ماده قانونی شده است. این ماده قانونی، مجازات ترک نفقه را حبس تعزیری درجه شش بیان نموده  که بر اساس ماده 19 قانون مجازت اسلامی، حبس تعزیری درجه 6، بیش از 6 ماه تا دو سال، تعیین گشته است.

لازم به ذکر است، در تبصره این ماده نیز بیان شده که مفاد این ماده، در خصوص نفقه زوجه ای که به موجب قانون مجاز به عدم تمکین است و همینطور  در مورد نفقه فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی و یا کودکان تحت سرپرستی نیز جاری خواهد بود. شرط تحقق ماده ذکر شده منوط به تمکن مالی مرد است و در صورت گذشت شاکی در هر مرحله، تعقیب یا اجرای مجازات موقوف خواهد شد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص جرم ترک انفاق و مجازات آن، در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون جرم ترک انفاق و مجازات آن ​ پاسخ دهند.